"Depremden ölmeyen de açlıktan ölecek"

Adıyaman esnafı tüm şehir de olduğu gibi 6 Şubat depremlerinde büyük bir yıkım ve zarar gördü. Binlerce esnafın dükkanı ya yıkıldı ya da hasar aldı.

Depremlerin üzerinden 2 yıl geçmesine rağmen binlerce esnaf halen konteynerlarda satış yapıyor, birçoğu ise kendi çabasıyla işyerlerinde tadilat yapıp masraflarını cebinden ödedi.

İlk yıla nazaran çoğunluğunu kuyumcuların oluşturduğu kent merkezindeki Heykel Meydanı’ndaki esnaf ayakta kalarak satış yapmaya devam ediyor.

Hasar gören Oturakçı Pazarı'nda kalaycısından, halı dokumalıcığına kadar birçok meslek ise hayat buluyor.

Depremin büyük hasara yol açtığı Adıyaman'da, şehrin tarihi ve kültür varlıklarından 5 asırlık Ulu Cami tamamen yıkıldı, pek çok tarihi camide ve Tuz Hanı'nda hasar oluştu.

Hasar alan Tuz Hanı, Tarihi Çarşı’nın hemen yanında.

Yıllarca el sanatlarına ve Adıyaman’ın asırlık mesleklerine ev sahipliği yapacağı söylenen Tuz Hanı , 2021 yılında otele çevrilmek için restore edildi. Yaklaşık 10 milyona mal olan ve aslına uygun yapılacağı söylenen Tuz Hanı'nın restorasyonu bitince eski halinden eser kalmamıştı.

Yaklaşık 200 yıllık Tuz Han'da 24 dükkan, toplam 40 yatak kapasiteli 19 otel odası, çok amaçlı salon, sosyal alan ve restoran da yer aldı. Ama bu hanın restore edilen bütün bölümleri ilk depremde yıkıldı.

Çarşıda ahşap oyarak oyuncaklar, bebek beşiği ve ekmek tahtası yapan Erkan Özel babasından yadigar bu işi ayakta tutmaya çalışıyor.

Küçük esnafın depremle yok olma noktasına geldiğini söyleyen Özel, “Zarar hem maddi hem manevi. Yani büyük bir çöküntüye uğradık. Birçok esnafın hazırdaki malları da gitti. Şu an burada çalışanların yüzde altmışı da konteynerde kalıyor. Adıyaman bütün bu sıkıntıların içinde kendini iyileştirmeye çalışıyor. Ama yara bandıyla" diye konuştu.

Adıyamanlı esnafın en büyük korkusu, rezerv alan olarak ilan edilen yeni “Çarşı Projesi’nde”, işyerlerinin TOKİ tarafından değerinin altında alınması ya da kendi işyerlerinin yerine başka bir yerde kendilerine işyeri verilmesi.

Yıkım ve inşa içinde ayakta kalmaya çalışan esnaf artan enflasyon ve depremin yarattığı maddi zarara karşı da mücadele içinde.

Oturakçı Pazarı'nın yanındaki Eski Belediye Pasajı’nda da tütün satan esnaf depremlerin ardından yerinden oldu.

Tütün Adıyaman ve ilçelerinde binlerce ailenin tek geçim kaynağı. Ocak 2022 tarihinde "kaçak eşya" olarak değerlendiren ve yetkisiz sarmalık tütün ticareti yapan kişiler hakkında 3 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası öngören yasanın yürürlüğe girmesinden sonra olumsuz bir süreç yaşayan tütün sektörü yaşanan depremden de kötü etkilendi.

Orta hasarlı olan binanın yıkımı devam ederken tütün satan ve 10 metrekare dükkânlara sahip olan esnaf ise bütün bunların içinde binlerce liralık borçlar içinde.

#6Şubat2Yıl Tütün, Adıyaman ve ilçelerinde binlerce ailenin tek geçim kaynağı. Tütün ve mamüllerine getirilen yasaklarla dış pazara açılamayan esnaf depremin yıkıcı etkilerinin ardından yaşam mücadelesi veriyor.

📽️@_evrimdnzhttps://t.co/RiExHFCIFX pic.twitter.com/wm9NHNTMDj

— bianet (@bianet_org) February 7, 2025

‘Kendimi bildim bileli tütünle uğraşırız’ diyen 60 yaşındaki Hasan Özkan, depremin ardından tütünlerin ellerinde kaldığını ya da piyasanın altında sattıklarını söylüyor. Getirilen yasa ile şehir dışına satış yapamadıklarını söyleyen Özkan, iç piyasanın da deprem ile alt üst olduğunu belirtti.

Özkan, "Depremden ölmeyende açlıktan ölecek bu gidişle" dedi. 

Adıyaman ve çevresinde yaşanan yıkımla hem depolarda satışa hazır tütünler hem de köylerdeki ham tütünler enkaz altında kaldı.

Sohbet ettiğimiz tütün satıcısı Yasin S., ise tütün üreticilerinin, ürettiğini paraya çeviremediğini bu yüzden yeni sezon ekimin zorlaşacağını dile getirdi.

bianet’e konuşan Yasin S., “Artan mazot, ilaç ve gübre fiyatları nedeniyle geçen yıl ekilen tütünler hali hazırda azalmışken, depremde evi yıkılan, yakınlarını kaybeden üreticilerin bir kısmı hem konteynerlerde yaşam mücadelesi veriyor hem de tek geçim kaynakları ve uğraşları olan tütüncülüğü sürdürmeye çalışıyor. Tütün fiyatları artsa da bizler için bir kazanç yok çünkü dış piyasa yok pazar yok” dedi.

Berber Hasan ise konteynerde müşterilerini karşılıyor. Piyasanın çok altında saç-sakal tıraşı alan ve asıl tarifenin 320 lira olduğunu dile getiren berber Hasan, “Ben depremde annemi ve babamı kaybettim. Çocuklarımla günlerce enkazda kaldık. İş yerim yıkıldı. Şimdi şu dükkanı sadece eve iki kuruş para götürmek için açıyorum. Ev dediğimde konteyner. Bazen keşke o enkazın altında ölseydim diye düşünüyorum. Biz küçük esnaf ortada kaldık olan bize oldu. Bizim gözümüz ölümle,gözü zenginlerin ise parayla doydu"  dedi.