Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği 30. Taraflar Konferansı (COP30), 10-21 Kasım 2025 tarihleri arasında Brezilya’nın Belém kentinde gerçekleştirilecek.
Konferans, daha önce Güney Amerika’da düzenlenmiş olsa da ilk kez Brezilya’da ve Amazon yağmur ormanlarının kalbinde yapılacak. Brezilyalı organizatörler bu yılki buluşmaya “orman COP’u” adını verirken, Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva ise “hakikat COP’u” olarak tanımladı.
COP30’da ülkelerin iklim hedefleri (NDC), enerji dönüşümü, adil geçiş, ormansızlaşmanın durdurulması, denizlerin ve biyolojik çeşitliliğin korunması gibi konular ele alınacak.
“Türkiye’nin iklim politikaları tutarsız”
Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) İzmir Milletvekili İbrahim Akın, iklim zirvesinin önemini ve COP30’a alternatif olarak örgütlenen etkinlikleri anlattı.
“Türkiye, COP31’e ev sahipliği yapmaya talip olmasına rağmen hâlâ fosil yakıtlara dayalı enerji üretimini sürdürüyor, bu büyük bir tutarsızlık ve ivedilikle terk edilmesi gereken bir politika. Elbette Türkiye, gerekli siyasi irade ve toplumsal güçle bu dönüşümü gerçekleştirebilir —buna kimsenin itirazı yok. Ancak ülkenin enerji ve iklim politikaları açısından hâlâ ortalamanın oldukça gerisinde olduğunu kabul etmek gerekiyor. Özellikle kömür üretimi ve vahşi madencilik faaliyetlerinin sürdürülmesi, ekolojik tahribatın derinleşmesine neden oluyor.
“Şimdi COP30 sürecine hazırlanıyoruz. İklim Adaleti Koalisyonu’ndan arkadaşlarımızla birlikte bu toplantıya katılacağız ve önerilerimizi sunacağız. Ayrıca COP30’un alternatifini oluşturan, muhalif çevrelerin örgütlediği büyük buluşmaya da katılacağız. Resmî toplantılarda da yer alacağız; ama esas olarak toplumsal muhalefetin sesini yükselten etkinliklerde bulunmak istiyoruz. Amacımız, Türkiye’de ve dünyada, iklim krizi karşısında daha güçlü bir dayanışma hattı kurmak. Çünkü mesele yalnızca Türkiye’nin değil, tüm dünyanın sorunu. İklim kırımının yaşanacağı bir döneme doğru hızla gidiyoruz ve bu durum hem su kaynaklarını hem de doğal ekosistemleri tehdit ediyor. Bu konuda toplumsal farkındalık yaratmak, mücadelenin kitlesel bir hâl almasını sağlamak büyük önem taşıyor.
“Bu vesileyle COP30’u, daha geniş bir iklim hareketi için bir dayanışma ve örgütlenme alanı haline getirmeyi umuyoruz. Amacımız, iklim krizinin yalnızca Türkiye’nin değil, tüm dünyanın geleceğini ilgilendiren bir mesele olduğunu geniş kitlelere aktarabilmek. Yolculuk oldukça uzun –yaklaşık 30 saat sürecek ve toplamda 9-10 günümüzü alacak. Geçen yıl COP29’a Türkiye’den 1000 civarında kişi katılmıştı, bu yıl mesafe nedeniyle katılım az olabilir. Yine de biz bu süreci yakından takip edeceğiz ve yerinde gözlemleyeceğiz. Oradan canlı yayınlar da yapacağız.”
“İklim adaletsizliği sömürgecilikle iç içe geçmiş durumda”
İklim krizinden en fazla etkilenen kıta olan Afrika’da, paramiliter örgütler ve ABD’nin etkisinin hissedildiği müdahale ve saldırılara da değinen Akın, sözlerini şöyle tamamladı:
“Biz bu saldırıları eş başkanımız Tuncer Bakırhan’ın açıklamaları üzerinden de kınadık. Gidişat böyle sürerse, Afrika’dan büyük bir iklim göçü dalgasının başlaması kaçınılmaz. COP30’un, Sudan ve Nijerya gibi ülkelerde yaşanan saldırıları da gündemine alabilmesi için, iklim krizinin toplumsal ve politik bir mesele olarak da ele alınması gerekiyor. İklim adaletsizliği, doğrudan doğruya sömürgecilik, savaş ve yoksullukla iç içe geçmiş durumda. Bu nedenle, COP süreçlerinin artık devletlerin diplomatik vitrinlerinden çıkıp, halkların yaşadığı gerçek yıkımları görünür kılması şart. Biz en çok, dünyanın farklı yerlerinde iklim krizinden en fazla etkilenen halklarla dayanışmayı önemsiyoruz.
35 örgütten çağrı: #COP30 kapsamındaki tüm sponsorluklar ve ortaklıklar derhal açıklanmalı
“Türkiye de bu krizden en fazla etkilenecek ülkelerden biri. Akdeniz havzası, iklim krizinin en hassas ve risk altındaki bölgelerinden biri. Nehirlerin kuruması, su kaynaklarının azalması, diğer yandan denizlerin yükselmesiyle kıyıların sular altında kalması büyük bir ekolojik yıkıma yol açacak. Böyle ciddi bir tabloya rağmen hâlâ fosil yakıt üretimini artırmakta ısrar eden ülkelerin samimiyetinden söz etmek mümkün değil. ‘Önce insan, sonra doğa’ diyorlar ama tam tersi bir durum yaşanıyor. Bugünkü sistem tamamen sermayeye teslim edilmiş durumda, enerji politikaları kâr eksenli yürütülüyor. Doğa talan edilirken, işçiler de vahşi koşullarda çalıştırılıyor. Soma’daki maden faciaları ya da Diyarbakır civarındaki orman yangınları bunun en somut örnekleri.
“Sermaye grupları, ucuz işgücü ve gevşek çevre yasaları nedeniyle özellikle Türkiye gibi ülkeleri tercih ediyor. COP30’da anlatmak istediğimiz tam da bu: İklim krizi bir ‘doğa olayı’ değil, sistematik bir sömürü biçimi. Biz bu gerçeği bütün dünyaya duyurmak istiyoruz. COP30’un resmî toplantılarında da, alternatif halk forumlarında da bu sesi yükselteceğiz. Çünkü bu mesele sadece çevreyle değil, adaletle, emekle, yaşam hakkıyla ilgili.”
COP nedir?
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC), 1992’de küresel sıcaklık artışını sınırlamak amacıyla imzalandı, 1994’te yürürlüğe girdi. Türkiye 2004’te taraf oldu. Bugün 197 tarafı bulunan sözleşmenin en yüksek karar organı olan Taraflar Konferansı (COP) her yıl toplanıyor. İlk COP 1995’te Berlin’de yapıldı, COP30 ise 2025’te Brezilya’nın Belém kentinde düzenlenecek.
2015’te imzalanan Paris İklim Anlaşması, küresel sıcaklık artışını 1,5°C’nin altında tutmayı amaçlıyor. Ülkeler, Ulusal Katkı Beyanları (NDC) ile sera gazı azaltım hedeflerini paylaşıyor. Ancak sıcaklık sanayi öncesi döneme göre şimdiden 1,3°C arttı. Biliminsanları 1,5°C eşiğinin aşılmasının ekosistemler ve canlı yaşamı için geri dönülmez sonuçlar doğuracağı uyarısında bulunuyor.
Türkiye, Avrupa’nın iklim değişikliğine en kırılgan ülkesi. Bu sınır aşılırsa ülkenin yüzde 80’i kurak ve sıcak iklim kuşağına girecek, su kıtlığı ve yangın riski artacak. Birleşmiş Milletler Çevre Programı’na göre mevcut hedefler küresel emisyonları 2035’e kadar yalnızca yüzde 17 azaltabiliyor; oysa 1,5°C sınırı için yüzde 57 azalma gerekiyor. Büyük ekonomiler (Çin, AB, Türkiye vb.) hâlâ yeni hedeflerini sunmadı.
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı hedef, 2035’te emisyonları 643 milyon tona düşürmeyi öngörüyor. Ancak bu, mutlak azalma değil “artıştan azaltım” anlamına geliyor, yani Türkiye’nin emisyonları 2023’e göre yaklaşık yüzde 16 artacak.
Geçen sene neler konuşuldu?
➔ COP29’un ev sahibi Azerbaycan’ın Cumhurbaşkanı İlham Aliyev açılış konuşmasında “Fosil yakıtlar Allah’ın bir lütfu” ifadelerini kullandı.
➔ Zirvede, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelere iklim finansmanı sağlamak amacıyla oluşturulan fonun yıllık bütçesi 100 milyon dolardan 300 milyon dolara çıkarıldı. Ancak ihtiyaç duyulan miktarın 1 trilyon dolar civarında olduğu belirtilirken, bu artış gelişmekte olan ülkeler tarafından yetersiz bulundu ve eleştirildi.
➔ Paris İklim Anlaşması’nın uluslararası karbon piyasalarını düzenleyen 6. maddesi karara bağlandı. İklim STK’lerine göre düzenleme, çevresel katkı sağlamayan, düşük kaliteli karbon kredilerine kapı aralama riski taşıyor. (TY)
