"30 Ağustos günü Türkiye'ye yurtdışından gelen herhangi bir insan, yapılanın bir kutlama olduğunu kavrayıncaya kadar, bunu darbe zannedebilir. Militer kutlamalara veda etmenin zamanı geldi de geçti bile."
"Latife Hanım" ve "Halide Edib: Biyografisine Sığmayan Kadın" kitaplarında cumhuriyet tarihine iki önemli kadın karakterin hayatından bakan gazeteci ve yazar İpek Çalışlar ile 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlamalarını konuştuk.
Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nin kutlaması olan Zafer Bayramı, ulus devletin inşasında nasıl bir rol oynuyor?
Zaferler hep devletlerin devamlılığını sağlamada aracı olmuşlardır. Malazgirt savaşı örneğini hatırlayalım. 30 Ağustos da elbette ulus devlete böyle bir hizmet sunuyor.
"Misak-ı Millî sınırları içinde vatanın bir bütün olduğu ve parçalanamayacağı görüşü"nden hareketle yürütülen bir savaşı anma etkinlikleri olan 30 Ağustos kutlamalarını bugünden nasıl okuyabiliriz?
Tanklar, askeri helikopterler, zırhlı araçlar ve rap rap yürüyen askerler eşliğinde yapılan kutlamalarda savaşı kutsayan, orduyu yücelten bir fotoğraf var. Militer kutlamalara artık veda etmenin zamanı geldi de geçti bile. 30 Ağustos günü Türkiye'ye yurtdışından gelen herhangi bir insan, yapılanın bir kutlama olduğunu kavrayıncaya kadar, bu ülkede bir darbe olmuş diye düşünebilir. Belki kutlamaların arka planında da böyle bir korku salma güdüsü yatıyordur.
2010 yılı, 30 Ağustos kutlaması bence silahlı kuvvetlerin bir güç gösterisine dönüşmüş görünüyor. Geçen yıl nasıldı, belki geçen yılda böyleydi, dönüp filmlerine bakmakta fayda var. Bir fark var mı, yok mu diye. Belki de biz duruma o kadar alıştık ki farketmiyoruz.
Bu gösteriler Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından Türkiye'deki azınlıkları, Kürtleri, muhalif sayılan tüm güçleri sindirme gösterisidir diyebilir miyiz? Yoksa kutlamalar artık seyirlik bir oyuna dönüştü denilebilir mi?
Bana seyirlik bir oyun gibi gelmiyor. Gövde gösterisi olduğu kesin.
Halide Edib'e "Cepheye gel, Meclis'e gelme" diyen "başkumandan" ve "komutanlarının" yürüttüğü savaşın zaferinin, 80 yıldır bize kutlatılıyor olmasının kadınlardan götürdükleri nelerdir? Bu militarizm içinde kadının yeri nedir?
Milli mücadelede kadınlar çok faaldi. Savaşın kazanılmasında büyük rol oynadılar. Erkekler savaşta kadınların verdiği hizmetten çok memnun kalsalar da bu memnuniyetleri savaşın bitiminde endişeye dönüşüyor. Savaşta büyük fedakârlıklarla pek çok sorumluluk üstlenen kadınlara savaş bitince "siz artık eve dönün" diyorlar. Halide Edib savaşa katılan ünlü bir romancı ve kanaat önderi iken, savaş bitince ona bile görev verilmiyor. Meclis'in en kıymetli üyesi olabilecekken kadınlara siyaset yasağını sürdürülüyor o ve onun gibi iddialı kadınlar dışlanmış oluyor.
Kısaca, bu gün kutlamaları izleyince neler düşündünüz, neler hissettiniz?
Televizyonlardan üzerime üzerime yürüyen tanklardan ürktüm. Milli bayramların sivil kutlamalarla anılması için gereken yapılmalıdır. (SP)
