“Bizim Medyamız: Medya Okuryazarlığının ve Aktivizminin Çoğaltılması, Kutuplaşmanın Önlenmesi ve Diyalogun Teşvik Edilmesi için Sivil Toplum Hareketi” (Our Media: Civil Society Movement to Promote Media Literacy and Activism, Prevent Polarisation and Promote Dialogue) projesi kapsamında yayıma hazırlanan “Dijital Medya Okuryazarlığı” dosyası yarın başlıyor.
Dosya, IPS İletişim Vakfı/bianet’in savunuculuk çalışmaları kapsamında yayımlanıyor.
“Dijital Medya Okuryazarlığı” dosyası, temel kavramlardan algoritmaların etkisine, içerik analizinden geleceğin medya okuryazarlığına; dijital haklardan çevrimiçi nefret söylemiyle mücadeleye, çocuklara yönelik medya okuryazarlığına kadar geniş bir tematik çerçeve sunuyor.
Bizim Medyamız
Dijital medya okuryazarlığı makaleleri
Dosyada yer alan yedi makale, iki hafta aralıklarla bianet.org’da yayınlanacak. Dosya, Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu’nun “Dijital Medya Okuryazarlığının Temel Kavramları ve Kuramsal Çerçeve” başlıklı yazısıyla başlıyor. İnceoğlu, bu yazısında eleştirel pedagoji, kültürel çalışmalar ve katılımcı kültür gibi kuramsal yaklaşımlarla, dijital medya okuryazarlığının toplumsal dönüşüm ve demokratik katılım açısından neden hayati bir önem taşıdığına odaklanıyor.
Dr. Tirşe Erbaysal Filibeli, “Algoritmik Taraflılık: Platform kapitalizmi, Veri ve Gerçeklik” başlıklı yazısında, platformlar algoritmalarının hangi içeriği neden öne çıkardığını ele alırken, platform politikalarına yönelik eleştirel bir perspektif de sunuyor.
Koray Kaplıca, “Dijital Çağda ‘Doğru’ Bilgiye Yaklaşma Yolları” başlıklı yazısında, dijital çağda hızla yayılan yanlış bilgiler ve komplo teorileriyle mücadelede kullanılan doğrulama tekniklerinin evrimini tartışıyor. Kaplıca, metinsel ve görsel iddiaların nasıl analiz edilip doğrulandığına dair pratik yöntemler ile komplo teorilerini çürütme stratejilerini sunuyor ve dijital medyanın yükselişi ile yapay zekânın yaygınlaşmasıyla değişen bilgi ekosisteminde, doğruluk kontrolünün yeni araçlar ve zorluklarla nasıl şekillendiği de tartışıyor.
Nihan Güneli, “Dijital Medyada Haklar ve Yükümlülükler: Gazeteciler Açısından Bir Değerlendirme” başlıklı yazısında, gazetecilerin dijital medya ortamında sahip olduğu temel hakları (gizlilik, güvenlik, bilgiye erişim, ifade özgürlüğü) ve bunlara bağlı sorumlulukları inceliyor. Mevzuatın basın özgürlüğüne etkilerini demokratik ilkeler çerçevesinde değerlendirirken, kişisel verilerin korunması, dijital cihazlara el koyma gibi müdahalelere karşı gazetecilerin yasal haklarını ele alıyor ve dezenformasyonla mücadele uygulamalarının ifade özgürlüğü üzerindeki etkilerini tartışıyor. Dijital okuryazarlığın gazeteciler için neden yaşamsal bir beceri haline geldiği vurgulanırken, bu alandaki hak-sorumluluk dengesini çok boyutlu bir perspektifle analiz ediliyor.
Diyar Saraçoğlu, “Medyanın Sınırlarını Aşmak: Kolektif Bilginin Temellükü, Emeğin Dönüşümü ve Alternatif Gelecekler” başlıklı yazısında, bir yanda büyük teknoloji tekelleri ve devletlerin oluşturduğu “Sansür-Endüstriyel Kompleks” aracılığıyla kamusal sözü ve enformasyonu nasıl tahakküm altına aldığını, diğer yanda ise bu çok katmanlı tahakküme karşı filizlenen ve dayanışmayı temel alan taban hareketlerinin daha adil, ekolojik ve demokratik bir geleceğe nasıl kapı araladığını ele alıyor.
Öyküm Hüma Keskin, “Eleştirel Dijital Okuryazarlık: Nefret Söylemi ve Dezenformasyonla Mücadelede Anahtar Yetkinlik” başlıklı yazısında, dijital mecraları ve ötesini giderek boğucu, çekilmez ve zamanla yıkıcı hale getiren nefret söylemi ve dezenformasyona karşı, daha adil, kapsayıcı ve dirençli bir dijital ekosistem için eleştirel dijital okuryazarlığın sunduğu imkânları ve bu yetkinliğin temel adımlarını ele alıyor.
Dr. Esra Ercan Bilgiç, “Çocuklar İçin Dijital Medya Okuryazarlığı” başlıklı yazısında, çocukların dijital dünyada daha bilinçli, eleştirel ve dayanıklı bireyler haline gelmesinin yollarını ele alıyor. Hükümetlerin, teknoloji şirketlerinin ve yetişkinlerin bu süreçte büyük sorumluluğu olduğunu vurgulamakla birlikte, çocukların da dijital medya okuryazarlığı becerileriyle kendilerini güçlendirebileceklerinin altını çiziyor. Bilgiç yazısında, bu becerilerin neler olduğunu ve nasıl edinilebileceğini tartışıyor.
Dosyada yer alan yedi makale, iki haftada bir çarşamba günleri bianet.org’da yayınlanacak.
Türkiye’de medyanın geleceği: Demokratik gerileme, baskılar ve reform ihtiyacı
Dijital Medya Okuryazarlığı Kılavuzu
Dosya kapsamında yayımlanacak olan yedi makale, IPS İletişim Vakfı/bianet’in Ekim 2025’te yayımlamayı planladığı kapsamlı Dijital Medya Okuryazarlığı Kılavuzu’nun ana metinlerini oluşturacak. Kılavuz, vakfın 2024’te kurduğu Medya Okuryazarlığı Koalisyonu’nun ilk somut çıktısı olacak.
Dijital Medya Okuryazarlığı Kılavuzu, dijital çağda bilgiye erişim, yorumlama ve paylaşma pratiklerine eleştirel bir çerçeve kazandırmayı hedefleyen kapsamlı bir rehber olacak. Tüm kamunun faydalanabileceği bu rehber, özellikle gençler, eğitimciler, gazeteciler ve hak temelli çalışan sivil toplum aktörlerini hedef alarak, dijital medya okuryazarlığı yeteneklerini geliştirecek bilinçli bir toplum yaratmayı amaçlıyor.
Dijital güvenliğiniz ne durumda?
Kılavuzun içeriği
Dosyada geçen yedi makaleye ek olarak, kılavuzda doğrulama adımları, araç listeleri, interaktif testler, eğitim ve destek önerileri, kavram sözlüğü, Türkiye ve dünyadan iyi örnekler, ayrıca bianet’in kurduğu Medya Okuryazarlığı Koalisyonu’nun üyelerinin katkılarıyla hazırlanan kutu yorumlar yer alacak.
Rehberin içerik zenginliği, yalnızca ana metinlerle sınırlı kalmayacak; Henri Jenkins, Renee Hobbs ve Sonia Livingstone gibi isimlerden alıntılarla uluslararası teorik bağlam güçlendirilecek. Dijital medya okuryazarlığında çalışmalar yapan akademisyenlerden Türkiye’ye özgü yorumlar alınacaktır. Ayrıca, RTÜK üyeleri, Eğitim-Sen ve Öğretmen Ağı gibi paydaşların görüşlerine de yer verilecek.
Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu’nun danışmanlığında hazırlanan kılavuz sadece bilgiyi aktaran değil, kullanıcıyı aktif katılıma teşvik eden bir eğitim ve farkındalık aracı olarak tasarlanıyor. Kılavuz tüm kamuyu hedefliyor. Özel olarak medya çalışanları ve medya içerik üreticileri için yararlı bir kaynak olacak şekilde hazırlanıyor.
Kılavuzun editörlüğünü IPS İletişim Vakfı/bianet Araştırma Koordinatörü ve “Bizim Medyamız” projesi araştırmacısı Dr. Sinem Aydınlı üstleniyor.
Dijital Medya Okuryazarlığı Kılavuzu, Türkçe ve İngilizce olarak yayımlanacak.
Ne kadar medya okuryazarısınız?
Bizim Medyamız (Our Media)
AB tarafından finanse edilen ve 2023-2025 yıllarını kapsayacak "Bizim Medyamız" (Our Media) projesinin partnerleri arasında IPS İletişim Vakfı/bianet de var.
"Bizim Medyamız: Medya Okuryazarlığının ve Aktivizminin Çoğaltılması, Kutuplaşmanın Önlenmesi ve Diyalogun Teşvik Edilmesi için Sivil Toplum Hareketi" projesi üç yıl sürecek.
Projenin ilk odağı, Balkanlar ve Türkiye'de, STK'lerin, medya profesyonellerinin, genç aktivistlerin ve kamunun; medya özgürlüğünün yanında medyanın gelişimine ve sürdürülebilirliğine dair eğilimler ve zorluklar hakkında kapasite geliştirmelerini sağlamak olacak.
AB tarafından finanse edilen ve 2023 – 2025 yıllarını kapsayacak "Bizim Medyamız" projesinin partnerleri şöyle:
- Güney Doğu Avrupa Medya Profesyonelleşmesi Ağı (SEENPM)
- Arnavutluk Medya Enstitüsü (Tiran)
- Mediacentar Vakfı (Sarajevo)
- Kosova Basın Konseyi
- Karadağ Medya Enstitüsü (Podgorica)
- Makedonya Medya Enstitüsü (Üsküp)
- Novi Sad Gazetecilik Okulu (Novi Sad)
- Barış Ensitüsü (Ljubljana)
- bianet (Türkiye).
"Bizim Medyamız" projesinin IPS İletişim Vakfı/bianet adına araştırmacısı vakfın araştırma koordinatörü Sinem Aydınlı.
Yeni bir sivil toplum hareketi: Bizim Medyamız
Projenin kapsamı
Proje, medyanın sürdürülebilirliğine yönelik ana eğilimleri, riskleri ve fırsatları belirlemek ve medya özgürlüğü ile medya ve bilgi okuryazarlığını (MIL) desteklemek için medya aktivizmi çalışmalarındaki iyi uygulamaları haritalandırabilmeye yönelik bir araştırmayla başlıyor. Araştırma bulguları, medyadaki zorlukları ele alabilmek için medya alanındaki STK'lerin ve diğer paydaşların kapasitelerini güçlendirmek için kullanılacak.
"Bizim Medyamız" kapsamında gazetecilerin, medya kuruluşlarının ve medya kurumlarının kapasitesilerini anlamaya yönelik savunuculuk faaliyetleri yapılacak. Yerel ve ulusal medya ve diğer aktörlerin, medyadaki toplumsal cinsiyet eşitsizliklerine yönelik medya aktivizmi çalışmaları yapması teşvik edilecek. Proje kapsamında ayrımcılığa ve cinsiyetçi kalıp yargılara karşı çıkma ve yapılacak çeşitli aktiviteler aracılığıyla toplumsal cinsiyet eşitliğini destekleme konusunda genç liderler güçlendirilecek.
Proje, kentsel ve kırsal alanlardaki STK'lere verilen mali destekle, yurttaşların MIL becerilerini geliştirmek, medya özgürlüğü ve bütünlüğünü desteklemek ve propaganda, nefret söylemi ve dezenformasyondan kaynaklanan kutuplaşmaya karşı koymak amacıyla yerel topluluklara ulaşacak.
(SA/VC)
