*Linda Solak Tarcan. Fotoğraf: bianet.
Pandeminin başlangıcından itibaren uzmanlar, koronavirüsün hayvanlar üzerindeki etkisine ilişkin endişelerini paylaştılar.
Bilim insanları, şu anda hayvanların hastalığı insanlara yaymada önemli bir rol oynadığına dair hiçbir kanıt olmadığını söylese de, dünya çapında çeşitli türlerde enfeksiyonlar doğrulandı.
Bunlara köpekler, kediler, maymunlar ve hatta vizon dahil.
BBC'nin haberine göre bilim insanları, hayvanlar için özel olarak tasarlanmış Covid-19 aşıları geliştiriyorlar. Çarşamba günü Rusya, dünyanın ilk hayvana özgü aşısı olduğunu söylediği bir aşı duyurusu yaptı.
Ama bunlar gerçekten gerekli mi? İşte şimdiye kadar bildiklerimiz.
Hayvanların enfekte olması yaygın mı?
Bununla ilgili veriler sınırlı. Bildiğimiz şeylerin çoğu raporlardan ve küçük ölçekli çalışmalardan.
Birkaç ülkede az sayıda kedi ve köpeğin enfekte olduğu bildirilmiştir. Birleşik Krallık'ta pozitif çıkan ilk kedi vakası geçen Temmuz ayında doğrulandı.
O sırada İngiltere'nin Baş Veteriner Sorumlusu Christine Middlemiss, "Bu çok nadir bir olaydır, enfekte hayvanların bugüne kadar sadece hafif klinik belirtiler gösterdiği ve birkaç gün içinde iyileştiği tespit edildi" diyor.
New York'taki Bronx Hayvanat Bahçesi'ndeki bir kaplanın, ABD'de enfekte olan bir hayvanın bilinen ilk vakası olduğuna inanılıyor.
Daha sonra, California'daki San Diego Hayvanat Bahçesi'ndeki sekiz goril, Covid-19 pozitif çıkan bilinen ilk büyük maymunlar oldu.
Her iki durumda da, hayvanların virüsü taşıyan bir hayvanat bahçesi görevlisine maruz kaldıktan sonra hastalandıklarından şüphelenildi. Hayvanların hafif semptomlar geçirdikten sonra iyileştikleri bildiriliyor.
Ancak Covid-19, kürkleri için yetiştirilen yarı suda yaşayan memeliler olan vizon için çok daha ciddi bir problem. Birçok ülke, çiftlikte bulunan vizonda enfeksiyonlar bildirdi ve bazı durumlarda ciddi şekilde hastalandı veya öldü.
Vizon ve koronavirüsün arkasındaki bilim
En büyük vizon salgını Danimarka'da meydana geldi ve ülke milyonlarca hayvanı itlaf etmek ve 2022'ye kadar sektörü tamamen kapatmak zorunda kaldı.
Vizonun virüsü mutasyona uğramış bir biçimde insanlara geri verdiğine dair bazı kanıtlar da var.
Peki, evcil hayvanlar için bir aşı gerekli mi?
Bununla ilgili farklı görüşler var.
Örneğin kedileri ve köpekleri ele alalım. Bilim insanları, virüsü insanlara aktarmada önemli bir rol oynadıklarına inanmıyorlar, bu yüzden bazıları onları aşılama ihtiyacını sorguluyor.
Kar amacı gütmeyen EcoHealth Alliance'ın sağlık uzmanı William Karesh, geçen yıl Science Magazine'e "Halk sağlığı açısından bir aşıya gerek yok" dedi.
Evcil hayvan aşılarını düzenleyen ABD Tarım Bakanlığı (USDA) da benzer bir tutum sergiliyor.
Diğer hayvanlar açısından bilim insanları, vizonun Covid-19'a duyarlılığı göz önüne alındığında, onlar için bir aşı geliştirmenin hak olduğu konusunda hemfikir.
İnsanlardan solunum yolu hastalıklarına kapılmaya yatkın oldukları bilindiğinden, büyük maymunlara yönelik tehdit de endişe yarattı.
Doğa koruma uzmanları, nüfusları kritik olarak tehlike altında olarak listelenmiş gorillere yönelik tehlike konusunda özellikle endişeli.
Hayvanları aşılamamanın riskleri neler?
Uzmanlar, en kötü senaryoda goriller gibi savunmasız hayvan popülasyonlarının yok olmanın eşiğine getirilebileceğini söylüyor.
Şimdiye kadar büyük maymunlar üzerindeki etki sınırlıydı, ancak Danimarka'da vizonun itlafı, hayvan popülasyonlarında kontrolsüz bulaşma riskini gösteriyor.
Uzmanlar ayrıca, virüsün hayvanlar arasında yaygın bir şekilde yayılması durumunda, hastalığın yeni mutasyonlarının ortaya çıkabileceğinden korkuyorlar. Teorik olarak, bu varyantlar şu anda dünya çapında kullanıma sunulan aşılara dirençli olabilir.
Araştırmacılar Ocak ayında Virulence dergisinin başyazısında "Bazı evcil hayvan türlerinin aşılanmasının enfeksiyonun yayılmasını engellemek için gerekli olabileceği düşünülemez değil" diye yazdı.
Virulence'ın yazı işleri müdürü Kevin Tyler, BBC'ye yaptığı açıklamada, hayvanlardaki mutasyonların "insan popülasyonuna oldukça farklı görünerek geri dönebileceğini" söyledi.
"Öyleyse, gelecekte sorun oluşturabilecek önemli ölçüde farklı bir varyantınız var," diyen uzman ekledi: "Bununla baş etmenin en iyi yolu aşılar olabilir."
(PT)
