Fotoğraf: AA
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Pandemi Çalışma Grubu, #TedirginOlmaAşıOl kampanyası kapsamında COVID-19 aşılarına/aşılamasına ilişkin sık sorulan soruları ve yanıtlarını derledi.
Bu şartlar altında dünya nüfusunun yüzde 60-70'i bağışık olmadan pandeminin bitmesinin mümkün görünmediğini belirten TTB, "Aşı olmasa bu salgının daha yıllarca süreceğini, virüsle karşılaşan nüfusun en az %1-3'ünün; duyarlı gruplar için %10-30 kadarının ölüm riskiyle karşı karşıya olduğunu vurgulamak isteriz. Ayrıca virüs insanlar arasında yayıldıkça, daha bulaşıcı olan ve doğal bağışıklıktan kaçabilen varyantlar ortaya çıkıyor. Bu salgının durdurulabilmesi için hesaplanan kritik eşik, nüfusun %75'inin aşılanmasıdır. Türkiye için, en az 60-70 milyon kişinin çift doz aşılanmış olması gerekmektedir" dedi.
Bazı sorular ve yanıtları şöyle:
COVID aşıları neden hızlı bulundu?
Son 10 yılda, Ebola, MERS gibi salgınlar için yapılan aşı çalışmaları ve gelişen aşı teknolojisi, bu konudaki adımların hızla atılmasını sağladı.
COVID aşıları geliştirilirken daha önce başka alanlarda çalışılmış olan bazı teknolojiler kullanılmıştır.
COVID aşı platformları, aşı çalışmalarını henüz pandemi ilan edilmeden önce ve hızla başlatabilmişlerdir, çünkü 7 Ocak 2020'de, SARS-CoV-2 virüsünün izolasyonu mümkün olmuştur. Bu virüs, yeni bir "Coronavirus" olarak tanımlanarak ilk genom dizisi (virüsün genetik haritası) 10 Ocak'ta virological.org adlı sitede yayımlanmıştır.
mRNA aşıları genetiğimi değiştirebilir mi?
Hayır.
mRNA (ulak RNA) her gün işlevsel proteinleri kodlamak için milyonlarca kez doğal olarak yaptığımız ve işlevini yapınca dakikalar içinde yok olan genetik bir moleküldür.
Aşı için kullanılan mRNA biraz daha dayanıklı olmakla birlikte saatler ve en fazla günler içinde yok edilmektedir.
mRNA'nın hücre çekirdeğimizdeki DNA'ya geri dönebilmesi de zaten biyolojik olarak mümkün değildir.
COVID aşıları ve yan etkileri
Tüm aşılarda olduğu gibi bu aşılarda da yan etkiler vardır.
En sık görülen yan etki kısa süreli (bir-iki günü geçmeyen) kol ağrısıdır.
Ateş, halsizlik, kas ağrıları, bulantı, baş ağrısı, aşılanan tarafta lenf bezinde şişme gibi yan etkiler, ilk bir-üç gün içinde ortaya çıkar.
COVID'e benzeyen ve kısa süren belirtiler de bildirilmektedir.
Bazı kişilerde, işe gitmemeyi gerektirecek halsizlik bir-iki gün sürmektedir.
Sahada iki buçuk milyardan fazla kişiye uygulanan bu aşılarda endişe uyandıran bir yan etki gözlenmemiştir.
Aşıların uzun dönemli yan etkileri
Aşı yan etkileri en sık ilk 48 saat ve daha sonra da iki-dört hafta içinde ortaya çıkar.
Aşılamalarda, altı-sekiz haftadan uzun sürede bildirilen bir yan etki olmadığı için onay kurumları, son gönüllünün son dozundan sonra iki ay beklemeyi güvenlik açısından yeterli bulmuştur.
Halen pek çok ülkede, aşı uygulaması sonrası yan etkiler çok yakın izlenilmektedir.
İlk aşı uygulaması 8 Aralık 2020, ilk gönüllü aşılanmasının Mart 2020 olduğu düşünülürse, günümüze kadar geçen bir yılı aşkın sürede olumsuz ve endişe veren bir yan etki gözlemlenmemiştir.
Ben gencim ve COVID-19 bende hafif geçecek, neden aşılanayım?
COVID-19, ileri yaş ve eşlik eden bazı hastalıklar varlığında daha şiddetli seyretmektedir.
Bununla birlikte 18-34 yaş arası 3222 kişide yapılan ve yayımlanan bir çalışma, bu yaş aralığındakilerin yüzde 20'sinin yoğun bakıma gereksinim gösterdiğini ve yüzde 3'ünün öldüğünü göstermektedir.
Ayrıca her üç kişiden birinde aylarca süren bulgular gözlemlenmiştir.
Doğal enfeksiyon bağışıklığının süre ve varyantlara karşı aşı bağışıklığından daha zayıf olduğu anlaşılmaktadır.
Tüm bu nedenlerden aşıların onay aldığı tüm yaş gruplarında yapılması önerilmektedir.
Aşı öncesi ve sonrası alkol almak sakıncalı mı?
Aşırı ve yoğun alkol kullanımının aşı cevaplarını azaltabileceği bilinmektedir.
Ancak aşı öncesi ya da sonrası makul dozda alkol alımının aşı etkinliği üzerine negatif etkisi bulunmamaktadır.
Aşı çalışmalarına alınan hastalara da alkol kullanımı konusunda bir kısıtlama getirilmediği anlaşılmaktadır.
Aşılama öncesi ve sonrası antikor baktırmak gerekli midir?
Hayır.
Antikorunuzun pozitif olması, aşı olmanıza engel değildir ve buna rağmen aşılanmanız önerilmektedir. Bu nedenle gereksiz yere ön tarama önerilmemektedir.
Aşılama tamamlandıktan sonra, hangi antikor düzeyinin koruyucu olduğu konusunda bir standart olmadığı için antikor baktırmaya aşı sonrasında da gerek yoktur.
Farklı COVID aşıları ile aşılanabilir miyim?
Mümkünse iki dozdan oluşan aşılama şeması aynı aşı ile tamamlanmalıdır.
Ancak, ilk doz sonrası anafilaksi gibi bir sakınca ya da seyahat nedeniyle farklı aşıların bulunduğu ülkelerde bulunmak gibi zorunluluklar nedeniyle, iki aşı arasında 28 gün olmak şartıyla farklı iki aşı yapılabilir.
Aşılar kısır yapar mı?
Yapılan bir çalışma, erkeklerde aşılanmanın semen kalitesine olumsuz bir etkisi olmadığını, hatta olumlu bazı etkiler gözlendiğini ortaya koymaktadır.
Emzirirken aşılanmanın bir sakıncası var mıdır?
Emzirirken aşılanmanın sakıncası yoktur. Emzirmeye de devam edilmelidir.
Son raporlar, anne sütüne geçen antikorların bebeği de koruyabileceğini bildirmektedir.
Diğer sorular ve yanıtları için burayı tıklayın.
(AÖ)
