CPT, polis ve jandarma birimlerinde işkence ve kötü muamelenin geçen yıllara göre azalmayı sürdürdüğünü, ancak "rahatlamak için hiçbir zemin ve güvence olmadığını" belirttiği raporunda, Türkiye yetkililerinin gerek yasal olarak gerekse uygulamada önlem almasını istedi.
"Birçok kötü muamele iddiası var"
Komitenin Türkiye heyeti, 7-14 Aralık 2005 tarihleri arasında Adana Emniyet Müdürlüğü, İstanbul Emniyet Müdürlüğü, Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü, Sirkeci Polis Karakolu, Van Emniyet Müdürlüğü ve Van Jandarma Komutanlığı'nı ziyaret etti.
CPT, raporunda, hükümetin "işkenceye sıfır tolerans" politikasının sonuçlarının cesaret verici olduğunu belirtse de, heyetin elde ettiği bilgilerden oluşan tablonun "tamamen güven verici" olmadığının altını çizdi.
Üç kentte de -birkaçı gayet ciddi olmak üzere- birçok fiziksel kötü muamele iddiasıyla karşılaştıklarını yazan rapor, gösterilerde kolluk kuvvetlerinin orantısız güç kullanmasından doğan fiziksel kötü muamelelerde de dikkat çekti.
CPT, Beyoğlu, Gayrettepe ve Van'da soruşturma istedi
Raporda yer alan işkence ve kötü muameleyle ilgili en ciddi iddialar Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü'nün Asayiş Şubesi'ne, Gayrettepe'deki Hırsızlık Şubesi'ne ve Van Hırsızlık Şubesi'ne dair.
CPT, buralarda kişilere gözaltındayken ağır şekilde dayak atıldığı ve cinsel organlarının burulduğu iddialarına yer verdi. Bunlarla ilgili bağımsız ve tam soruşturma isterken, soruşturmaların gidişatı ve sonuçlarıyla ilgili bilgiyi beklediğini de Türkiye hükümetine iletti.
Hükümetse, rapora yanıtında, İçişleri Bakanlığı'nın bu konuyla ilgili soruşturma başlattığını ve sonuçları CPT'y ileteceğini bildirdi.
Yorumlar ve tavsiyeler
CPT raporunda, polis ve jandarma merkezlerinde işkence ve kötü muameleye ilişkin yorumlar ve tavsiyeler şöyle.
İşkence ve kötü muamele: CPT kolluk kuvvetlerinin kötü muamele uygulamalarıyla mücadelesini bütün gayretiyle sürdüreceğine güvendiğini belirttikten sonra, kolluk kuvvetlerinin gözaltı merkezlerinin dışında kötü muamele uygulamasına dair iddiaları örnek göstererek, bunların gerçekleşmemesi için gerekli önlemlerin alınmasını istedi. Raporda, birden çok kişinin kolluk kuvvetleri tarafından ormanlık alana götürülerek, tabanca dayamak gibi yöntemlerle kötü muamele gördükleri iddialarına yer veriliyor.
Kötü muamele ve işkenceye karşı önlemler: CPT, kötü muameleye ve işkenceye karşı önlemler için şunları öneriyor.
* Polis veya jandarma tarafından gözaltında tutulan kişilerin yasayla güvence altına alınan avukata erişim hakkının tam olarak uygulanmasını güvenceye almak için bütün gerekli adımlar atılmalı.
* Türkiye yetkilileri, polis/jandarma tarafından gözaltında tutulan kişilerin tıbbi muayenelerinin gizliliğini ve kalitesini artırmak için çabalarını iki katına çıkarmalı. Bu çabalar, bu tür muayeneler için uygun ve güvenli odaların ayrılmasını ve bu muayeneleri yapan hekimlerin uygun eğitimi almasını da gerektiriyor.
* Yetkililer, her bir kentte, birincil sorumluluğu gözaltındaki kişilerin rutin tıbbi muayenelerini gerçekleştirmek olan özel bir tıbbi merkez kurma olanağını araştırmalı.
* Gözaltına alınanın yakınlarına haber verilmesinde gecikme olmamalı; gözaltına alınan kişiye bilgi verilmeli.
* Gözaltına alınanlara yasaların gerektirdiği gibi "Şüpheli Hakları Formu"nun verilip verilmediği yakından izlenmeli.
* CPT, yetkilileri, insan hakları kurullarının kolluk kuvveti merkezlerini yerinde incelemeye teşvik etmesi için gerekli adımları atmaya da davet etti.
Gözaltı ve sorgulama merkezleri: Raporda, gözaltı ve sorgulama merkezlerine ilişkin tavsiye ve yorumlar da şöyle.
* Gözaltındakilerin içme suyuna erişiminin, her gün en az tam bir öğün olmak üzere uygun zamanlarda gıdaya erişiminin güvenceye alınması için gerekli adımlar atılmalı.
* İstanbul'da gözaltındaki göçmenlerin koşulları için yeni merkezin hizmete girmesine öncelik verilmesi İstanbul Emniyet Müdürlüğü'ndeki göçmenler için ayrılan gözaltı biriminin resmi kapasitesinin aşılmaması ve gözaltındaki bütün göçmenlerin günde bir kez dışarıda egzersiz yapmalarının güvenceye alınması.
* Sirkeci Karakolu'nun zemin katındaki hücrelerinin koşulları yetersiz; özellikle de aydınlatması.
* Bütün kolluk kuvveti merkezlerinde, geceyi gözaltında geçirecek kişilere battaniyenin yanı sıra düzgün şilte verilmesi için ek çaba gerekli.
* Büyük çaplı operasyonlar planlandığında, çok sayıda kişinin gözaltına alınabileceği hesaba katılarak özel ayarlamalar yapılmalı. CPT, raporunda, Van'da Mayıs 2005'teki gösteriler sonrasında 54 kişinin 48 saat gözaltına alınmasının ardından, Jandarma Komutanlığı'nda 6 metrekarelik hücrelerde dokuz kişinin birden tutulduğuna dikkat çekti. (TK/KÖ)
