Çocukların Gelişimi İçin Daha Fazla Kaynak

CRC, ayrıca Brezilya, Botswana, Hırvatistan, Kırgızistan, Ekvator Ginesi, Angola ve Barbuda'nın Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS) ile ilişkili ülke ilerleme raporlarını da değerlendirdi.

Değişik ülkelerden 18 bağımsız uzmandan oluşan CRC her yıl üç defa üç haftalığına toplanarak ÇHS'ye imza atmış devletlerin ilerleme raporlarını değerlendiriyor ve endişe ve önerilerini belirten değerlendirme raporları hazırlıyor. Sözleşmeyi imzalayan devletler beş yılda bir rapor hazırlamak zorunda.

Bu yılki tartışma konusunu erken çocukluk dönemi olarak belirleyen CRC, "insan vücudunun ve hayatının bölünemezliği ve bağımsızlığı" prensiplerinden yola çıkarak erken çocuk gelişimini değerlendirdi.

Erken çocukluk dönemi farklı ülke ve bölgelerde farklı sınırlara sahip; kimi yerlerde dört yaşından küçük olmak kimi yerlerdeyse sekiz yaşından küçük olmak erken çocukluk diye değerlendiriliyor.

Komite, değişik tanımlar arasında ayrım yapmaksızın, erken çocukluk döneminin çocuğun fiziksel, zihni yeteneklerinin gelişmesi ve kişiliğinin oluşması açısından önemli olduğunu vurguladı. Komite'nin üye devletlere sunduğu öneriler şöyle:

Doğum kaydı

Komite, imzacı devletlerden çocukların doğum esnasında kayıt altına alınması için gereken önlemlerin alınmasını istedi. Ayrıca, kayıt altına alınmış olsun ya da olmasın, üye devletler tüm çocukların sağlık, eğitim ve diğer sosyal hizmetlere eşit erişimini sağlamakla yükümlü.

İstismara açık çocukları da içeren kapsamlı programlar

Üye devletler çocuk hakları merkezli, çok yönlü, yaygın ve sürekliliği olan erken çocukluk programları geliştirmeli ve tüm çocukların, özellikle de istismara en açık olanların bu programlardan yararlanmasını sağlamalı.

Bu anlamda kız çocuklarına, yoksul çocuklara, engelli çocuklara, azınlık gruplarına mensup çocuklara, göçmen ailelerin çocuklarına ve öksüz çocuklara, bakım evlerinde, anneleri ile birlikte cezaevlerinde yaşayan çocuklara, HIV/AIDS'li çocuklara öncelik tanınmalı.

Üye devletler ayrıca, çocukların velileri ya da yasal sorumlularını onların gelişimi ve haklarını uygulayabilmesi için gerekli ortamı yaratmaya özendirmeli ve ÇHS'nin 29. maddesinin (a) bendinde yer alan koşulları gözönünde bulundurmalı.

Kaynak aktarımı

Üye devletler, ÇHS'nin 4. maddesiyle uyumlu olarak, erken çocuk gelişimine yönelik oluşturulacak programlar ve politikalar için yeterli finans ve insan kaynağını ayırmalı. Hükümetler bu alanda finansal kaynak sağlamak üzere kamu hizmetleri, aileler ve özel sektörle işbirliği yapmalı.

Erken çocukluk alanında çalışacak tüm aktörler, çalışmalarını yaparken ÇHS'nin tüm madde ve prensiplerini göz önünde bulundurmalı. Çalışmalarda özellikle de ÇHS'nin 2, 3, 6 ve 12. maddelerinde yer alan ayrımcılık yapmamak, çocuğun yararı, yaşam, gelişim ve hayatta kalma hakkı ve çocuğun fikirlerine saygı göstermek prensiplerine dikkat edilmeli.

Veri toplamak

Komite, erken çocuklukla ilgili kapsamlı ve güncel veri nicel ve nitel veri toplamanın politika oluşturma ve değerlendirmedeki önemini vurguladı. Veri toplama sistemlerini oluşturmamış devletler gerekli altyapıyı sağlamalı. Kurulacak sistem 18 yaşına kadar tüm çocukları kapsamalı ve istismara açık gruplara ayrıca önem verilmeli.

Çocuğun yüksek yararı

ÇHS'nin 3. maddesi ışığında üye devletler oluşturdukları program ve politikalarda çocuğun yüksek yararını öncelikli olarak göz önünde bulundurmalı. Hükümetler, erken çocukluk alanında, faaliyet gösteren kurumların yetkili kuruluşlar tarafından konulan, sağlık, güvenlik, çalışanların yeterliliği gibi kalite standartlarına uygunluğunu sağlamalı.

Yaşam ve gelişim hakkı

ÇHS'nin 6.2 maddesi tüm çocukların yaşam ve gelişim hakkını garanti altına alıyor. Komite, bu hakların ancak bütüncül bir biçimde, sözleşmenin diğer maddeleri ile birlikte uygulanabileceğini hatırlatarak üye devletlerin çocukların yaşamlarının ilk yıllarında gerekli sağlık ve beslenme koşullarına sahip olmasını sağlamalı.

Bu bağlamda, anne sütü ile beslenme, temiz içme suyuna ulaşım ve annenin doğum sonrası sağlığına kavuşması özel olarak önem taşıyor. Eğitimin erken çocuk gelişiminde önemini vurgulayan Komite, üye devletleri erken çocuk eğitimini ilköğrenimin bir parçası yapma konusunda düşünmeye çağırıyor.

Oyun oynama, dinlenme ve eğlenme hakkı

Komite, ÇHS'nin "çocukların dinlenme ve eğlenme; yaşına uygun yaratıcı aktiviteler ve oyunlar oynayabilme ve kültürel ve sanatsal hayata katılabilme hakkı"nı garanti altına alan 31. maddesinin birçok üye devlet tarafından göz ardı edildiğini söylüyor.

Komite, bu hakkın her çocuğun kişilik, zihni ve fiziksel gelişimi açısından büyük öneme sahip olduğunu; dolayısıyla, tüm üye devletlerin, STK'ların ve özel kesimin bu hakkın kullanımının önündeki engellerin belirlenmesi ve ortadan kaldırılması için, yoksulluğu azaltma stratejilerini de kapsayacak şekilde çalışması gerektiğini belirtiyor. Bu alana daha fazla kaynak aktarılması da gerekiyor.

Çocuğun katılımı

ÇHS'nin 12. maddesi, çocuklarla ilgili tüm konularda çocukların katılımının sağlanması gerektiğini söylüyor. Dolayısıyla üye devletler çocukların hak sahipleri olarak erken yaşlardan itibaren okulda, aile içinde, bakım merkezlerinde ve toplum içinde söz sahibi olmasını sağlamalı.

Bu bağlamda, çocukların da ifade ve düşünce özgürlüğü, özel alanın dokunulmazlığı gibi hakları yetenekleri ile orantılı bir biçimde koruma altına alınmalı.

Topluluk merkezli yaklaşım

Komite, üye devletlere, erken çocukluk ve okul öncesi eğitim programlarını oluştururken anne babaların eğitilmesine önem vermeyi öneriyor. Programların oluşturulması ve uygulanması sırasında yukarıdan aşağıya dayatılan bir anlayış yerine, yerel topluluklarla birlikte, hak merkezli çalışmalar gerçekleştirmek tercih edilmeli.

Eğitim ve araştırma

Komite, üye devletleri erken çocukluk alanında hak merkezli sistematik araştırmalar yapmaya çağırıyor. Çocuklar, aileler ve bu alanda çalışan profesyonellere -milletvekilleri, yargı çalışanları, sosyal hizmetler çalışanları, öğretmenler, sağlık personeli vs.- yönelik eğitim programları oluşturulmalı; toplumsal duyarlılığı arttırma kampanyaları düzenlenmeli.

Ailelere ve çocuk bakım merkezlerine yardım

ÇHS'nin 18. maddesi üye devletlerin ailelere ve çocuklardan sorumlu kişilere anne-baba eğitimi verilmesini öngörüyor. Ayrıca, çalışan anne babaların çocuklarının da uygun bakım hizmetlerinden yararlanabilmesi için gerekli altyapı hazırlanmalı.

Bu bağlamda, Komite, üye devletleri Uluslar arası Çalışma Örgütü'nün (ILO) Doğum Koruması ile ilgili 183 sayılı anlaşmasını imzalamaya çağırıyor. Üye devletler, ailelere, çocuklarını gerekli erken çocukluk ve okul öncesi eğitim programlarına sokabilmeleri için gerekli yardımı sağlamalı.

İnsan hakları eğitimi

ÇHS'nin 29. maddesi ve Komite'nin eğitimin amaçları üzerine 1. Yorumu ışığında üye devletler okul öncesi ve ilkokul eğitim programlarına insan haklarını da eklemeli. İnsan hakları eğitimi katılımcı olmalı ve değişik yaş gruplarına adapte edilmeli.

Sivil toplumun rolü ve özel aktörler

2002 Genel Tartışması'na atıfla, Komite hükümet dışı sektörün aktivitelerinin desteklenmesini öneriyor. Komite aynı zamanda, hükümet dışı kurum ve kuruluşları da ÇHS ile uyumlu bir biçimde hareket etmeye çağırıyor. STK'lar erken çocukluk gelişim programlarının uygulanmasında hükümetin yerini tutan değil devlet hizmetlerini tamamlayan bir işlev üstlenmeli.

Komite ayrıca Dünya Bankası ve diğer uluslararası bağışçıları da erken çocukluk gelişim programlarını desteklemeye çağırdı ve bu konu üzerine diyalogun tüm tarafların katılımı ile sürdürülmesini istedi. (EÜ)