Danişîna biryarê ya Doza Kobanê dest pê kir
83emîn danişîna Doza Kobanê li 22em Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dest pê kir.
Hevserokên Giştî yên Partiya Herêmên Demokratîk (DBP) Çîgdem Kiliçgun Uçar û Keskîn Bayindir, Hevserokên Giştî yên Partiya Wekhevî û Demokrasiyê ya Gelan (DEM Partî) Tulay Hatîmogûllari û Tuncer Bakirhan, Serokwekîlê Koma Partiya Gel a Komarê (CHP) Alî Mahîr Başarir, gelek parlamenter, nûnerên rêxistinên civaka sivîl, partiyên siyasî jî danişîn şopandin. Zêdetirî 200 parêzer û bi ser 10 serokên baroyan jî tev li danişînê bûn.
Tevdîrên ewlehiyê zêde ne
Li gorî nûçeya Ajansa Mezopotamyayê li ser rêgeha qada girtîgehê 4 xalên lêgerînê yên cuda hatine danîn. Destûr nehat dayîn ku kesên dixwestin danişînê bişopînin derbasî qada girtîgehê bibin. Destûr hate dayîn ku tenê wesayîtên parêzer û rojnamegeran derbas bibin. Kesên dixwestin danişînê bişopînin, li noqteyên nêzî kampûsê wesayîtên xwe park kirin û piştre bi rîngan derbasî eywana danişînê hatin kirin.
Tê payîn ku di vê danişînê de biryar were dayîn lê destûr nehat dayîn ku kesên dixwazin danişînê bişopînin bikevin eywanê. Ev kes arasteyî du eywanên cuda yên di hundirê kampûsê de hatin kirin.
Ji siyasetmedarên girtî jê 16 tevlî danişînê nebûne
Girtiyên siyasî Alp Altinors û Îsmaîl Şengul tev li danişînê bûn. Alî Urkut, Gunay Kûbîlay, Nazmî Gur, Bulent Parmaksiz, Sebahat Tûncel, Zeynep Karaman, Zeynep Olbeci, Aynûr Aşan, Ayşe Yagci, Ayla Akat Ata, Dîlek Yagli, Pervîn Odûncû, Meryem Adibellî, Fîgen Yuksekdag, Gultan Kişanak û Selahattîn Demîrtaş tev li danişînê nebûn.
“Hemû prensîbên darizandinê yên cezê hatin binpêkirin”
Parêzer Sevda Çelîk Ozbîngol parastin kir. Ozbîngol, anî ziman ku derqanûntiyên di pêvajoyên lêpirsîn û teqîbatê yên di dozê de hêj didomin. Ozbîngol, got ku dadgeh hewl dide dîmeneke ku darizandin hatibe kirin ava bike. Ozbîngol, da zanîn ku ji destpêka darizandinê heta niha ji mafê parastinê heta yê darizandina adilane, hemû rêgezên darizandinê hatine binpêkirin. Ozbîngol, wiha dom kir: “Di hemMû qonaxan de hemû îtîraz û daxwazên me hatin redkirin.
Ji destpêka dozê heta dawiyê bi bisînorkirina dema parastinan re mafê darizandina adilane hate binpêkirin. Mafê parastinê di çarçoveya darizandina adilane de hem di asta neteweyî hem jî di asta navneteweyî de yek ji mafên herî girîng e ku hatiye parastin. Lê di Doza Kobanê de ku weke ‘Doza Kompasê ya Kobanê’ tê pênasekirin, dadgeha we bi eşkereyî hemû rêgezên darizandinê binpê kirin.
Ji destpêka darizandinê heta niha;
* Dadgeheke ku tenê ji bo darizandina dosyaya me hatiye avakirin, hemû bandor û peywirên cemaweriyê tune hatin hesibandin, bi rayeyên taybet hatin peywirdarkirin û darizandin bî vî awayî hate kirin. Bi avakirina dadgeheke taybet re ev dadgeh xizmetê ji siyasetê re dike. Em di ferqa vê de ne û ev rewşa derhiqûqî bi destê dadgeha we û bi bandorên siyasî hatiye avakirin. Di pêvajoya darizandinê de şande ji ber têkiliyên sûc hate guherandin lê helwest qet neguherî. Ev yek nîşan dide ku dosyaya me bi darizandineke taybet tê birêvebirin.
* Periyodên darizandinê wisa hatin amadekirin ku miwekîl nekarin xwe biparêzin û amade bikin. Îtîrazên li dijî vê jî hatine redkirin.
* Rê li ber parêzeran hate girtin ku bi awayekî bibandor tev li dosyayan bibin. Bi vê yekê re mafê darizandina adilane hate binpêkirin. Di serdemên erdhejên 6’ê Sibatê yên Mereşê de jî tevî mexdûriyetên me û miwekîlên me jiyayîn jî darizandin domiyan û hemû mewzûatên neteweyî û navneteweyî hatin binpêkirin. Tevî hukmên eşkere yên têkildarî betlaneyên edlî de jî, danişîn hatin domandin.
* Di dosyayê de bi deh hezaran dokumanter hene, nivîsên SEGBÎS’ê, zabitên danişînan û hwd. hene. Lê di demeke maqûl de li UYAP’ê nehatin barkirin. Salnameyeke ku xizmetê ji pêvajoyên siyasî re dike kete meriyetê. Ev yek weke hûrgiliyeke ne girîng hate destgirtin.
* Hemû daxwaz û îtîrazên me yên têkildarî usûl û esasê bi awayekî sîstematîk hatin redkirin.
* Pêdiviyên têkildarî esasê û rêgezên darizandinê hatin binpêkirin.
* Hêj parastinên miwekîlan neqediyayîn li îfadeyên gilîker û şahidan hatiye guhdarîkirin. Li gel ku hêj gelek kesan darizandina wan dest pê nekiribû yan jî qismî hatibû kirin jî, şandeya dadgehê biisrar dest bi nirxandina delîlan kiriye, li gilîker û şahidan guhdarî kir û li dijî hukmên qanûna hejmar 5271’ê tevgeriya.
* Dema darizandin didomiya, têkiliya serokê şandeya dadgehê Bahtiyar Çolak a bi rêxistineke derqanûnû re hat tespîtkirin lê dadgeha we ev rewş bi îzahetên nerast veşart. Piştî rewş eşkere bûyî jî ji peywirê hate girtin.
* Şandeya ku dadgerên têkiliyên wan ên sûc hebûn jî di nav de îdianame amade kir û hate qebûlkirin. Îtîrazên li dijî vê îdianameyê jî hatin redkirin. Dosya bi heman awayî hate dewrgirtin û heman helwest domiya. Di vê mijarê de dadgeha we yek nirxandin jî nekir û îtîraz red kir.
* Ji destpêka dozê ve hemû derdorên mudaxil û gilîkeran yek bi yek gotin ku derveyî daxwaza xwe hatine tevlikirin. Lê tevî vê jî gilîker derveyî îradeya xwe bi senaryoyekê li dosyaya me hatine zêdekirin. Yek ji wan jî miwekîlên me berpirsyar nedîtine û giliyê wan nekiriye.
* Yek ji kesên weke mexdûr li dosyayê hatine zêdekirin û lê hatiye guhdarîkirin, giliyê miwekîlên me nekiriye.
* Saziyên dewletê midaxilî dosyaya me hatin kirin. Serokatiya Diyanetê bi pênaseyên derhiqûqî û derexlaqî zimanê nebaş, xerabî û yê ku kîn û nefretê di navbera gel de belav dike bi kar anî. Ev daxilkirin, bi eşkereyî ewlehiya darizandinê xistiye xetereyê.
* Wezareta Karên Hundir ku peywira wan ew e ku ji bo teqîbateke bêalî û bibandor tevbigere jî midaxilî dosyayê hatiye kirin.
* Ji destpêka darizandinê ve xwestin bi rêya şahidên nepen encamekî bi dest bixin. Lê hemû îfadeyên şahidên nepen û eşkere bi pirsan vala hatine derxistin. Bi vê yekê re derket holê ku tu aliyekî qanûnî yê dosyayê tune ye.
* Dadgeha we şahidên ku pir eşkere ji bo xelaskirina wan soz jê re hatine dayîn û wêneyeke ku ne li gorî jiyana asayî, ji hêla dadgeha we ve pêşkeşî me hatiye kirin. Ev bêusûltiya di dema amadehiyê de, piştre ji hêla şandeya we ve jî hatiye domandin. Teşhîs, rêbaz û usûlên di qanûnê de bi eşkereyî hatine diyarkirin hatine binpêkirin. Rûyê wan hatiye zoomkirin, rengên cil û bergan hatine diyarkirin û hewldane weke ku teşhîs hatibe kirin nîşan bidin. Di her qonaxê de jî ev weke sedema domandina rewşa girtî hatiye nîşandan.
* Di rewşeke ku bêusûlî li holê de li şahidên nepen bêyî parêzer hebin lê hate guhdarîkirin. Dadgehê bi veşarî lê guhdarî kir, hewl da delîlan kom bike û tevî îtîrazên me jî dadgehê dev ji vê helwesta xwe bernedaye. Heta mafê me yê pirskirina pirsan a ji şahidan jî hate astengkirin.
* Tevî vê helwesta dadgehê jî îfadeyên her şahidekî nepen ji hev cuda bûn. Tevî eşkere bû ku gotinên deraqilî ne jî weke hinceta domandina rewşa girtî hatin nîşandan.
* Hinek siyasetmedar ji dosyayên cuda dihatin darizandin û beraet hatibû dayîn lê ev dosya jî li dosyayê hatin zêdekrin û weke hinceta domandina rewşa girtî hate nîşandan.
* Di pêvajoya parastinê de hêzên ewlekariyê mudaxileyên dikevin çarçoveya binpêkirina mafê parastinê kirin. Tevî nexweşiya wê jî biisrar li parastina Aysel Tugluk hate guhdarîkirin, Alî Urkut ku nexweşiyên wî yên cidî hene nehate berdan.
* Li gel van bêusûliyan, hemû daxwazên redî hakim jî bêyî hincetek were nîşandan hatine redkrin.
* Dosyayên miwekîlên me bi dehan klasor derbas kiriye, di her danişînê de bi sedan ewraq lê hatine zêdekirin, heta demekî dirêj danişîn 2 hefteyan dom kirin û herî zêde 2 hefte navber hebûn, lewma miwekîlên me di tevahiya rojan de li nezaret û eywananan man, di şertên pandemiyê di dema vegerê de ji mafên xwe bûne û pêvajoya girtinê veguheriye îşkenceyê. Hêj rapirsîna miwekîlan xelas nebûbûn ku mutalaa hate amadekirin û siyasiyan li qadan ev weke amûr bi kar anîn.
* Miwekîlên me bi sûcên di qanûna hejmar 5237’an de cih digirin hatin tawanbarkirin û bi hezaran salan cezayê hefsê jê re tê xwestin. Di vê rewşê de dozger ji hemû derfetên dewletê sûdê digire lê miwekîlên me xwedî tu derfetan nînin. Ev yek jî bi eşkereyî binpêkirina wekheviya çekan e.
* Bi veşarî guhdarîkirina şahidan û delîlan re amadekariya parastinê hate astengkirin.
* Di DMME’yê de mafê bersûc heye ku jê re derfet bên dayîn û bi awayekî guncav ji bo parastina xwe delîl û bingehan peyda bike. Lê ji destpêkê ve dadgeha we ev maf bi keyfî asteng kir.
* Ji ber ku girtekên hincetên domandina rewşa girtî nedihatin teblîxkirin, derfet nebû ku miwekîl û parêzer îtîrazê bikin. Vê jî mafê îtîrazê ji holê rakir.
* Sînorê dema girtinê ya herî zêde bi awayekî keyfî hatiye derbaskirin û veguheriye amûrekî cezakirinê. Tevî îtîrazên me jî dagdehê mîkrofên me girtiye û mafekî taybet ê hiqûqî binpê kiriye.
* Azadî û ewlehiya kes di destûra bingehîn de hatiye misogerkirin. Lê dadgeha we ji destpêkê ve vî mafê binpê dike.
* Dadgeha we biryarên DMME’yê yên di 20’ê mijdara 2018’an û 22’yê kanûna 2020’an ên têkildarî Demîrtaş û Yuksekdag jî tune hesiband û doza kompasê ya Kobanê ku 8 salan didome weke dosyayeke şerm û fihêtiyê di dîrokê de cih girt.
* Hemû xebatên siyasî yên miwekîlan weke sûc hatine dîtin.
* Bêguman dê biryara di vê dozê de biryareke siyasî be. Bêguman em dizanin rewdeyek heye ku hewl dide ji vê biryarê rantê bixwe.”
Piştre jî Ozbîngol peyama Sebahat Tuncel ku dixwest di dadgehê de bê xwendin xwend.
Daxwaza tehliyeyê
Parêzer Faîk Ozgur Erol jî xwest ku ji bo lêkolînkirina ewraqên kêm îro biryar neyê dayîn û miwekîlên wan bên tehliyekirin.
Parêzerê Ayla Akat Ata jî xwest ji bo têkildarî ewraqên li dosyayê hatine zêdekirin îfadeyê bide dem xwest. Daxwaz hate redkirin. Dadgehê got ku dê biryara têkildarî tehliyeyê bi hukm re bê dayîn.
Altinors: Banga daketina kolanan mafekî demokratîk e
Siyasetmedarê girtî Alp Altinors di parastina xwe de got ku dê hîmê siyaseta Tirkiyeyê bi biryara di vê dozê de bê danîn. Altinors, ew bedela qirkirina DAIŞ’ê nekarî bike didin. Altinors, got ku twîta hatiye avêtin li dijî qirkirinê hatiye avêtin û banga daketina kolanan jî mafekî demokratîk e Altinors piştre jî 5 xal destnîşan kir.
Altan Tan jî bi rêya SEGBÎSê tev li danişînê bû, tawanbariyên heyî red kir, xwest şertê kontrola edlî bê rakirin û got ku tu bangawaziyên tundiyê nehatine kirin.
Siyasetmedar Gunay Kubîlay jî got ku ji bo tweeteke 3 rêzikan 300 rûpel parastin kiriye.
Beyza Ustun û Îsmaîl Şengul jî Doza Kobanê doza tunekirina çareseriya demokratîk a di pirsgirêka kurd de ye. Her wiha destnîşankirin ku sûcên pê tên tawanbarkirin tu jê aydê wan nînin.
Şandeya dadgehê heta saet 14.30an navbera da darizandinê.
Doza Kobaniyê
Serdozgeriya Komarî ya Enqereyê di lêpirsîna derbarê çalakiyên Kobaniyê de biryara desteserkirina 82 kesan dabû. Akademîsyen Cîhan Erdal, Prof. Dr. Beyza Ustun û Can Memîş di 25ê Îlona 2020an de polîsan ew desteser kiribûn.
Cîhan Erdal û endamên berê yên Lijneya Rêveberiya Navendî yên HDPyê jî di nav de tevlî 17 kesan di 2yê Çiriya Pêşiyê ya 2020an de girtibûn. Buroya Lêpirsînên Sûcên Terorê ya Serdozgeriya Komarî ya Enqereyê ji bo 108 kesan îdianame amade kiribû û Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê ya 22yan ev îdianame qebûl kiribû.
Di îdianameyê de dozgerî 22 jê girtî, 6 jê bi şertê kontrola edlî serbest, ji bo her yek ji 108 kesan 38 caran cezayê miebeta girankirî xwestiye. Biryara zeftkirina 75 kesan dabû.
Selahattîn Demîrtaş, Hevserokê Giştî yê kevn yê HDPyê jî di nava wan kesan de ye ku dozgerî ceza jê re dixwaze.
Daîreya Bilind a Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê (DMME) di 22yê Kanûna Pêşiyê ya 2020an de ji bo Demîrtaşî biryarek dabû û gotibû ku “divê demildest tehliye bikin”. Piştî wê bi heşt rojan, di 30ê Kanûna Pêşiyê ya 2020an de îdianameya navborî amade bûbû.
Siyasetmedar hatine tohmetkirin
108 kes weke berpirsiyarê wan bûyeran nîşan dane ku di dema navborî de bûne. Ew tohmet wiha ne:
Dozgeriyê xwestiye ku bi tohmeta “têkbirina yekîtiya dewletê û hevgirtina welêt” her yek ji wan carekê, bi tohmeta “kuştina mirovan” her yer 37 caran, bi tohmeta “hewldana kuştina mirovan” her yek 31 caran, bi tohmeta “talankirinê” her yek 24 caran, bi tohmeta “destdanîna ser” her yek 38 caran, “hewldana destdanîna ser” her yek hezar û 750 caran, bi tohmeta “bi şewitandinê ziyandana malî” her yek 397 caran, bi tohmeta “ziyandana mal û milkên dewletê” her yek hezar û 60 caran, bi tohmeta “bi şewitandinê ziyandana malê dewletê” her yek 503 caran, bi tohmeta “binpêkirina parêzbendiya kargehan” her yek 53 caran, bi tohmeta “binpêkirina parêzbendiya kargehan a bi şev” her yek 294 caran, bi tohmeta “diziya aşkere ya bi şev” her yek 26 caran, bi tohmeta “diziya aşkere” her yek 20 caran, bi tohmeta “diziyê” her yek 114 caran, bi tohmeta “diziya bi şev” her yek 272 caran, bi tohmeta “birîndarkirina sivik” her yek 5 caran, bi tohmeta “birîndarkirina sivik a bi çekan” her yek 43 caran, bi tohmeta “birîndarkirina sivik a karmendê dewletê a bi çekan” her yek 264 caran, bi tohmeta “birîndarkirina sivik a karmendê dewletê a bi zanebûn” her yek 7 caran, bi tohmeta “birîndarkirina bi çekan a bi zanebûn di encama şikandina hestiyî de” her yek carekê, “birîndarkirina bi çekan a bi zanebûn a karmendê dewletê ya di encama şikandina hestiyî de” her yek carekê, bi tohmeta “birîndarkirina bi çekan a bi zanebûn” her yek 78 caran, bi tohmeta “birîndarkirina bi çekan a karmendê dewletê” her yek 51 caran, bi tohmeta “binpêkirina azadiya karî û karkirinê” her yek 3 caran, bi tohmeta “ziyandana îbadetxaneyan” her yek 4 caran, bi tohmeta “bûye sedema jiberçûnê” her yek carek, bi tohmeta “şewitandina alayê” her yek 24 caran, bi tohmeta “mixalefeta li dijî yasaya hejmar 5816ê” her yek 25 caran û bi tohmeta “tehrîkirina sûcî” her yek 25 caran werin cezakirin.
Kesên tên dadgehkirin
Figen Yüksekdağ, Sebahat Tuncel, Selahattin Demirtaş, Selma Irmak, Sırrı Süreyya Önder, Gülfer Akkaya, Gülser Yıldırım, Gültan Kışanak, Ahmet Türk, Ali Ürküt, Alp Altınörs, Altan Tan, Ayhan Bilgen, Nazmi Gür, Ayla Akat Ata, Aysel Tuğluk, İbrahim Binici, Ayşe Yağcı, Nezir Çakan, Pervin Oduncu, Meryem Adıbelli, Mesut Bağcık, Bircan Yorulmaz, Bülent Barmaksız, Can Memiş, Cihan Erdal, Berfin Özgü Köse, Günay Kubilay, Dilek Yağlı, Emine Ayna, Emine Beyza Üstün, Mehmet Hatip Dicle, Ertuğrul Kürkçü, Yurdusev Özsökmenler, Arife Köse, Ayfer Kordu, Aynur Aşan, Ayşe Tonğuç, Azime Yılmaz, Bayram Yılmaz, Bergüzar Dumlu, Cemil Bayık, Ceylan Bağrıyanık, Cihan Ekin, Demir Çelik, Duran Kalkan, Elif Yıldırım, Emine Tekas, Emine Temel, Emrullah Cin, Engin Karaaslan, Enver Güngör, Ercan Arslan, Fatma Şenpınar, Fehman Hüseyin, Ferhat Aksu, Filis Arslan, Filiz Duman, Gönül Tepe, Gülseren Törün, Gülten Alataş, Gülüşan Eksen, Gülüzar Tural, Güzel İmecik, Hacire Ateş, Hatice Altınışık, Hülya Oran, İsmail Özden, İsmail Şengül, Kamuran Yüksek, Layika Gültekin, Leyla Söğüt Aydeniz, Mahmut Dora, Mazhar Öztürk, Mazlum Tekdağ, Abdulselam Demirkıran, Mehmet Taş, Mehmet Tören, Menafi Bayazit, Mızgın Arı, Murat Karayılan, Mustafa Karasu, Muzaffer Ayata, Nazlı Taşpınar, Neşe Baltaş, Nihal Ay, Nuriye Kesbir, Remzi Kartal, Rıza Altun, Ruken Karagöz, Sabiha Onar, Sabri Ok, Salih Akdoğan, Salih Müslüm Muhammed, Salman Kurtulan, Sara Aktaş, Sibel Akdeniz, Şenay Oruç, Ünal Ahmet Çelen, Yahya Figan, Yasemin Becerekli, Yusuf Koyuncu, Yüksel Baran, Zeki Çelik, Zeynep Karaman, Zeynep Ölbeci, Zübeyir Aydar.
(AS/AY)