Bu kanun ile Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunda; (CMUK) "Hususi Muhakeme Usulleri"nin düzenlendiği 7 inci Kitabına 394 üncü maddeden sonra gelmek üzere "Bazı Suçlara ilişkin muhakeme usulü" başlıklı "Üçüncü Fasıl" başlığı altında madde eklemeleri yapılmaktadı.
Böylece Devlet Güvenlik Mahkemeleri (DGM) yerine geçecek "ağır ceza mahkemesinin" görev ve yargı çevresinin" belirlenebilmesi amaçlanmıştır.
Eklenen 394/a maddesine göre, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca (HSYK) yargı çevresi birden çok ili kapsayacak şekilde -yani eski DGM'lerde olduğu gibi- yeniden "ağır ceza mahkemeleri" kurulacaktır.
Örneğin İstanbul DGM'nin yargı çevresi; İstanbul, Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Edirne, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Yalova olarak yasanın 2 inci maddesiyle belirlenmişti.
Büyük bir olasılıkla aynı yargı çevresi İstanbul için bu kez, adı DGM olarak değil ama "CMUK 394/a maddesine göre görevli ağır ceza mahkemesi" olarak HSYK tarafından yeniden ve aynen belirlenecektir.
Kabul edilen 5190 sayılı yasaya göre görevlendirilecek ağır ceza mahkemeleri hangi suçlara bakacaktır? Bu suçlar sayılarak gösterilmiş.
Görevlendirilecek ağır ceza mahkemelerinin görevine; TCK'nın 125 ilâ 139, 146 ilâ 157, 168, 169, 171 ve 172 nci maddelerinde yazılı suçlar, 403 üncü maddesinde yazılı toplu olarak veya teşekkül vücuda getirmek suretiyle işlenen suçlar girmektedir.
Eski DGM'ler de zaten aynı suçlara bakıyordu. Tek farkı DGM'ler TCK'nın 312/2 inci maddesine ve siyasi hürriyet aleyhine cürümler olarak 174 üncü maddede gösterilen ve adam kaldırma suçunu düzenleyen 499 uncu maddedeki suçlara bakıyordu.
Ayrıca 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun ile TCK'nın 264 üncü maddelerinde yazılı suçlar toplu olarak veya teşekkül meydana getirilerek işlenirse DGM bakıyordu. Artık DGM yerine gelen ağır ceza mahkemeleri bu suçlara bakmayacak.
Eskiden DGM'ler, Anayasanın 120 nci maddesi gereğince olağanüstü hâl ilan edilen bölgelerde, olağanüstü hâlin ilânına neden olan olaylara ilişkin suçlara bakmakla görevliydi. Yeni ağır ceza mahkemeleri de aynı şekilde görevli...
3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununda yazılı suçlar ve 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar eskiden DGM'lerde görülürdü.
Değişen bir şey yok...Yeni kurulacak ağır ceza mahkemeleri de aynı suçlara bakacak.
Eskiden DGM'nin görevli olduğu suçları işleyenler sıfat ve memuriyetleri ne olursa olsun DGM'de yargılanacaktı, bu kez de aynı suçlar için yeni Kanunla görevlendirilmiş ağır ceza mahkemelerinde yargılanacaklar.
Aynı şekilde eskiden DGM'ler için, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay'ın yargılayacağı kişilere ilişkin hükümler ile savaş ve sıkıyönetim hali dahil askerî mahkemelerin görevlerine ilişkin hükümler saklı tutulmuştu; yeni ağır ceza mahkemeleri içinde aynı kural geçerli.
7.5.2004 tarihli ve 5170 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanunun 9 uncu maddesiyle Devlet güvenlik mahkemelerinin kuruluş dayanağını oluşturan Anayasanın 143 üncü maddesi yürürlükten kaldırıldı.
Anayasanın 143 üncü maddesinde yer alan DGM'lerin kaldırılması ile ilgili madde gerekçesinde neden bu maddenin kaldırılmasının istendiği şöyle yazıldı: "Devlet Güvenlik Mahkemelerin yetki, sorumluluk ve işleyişinin, Avrupa ölçülerine uygun hale getirilmesi, 2003 tarihli Katılım Ortaklığı Belgesi ve 2003 İlerleme Raporunda beklenti olarak yer aldığından, bu mahkemelerin kuruluşuna ilişkin 143 üncü madde hükmünün yürürlükten kaldırılması öngörülmektedir."
Dolayısıyla buradaki amaç; DGM'lerin işleyişine veya böyle bir mahkemenin kaldırılmasına karar vermek değildir. DGM'lerin kuruluş, yetki ve sorumluluklarının sadece adı değiştirilerek devamının sağlanmasıdır.
5190 sayılı yasanın temel amacı Devlet Güvenlik Mahkemelerinin kaldırılması olarak gösterilmiştir.
Ancak DGM'lerin kaldırılması üzerine ortaya çıkan yasal boşluğun nasıl giderileceği, bir başka deyişle DGM'lerin yerine nasıl bir mahkeme kurulacağı sorusu boşuna sorulmuştur. Zaten bu sorun ve bu konudaki sorular gerektiği gibi tartışılmadı da...
Gerçi yasa değişikliği yapılırken, DGM'lerin "Avrupa ölçütlerine uygun hale getirilmesi" için kaldırılması gerektiği ifade edilmiş olsa bile, olup bitenler bunun aksini gösteriyor. Durum şöyle özetlenebilir: Eski DGM ile ilgili yasal durum ve mantığını değiştirmeden, yeni yasa yapılmıştır.
Yeni yasaya göre kurulacak "ağır ceza mahkemeleri"nin görev ve yetki bakımından eski DGM'lerden bir farkı yoktur.
Fark sadece adındadır. Devletin güvenliğine bakan mahkemenin "adı" konmadan DGM'lerin devamı sağlamaktan ibaret olan bir yasa değişikliği yapılmıştır.
Kısacası, CMUK 394/a maddesine göre kurulacak olan "ağır ceza mahkemesinin" asıl adı DGM'dir. Devam edip gidecektir...(Fİ/BA)
