Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti), Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşmeleri tamamlanan ve bugün Genel Kurul’da görüşmeleri başlayacak 2025 yılı bütçesine muhalefet şerhi koydu.
Hükümetin bütçe tercihlerini "yoksulluğu kalıcılaştıran ve toplumsal adaleti yok sayan bir düzenleme" olarak nitelendirdi.
Bütçenin temel insan ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak olduğunu ve toplumsal sorunları derinleştirdiğini belirtti.
Hükümetin "yoksullar için yardım" anlayışının yerine, yoksulluğu tamamen ortadan kaldırmayı hedefleyen bir sosyal politika gerektiğini savundu.
Şerhte, toplumun geniş kesimlerini kapsayacak bir gelir dağılımı adaleti çağrısı yapılarak, bütçenin sosyal dayanışma ilkeleri doğrultusunda yeniden yapılandırılması gerektiği ifade edildi. Muhalefet şerhinden öne çıkan detaylar şöyle:
Yoksulluk ve gelir dağılımı adaletsizliği
DEM Parti, Türkiye’de en zengin yüzde 1’lik kesimin ülkenin toplam servetinin yüzde 40’ına sahip olduğunu, buna karşılık nüfusun geniş bir kesiminin yoksulluk sınırının altında yaşadığını belirtti.
Yoksul sayısının 2023’te 18 milyona ulaştığını ve bu rakamın 2024 sonunda daha da artmasının beklendiğini ifade etti.
Parti, bütçenin bu eşitsizlikleri gidermek yerine, dolaylı vergiler ve düşük gelir gruplarına yönelik yetersiz destek politikalarıyla durumu daha da kötüleştireceğini savundu.
Asgari ücret ve çalışan yoksulluğu
DEM Parti’ye göre Türkiye'de asgari ücret, genel ücret seviyesi haline geldiği ve bu dünya normlarına aykırı.
2024 itibarıyla Türkiye’de asgari ücretli çalışan oranı yüzde 55-60 bandında seyrettiğini belirten Dem Parti, Avrupa Birliği ülkelerinde bu oranın yalnızca yüzde 4 seviyesinde olduğunu aktardı.
2025 için asgari ücretin en az 35 bin TL seviyesinde olması gerektiğini söyleyip, mevcut seviyede asgari ücretin çalışanları açlık sınırının bile altında bıraktığını vurguladı.
Emeklilerin durumu
DEM Parti, emekli maaşlarının açlık sınırının altında kaldığını belirterek, bütçenin emekliler için sürdürülebilir bir çözüm sunmadığını söyledi.
Türkiye’de en düşük emekli maaşının 12 bin 500 TL olduğunu belirterek TÜRK-İŞ'in açlık sınırını 20 bin 431 TL, yoksulluk sınırı ise 66 bin 553 TL olarak hesapladığını hatırlattı. "Bu durum emeklilerin büyük bir kısmını açlık sınırının altında yaşamaya mahkum ediyor" dedi.
TÜİK’e göre toplam emekli sayısının 11.9 milyon olduğunu ancak emeklilerin yüzde 64’ünün de çalışmak veya iş aramak zorunda kaldığını aktardı.
Partinin önerisi, en düşük emekli maaşının 2025’te 25.000 TL olarak düzenlenmesi ve enflasyona ek olarak refah payının da maaş artışlarında dikkate alınması yönünde.
Kadınlar ve çocuklar için yetersiz kaynak
DEM Parti, bütçenin toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadın istihdamını artırma hedeflerinden uzak olduğunu ifade etti.
Muhalefet şerhindeki verilere göre Türkiye’de kadın istihdam oranı yüzde 32,2 düzeyinde ve çalışan kadınların yüzde 30’u kayıt dışı çalışıyor.
Ayrıca kadın yoksulluğunun giderek derinleştiğini, çocuk işçiliği oranının da yükseldiği belirten DEM Parti, bütçenin kadınlara yönelik destek politikalarını artırmak yerine mevcut durumu koruyarak sorunları derinleştirdiğini savundu.
Engelliler ve Sosyal Destek Eksikliği
DEM Parti, bütçenin engelliler için hiçbir yenilik veya çözüm sunmadığını savundu. Şerhte, engellilere yönelik sosyal desteklerin düşük seviyede kaldığı, istihdam oranlarının son derece yetersiz olduğu belirtildi.
Engelli bireylerin eğitime, istihdama ve sosyal hizmetlere erişim konusunda bütçede net bir hedef bulunmamasına dikkat çekildi.
Parti, engellilere yönelik bütçe kalemlerinin artırılmasını, erişilebilirlik projelerinin desteklenmesini ve engelli istihdamında yasal kotaların etkin denetimini önerdi.
Ekolojik talana karşı önlemler yok
Şerhte, bütçenin ekolojik sürdürülebilirlik konusundaki duyarsızlığı eleştirildi. Türkiye’nin beton ekonomisine dayalı politikalara ağırlık verdiğini belirten DEM Parti, çevresel projeler ve doğayı korumaya yönelik yatırımların bütçede yetersiz seviyede yer aldığını ifade etti.
Kürt sorunu ve bölgesel eşitsizlikler
Parti, Kürtlerin yoğun yaşadığı bölgelerde ekonomik eşitsizliklerin ve altyapı eksikliklerinin sürdüğünü belirtti.
Bu bölgelerde tarımsal üretimin desteklenmemesi, işsizlik oranlarının yüksek seyretmesi ve güvenlik politikalarının ekonomik kalkınmayı engellediğini ifade etti.
Bütçe harcamalarına alternatif öneriler
DEM Parti, hükümetin bütçe politikalarına alternatif olarak "Ekmek ve Adalet Bütçesi" adını verdiği bir öneri sundu. Bu bütçede:
*Kadın, çocuk, engelli ve yaşlıların desteklenmesi için sosyal harcamaların artırılması,
*Eğitim ve sağlık bütçelerinin genişletilmesi,
*Çevresel sürdürülebilirliği sağlamak için ekolojik projelere öncelik verilmesi gerektiği belirtildi.
Ayrıca parti, savunma harcamalarının tarihsel rekor seviyeye ulaştığını belirterek, bu kaynakların toplumsal refahı artıracak projelere yönlendirilmesini önerdi.
2025 bütçesinde savunma harcamalarına ayrılan miktarın 202 milyar TL’yi aşacağı tahmin ediliyor. Bu rakam sosyal harcamaların büyük bir kısmından daha yüksek. Ayrıca kamu-özel iş birliği projeleri kapsamında şirketlere yapılacak garantili ödemeler 2025’te 200 milyar TL’yi aşacak.
(HA)
