Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR), hazırladığı "Türkiye'de Emeklilerin Durumu ve Emeklilikte Yaşa Takılanlar Gerçeği” raporu, DİSK üyelerinin İstanbul Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) İl Müdürlüğü önünde gerçekleştirdiği eylemle kamuoyuna duyuruldu.
Burada, DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu’nun açıkladığı rapor sayısı 13.2 milyonu aşkın emekli ve hak sahipleriyle, emekli olmak için yaş kısıtını bekleyen geniş bir kesimin durumunu analiz ediyor.
Rapora göre Türkiye'de 2.6 milyon emekli ayda 763 TL ile geçinmeye çalışıyor ve 9 milyonu aşkın yaşlılık aylığı alan emekli ile 4 milyon civarındaki hak sahibi ciddi geçim sıkıntıları yaşıyor.
Rapordan veriler şöyle:
- Türkiye’de 13,2 milyon emekli ve hak sahibi var. Emekliler ve hak sahipleri işçilerden sonra çalışma yaşamının en büyük sosyal grubu.
- Yaşlılık aylığı alan (emekli) sigortalıların sayısı 9 milyon 90 bin, ölen sigortalıların hak sahiplerinin (dul ve yetim) sayısı 3,8 milyon.
8 milyona yakın emekli asgari ücretin altında maaş alıyor
- SGK’nin emekli aylık ve gelirlerine ilişki verileri gerçeği yansıtmıyor.
- Türkiye’de en düşük emekli aylık ve geliri alan ilk yüzde 20’lik dilimin aylık harcanabilir geliri Temmuz 2020 itibariyle 763 TL.
- 13,2 milyon emekli ve hak sahibinin 7,9 milyonu asgari ücretin altında aylık ve gelire mahkûm.
Emeklilerin sadece yüzde 19'u kadın
- Meclise sunulan yeni torba yasa teklifi çalışan emeklileri ve Emeklilikte Yaşa Takılanların (EYT) olumsuz etkileyecek. EYT’liler ve çalışan emeklileri daha güvencesiz çalışacak. Kıdem tazminatları ve iş güvenceleri ortadan kalkacak.
- Toplumsal cinsiyet eşitsizliği emeklilikte de sürüyor. Kadınlar emeklilik hakkına daha zor erişiyor. İstihdam edilenlerin yüzde 32’si kadınlardan oluşurken, emeklilerin sadece yüzde 19’u kadın.
- Emeklilerin yüzde 80’ne yakınını 55 ve yukarı yaştakiler oluşturuyor. Türkiye’nin “genç emeklilikler” ülkesi iddiası doğru değil.
Türkiye'de emeklilik sonrası ortalama ömür beklentisi Avrupa'nın altında
- Türkiye’de emeklilikte ortalama ömür beklentisi 17,6 yıl ile OECD ve Avrupa ortalamasının oldukça altında. Emeklilikte ortalama ömür beklentisi Fransa’da 25 yıl, Yunanistan’da 24 yıl.
Emeklilerin yüzde 47'si çalışıyor
- 4,3 milyon (emeklilerin yüzde 47’si) emekli ya çalışmakta ya da iş aramakta. Çalışma hayatındaki emekli oranı 2002’de yüzde 36 idi.
- Türkiye’de en düşük emekli aylık be geliri alan emeklilerin ilk dilimi ile en yüksek emekli aylık ve geliri alanlar arasındaki fark 7,5 kat. AB ortalaması 4,2 kat.
- En düşük emekli aylığının 1.500 TL olduğu iddiası doğru değil. Ortalama emekli aylıklarının asgari ücrete oranı giderek düşüyor. En düşük emekli aylığının 1.500 TL’ye yükseltildiği iddiası aylıkların asgari ücretin çok altında olduğunu gösteriyor.
- AKP döneminde 2008’de kabul edilen 5510 sayılı yasa ile güncelleme katsayısı ve aylık bağlama oranı ile aylıkların alt sınırı düşürüldü ve aylıkların artırılma yönteminde büyümeye yer verilmedi. Böylece emekli aylık ve gelirleri asgari ücretin altına düşmeye başladı.
EYT'lilerin durumu
- EYT büyük bir toplumsal sorun. Emeklilikte yaşa takılmak 1998’de işe giren ve o tarihte 2023’de emekli olma hakkına sahip bir işçinin, 1999’da çıkarılan bir yasa ile emekliliğinin 15 yıl sonraya, 2038 yılına ertelenmesidir.
- Emeklilikte yaşa takılanlar arasında 2 yıl ile 18 yıl arasında mağduriyet var. EYT sorununun çözülmesi bir hukuksuzluğun giderilmesidir.
- İlk etapta emekli olabilecek EYT mağduru sayısı 750 bin ile 1 milyon civarı. EYT sorununun çözümü SGK için aylık ortalama 2 milyar TL civarında ilave bir ödeme anlamına gelecektir.
- Emekli aylıkları ödemelerinde ilk etapta yüzde 6-7 civarında bir artışla EYT sorununun çözümü için büyük bir adım atılabilir.
- Emekliler ve hak sahipleri ciddi bir yoksullukla ve sefalet düzeyinde bir gelirle yüz yüze. En düşük emekli aylık ve geliri alan yüzde 20’lik dilimin, 2,6 milyon emekli ve hak sahibinin aylık harcanabilir geliri Temmuz 2020 itibariyle 763 TL’dir. 2,6 milyon emekli hak sahibi bu sefalet geliri ile yaşıyor.
- 13,2 milyon emekli ve hak sahibinin 7 milyon 900 bini, yani yaklaşık yüzde 60’ı ise asgari ücretin altında aylık ve gelire mahkûm durumda.
- Sosyal güvenlik mevzuatında 1999 ve 2000’li yıllarda yapılan değişiklikler ve özellikle 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çalışanlar yanında emeklileri de oldukça olumsuz etkiledi.
- Emeklilik 2008’den sonra daha da zorlaştı. Emeklilik yaşı yükseldi, emekli aylığı elde etme koşulları zorlaştı ve emekli aylık ve gelirleri düşmeye başladı. Öte yandan emekliler arasındaki eşitsizlik derinleşti.
- En düşük yüzde 20’lik emekli grubuyla en yüksek yüzde 20’lik emekli grubu arasında harcanabilir gelir farkı 7,5 kata yükseldi. Türkiye emekli gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu Avrupa ülkesi durumunda.
- Emekliler ve onların hak sahipleri 2000’li yıllarda giderek daha fazla ekonomik sıkıntı çekmeye başladılar. Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ve aynı koşullarda fakat farklı zamanlarda emekli olanların aylıkları arasındaki büyük eşitsizlik devam ediyor.
