Di RêzeWebînaran de dora Kovargeriya Kurdî ya salên 90î û Rewşenê ye

Ji bo nûçeya tirkî bitikîne

RêzeWebînara bi navê “Di Weşangeriya Kurdî de Kovargerî” wê bi “Di salên 1990î de rewşa kovargeriya Kurdî û Kovara Rewşenê” dewam bike.

Di bernameya pêncan de wê Engin Sustam bi moderatoriya Namik Kemal Dinçî behsa kovargeriya kurdî a di salên 90î de û bi taybet jî wê behsa Kovara Rewşenê bike.

Weqfa Ragihandinê ya IPSyê/bianet, Atolye BIA û Enstîtuya Zanê bi hev re vê bernameyê li dar dixin ku yekem bernameya wê roja 3yê Adarê bi beşdariya Serdar Ayî û moderatoriyâ Adnan Çelîkî dest pê kiribû. Di bernameya duyan de Tahîr Baykûşakî behsa Rojî Kurdê, yekem kovara kurdan û di ya sêyan de jî Ronayî Onenê behsa kovara Hawarê kiribû. Mijara bernameya çaran “Di dema Şerê Sar de li Ewropayê têkoşîna Kurdan û Kovargeriya Kurdî” de bû ku Adnan Çelîk axiver û Derya Aydin jî moderator bû.

Bernameya pêncan a Rêzewebînarê wê 31ê Adarê roja çarşemê saet di 19.00ê li ser Zoomê û di heman demê de li ser hesabê YouTube-ê yê bianetê were weşandin.

Di bernameyê de wê Engin Sustam behsa şert û mercên salên 1990î û ew kovarên di wan salan de hatine weşandin bike. Sustam her weha wê bi taybet li ser kovara Rewşenê û yên piştî wê hatine hûr bibe ku weke ekolekê tê qebûlkirin.

Zimanê bernameyê wê bi tirkî be.

Ji bo forma beşdariyê bitikîne

Derbarê Engin Sustamî de

Yek ji Akademîsyenê Aştîxwaz e. Di sala 2016ê de îmze avêtibû bin metna Akademisyenên Aştîxwaz ji kar hatibû dûrxistin. Her weha ev cara duyem bû ku Sustam ji wezîfeya wê diavêjin. Ev akademîsyenê kurd ku neçar maye li Ewropayê xebatên xwe dewam bike li Zanîngeha 8ê ya Pariê, ENS û Zanîngeha Cenêvê bi mêvantî ders dane. Li van zanîngehan dersên sosyolojiyê, feslefeya polîtîk û hunerê dane. Niha di bin banê Cetobac-EHESSê, Zanîngeha Experice-Paris 8ê û Zanîngeha Cenêvê xebatên xwe dewam dike. Bi navê 'Bindestiya Kurdî ya Di Navbera Tundkarî û Berxwedanê de û Huner” û “Jirêketinên Şikestî- Tirûşên Kolanan û Serhildanên Nû” dua pirtûkên wî hene. Di nêz de wê pirtûka wî ya bi navê “Xebatên Hunerî yên Kurdî û Estetîka Dekolonyal” çap bibe. Her weha di gelek pirtûk û kovarên navnetewî de gotarên wî yên li ser huner, siyaset, felsefe û sosyolojiyê weşiyane. Di havîna sala 2021yê de whe li NGBKyê di pêşangeha 'Bê Welat: Unexpected Storytellers' de yek ji kuratoran be.

Derbarê Namik Kemal Dinçî de

Beşa Dîrokê ya Fakulteya Edebiyatê ya Zanîngeha Stenbolê qedandiye. Di hin kanalên televizyonan de bernameyên li ser dîrokê amade kiriye û pêşkêşiya wan kiriye. Di bin banê Koma Xebatên Kurdolojiyê de beşdarî amadekirina çar pirtûkan bûye. Yek ji avakarên Kovara Toplum ve Kuram û Veqfa Lêkolînên Civakî û Iqtîsadî ya Zanê ye. Tevlî Adnan Çelîkî pirtûka bi navê “Nifira Sedsalê: Li Pey Şopa Bîra Civakî 1915 Diyarbekir (2015)" nivîsandiye. Xebata dîroka devkî bi Êzidiyên ku ji ber qirkirina DAIŞê ya Tebaxa 2014an de filitîne kiriye. Di encama vê xebatê de pirtûka bi navê “Fermana 73yem a Êzidiyan: Qirkirina Şengalê” û “Di Bin Siya Baskan de Heke Şengal Biaxive” du pirtûk nivîsandiye. Di gelek kovar, rojname û malperan de nivîs û gotarên wî weşiyane.

Derbarê Kovargeriya Kurdî ya 1990î û Kovara Rewşenê

Piştî ku Plana Islahatê ya Şarkê di sala 1925ê de kete meriyetê, xebatên kurdan ên weke dîrok, çand, huner, ziman, wêjeyê qedexe kirin û fişar li ser wan hate kirin. Zimanê ku bi qanûnan qedexe kirin, bû zimanê berxwedan û bîra dijber. Di wê serdema ku nivîsandina tenê yek gotinek bi kurdî jî qedexe bû navenda xebatên ziman û wêjeyê bû surgin û dîaspora.

Ew ziman û wêjeya ku ji welatê xwe gelekî dûr bi keda komeke rewşenbîran pêş dike, di destpêka salên 1990î de berê xwe daye Tirkiyeyê. Piştî ku di sala 1990î de tevgera siyasî ya Kurdan kete nav qada civakî pêvajoya avakirina çandî ya kurdan jî destpê kir. Bi vê re tevgera siyasî ya kurdan weke qadeke nû ya berxwedanê dest bi avakirina civakibûna xwe jî kiriye.

Berhemdariya çandî ya salên 1990î ji bo bîra kurdan a kolektîv gelekî girîng e. Xebatên li ser ziman û îtirazên çandî bûne yek ji qadên girîng ên hesapdîtina bi polîtîkayên asîmîlasyonê, cidxwazî, nîjadperestî û înkarê ya 70 salî re.

Navenda Çanda Mezopotamyayê ya ku li Stenbolê hate avakirin bûye yek ji navendên girîng ên van îtirazan. NÇM piştî demekê dest bi xebatên weşandina kovaran kiriye û di sala 1992yê de kovara Rewşen weşandiye. Rewşen bi kurdî û tirkî dihate weşandin û hişt ku nifşekî nû ji nivîskaran biafire. Di sala 1995ê de neçar maye ku weşana xwe bidawî bike û piştî salekê bi navê Jiyana Rewşenê weşana xwe dewam kiriye. 52 hejmar derketiye û weşana wê jî bi dawî bûye. Kovar di sala 2003yê de bi navê Rewşen-Nameyê weşana xwe dewam kiriye lê ew jî piştî demekê hatiye girtin. Kovara Rewşenê yek ji hîmên girîng ên pêvajoya avakirina çandî ya kurdî ye û di pêşxistina kurdî û nifşê edebiyateke nû de roleke gelekî bilind lîstiye. Her weha weke ekolekê bandor li kovarên piştî xwe jî kiriye.

(FD)