CİSST’ten 13-24 Temmuz hapishanelerde Covid-19 raporu

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST) 13-24 Temmuz tarihleri arasında danışma hattından gelen şikayetleri raporlaştırdı.

Hapishanelerin ve mahpusların bilgileri gizli tutularak yapılan raporlamaya göre 55’i kapalı, 45’i açık olmak üzere 100 farklı ceza infaz kurumundan başvuru alındı.

Kapasite Sorunu 

Hapishanelerde kapasite sorununun uzun süredir devam ettiğine dikkat çekilen raporda mahpusların bu sebeple birçok sorun yaşadığı belirtildi.

CİSST, mahpusların koğuşlarının kalabalık olması, yatakların birbirlerine yakın mesafede olması nedeniyle sosyal mesafe koyamamaları, açık hapishanelerde farklı koğuşlarda kalanların ortak alanlarda ve yemekhanelerde bir araya gelmek zorunda kalmaktan şikayetçi olduğunu belirtti.

CİSST raporunda mahpusların sorunları şu başlıklar halinde sıralandı:

Hapishanelerin genel durumu ve hijyen önlemleri

• Salgın başlangıcında hapishaneler belli aralıklarla ve düzenli şekilde dezenfekte edilirken son dönemde bu sıklığın azalması,
• Koridorlara dezenfekte malzemesi koyan hapishanelerin sayısının oldukça az olması,
• Bazı kapalı hapishanelerde koğuş pencerelerinin küçük olması sebebiyle yeterince havalandırılamaması ve bazı hapishanelerde pencerelerin mahpuslar tarafından açılmaması için sabitlenmesi,
• Bazı hapishanelerde havalandırmaların keyfi olarak geç açılması ve erken kapatılması,
• Havalandırmanın kapatılmasının temiz hava ve sosyal mesafe imkanlarını asgariye indirmesi,
• Bazı hapishanelerde iklim koşulları sebebiyle nemin artması ve koğuşların yeterince güneş ışığı almaması,
• Bazı açık hapishanelerde yemekhanelerin yeterince temizlenmemesi, hijyenik olmaması ve çok fazla mahpusun kullanmak zorunda olması,
• Bazı açık hapishanelerde yemekhane ve kantin sırasına girildiğinde sosyal mesafenin sağlanamaması,
• Bazı hapishanelerde nevresimlerin altı ayda bir değiştirilmesi.

Mahpusların Hijyeni 

• Bazı hapishane idareleri koğuşlara sabun, çamaşır suyu ve dezenfektanı ücretsiz dağıtırken bazı hapishanelerde bu malzemelerin ücretsiz dağıtılmadığı,
• Ücretsiz dağıtılan malzemelerin sınırlı ve ihtiyacı karşılama konusunda yetersiz olması,
• Bazı hapishanelerde mahpusların sadece telefon görüşleri sırasında dezenfektana erişebilmesi,
• Bazı hapishanelerde telefon görüşmesi yapan mahpuslara maske verilirken, bazı hapishanelerde ise mahpuslar talep etmelerine rağmen telefon görüşmesi sırasında maske kullanamamaları,
• Bazı hapishanelerin kantinlerinde maske satılmaması, ücretini ödeyerek maske almak isteyen mahpuslara da bu imkânın sağlanmaması,
• Bazı hapishanelerde ücretsiz temizlik malzemesinin sağlanmaması, ücretini ödeyemeyen, maddi durumu iyi olmayan mahpuslara da malzeme sağlanmaması,
• Birçok hapishanede tuvaletlere temizlik ve hijyen malzemelerinin konulmaması,
• Banyoların kirli olması,
• Lavabo sayısının az olması,
• Suların sık sık kesilmesi, sıcak suyun sınırlı ve belirli zamanlarda verilmesi,
• Sıcaklığın yüksek olduğu bölgelerdeki hapishanelerde su kesintilerinin daha büyük sorunlara sebep olması,
• Kişisel hijyenin sağlanmasında sorunlar yaşanması.

Beslenme

• Bazı kapalı hapishanelere verilen yemeklerin kısıtlı, kalitesiz ve hijyenik olmaması,
• Bazı hapishanelerde verilen ekmeklerin gramajının düşürülmesi,
• Yemeklerin tüm mahpusların ihtiyacını karşılamada yetersiz olması,
• Tüm bu sorunlar sebebiyle hapishanelerde dağıtılan yemekleri yiyemeyen mahpusların beslenme ihtiyaçlarını kantinden karşılamak zorunda bırakılmaları,
• Kantindeki ürünlerin pahalı ve ürün çeşitliliğinin az olması,
• Açık hapishanelerin kantinlerinde satılan ürünlerin kapalı hapishanelerin kantinlerinde satılan ürünlerden daha pahalı olması,
• Bazı açık hapishanelerde kantinin belirli zamanlarda açılması, bu sınırlı sürede ihtiyaçların karşılanamaması, kantinlerin önünde uzun sıralar olması ve sosyal mesafenin ihlal edilmesi,
• Diyet yemek verilmemesi,
• Vitamin ve bağışıklık güçlendirici takviyelerin sağlanmaması.

 Sağlık hakkına erişim 

• Hasta, yaşlı ve risk grubuna giren mahpuslar için önlemler alınmaması, temizlik malzemesinin dağıtılmaması, mahpusların önlemlerini kendileri alması,
• Bazı hapishanelerde doktorun revire gelmemesi veya düzenli gelmemesi,
• Mahpuslar revire çıksalar da tüm ilaçlara erişememeleri ve tahlillerinin yapılmaması,
• Birçok hapishanede hastane sevklerinin ve düzenli tedavilerin durdurulması,
• Bazı hapishanelerde sınırlı sayıda hastane sevki yapılması,
• Birçok hapishanede diş ünitelerinin hizmet vermemesi, hapishanelerdeki diş hekimlerinden hizmet alınamaması, mahpusların hastane sevkleri yapılamadığı için dişten kaynaklı şikayetlerin artması,
• Revir doktorlarının mahpusların sağlık durumları sebebiyle hastaneye sevk edilmesinin gerekli olduğunu ifade ettikleri hallerde dahi hapishane idarelerinin hastane sevklerini gerçekleştirmemesi,
• Kronik hasta mahpusların hastane sevklerinin uzun zamandır yapılmamasının sağlık sorunlarının artmasına neden olduğu ve bunun durumlarını kritik aşamalara getirmesi.

Karantina koğuşları

• Hastaneden dönüşte 14 gün boyunca karantinada kalarak virüs kapma riskinin artacağı endişesiyle genel olarak tüm mahpusların hastaneye sevk konusundaki endişelerinin artması, hayatlarını tek başına idame ettiremeyen mahpusların da karantinada ihtiyaçlarını nasıl gidereceklerini bilemedikleri için hastaneye sevk olmak istememeleri,
• Hastaneye gitmek zorunda kalan ağır hasta mahpusların hastaneden döndükten sonra karantinada tutulması ve ihtiyaçlarını tek başına karşılayamayan mahpusların birçok problem yaşamaları,
• Gözlem altında tutulmaları ve tek başına kalamayacaklarına dair doktor raporları bulunan hasta mahpusların, karantina koğuşlarında tek tutulmaya devam edilmesi,
• Bazı hapishanelerinin karantina koğuşlarının yeterince havalandırılmaması,
• Bazı hapishanelerde karantinada tek tutulan mahpusların havalandırmaya çıkarılmamaları veya havalandırma olmayan alanlarda tutulmaları, bu nedenle karantina koşullarının ağır bir hücre cezası şeklinde uygulanması,
• Bazı hapishanelerde karantina olarak kullanılan alanların koğuş şeklinde olması, mahpusların kalabalık gruplar halinde kalmaları,
• Bazı hapishanelerin karantina bölümlerinde kalan mahpusların gazete, radyo, TV, kitap, semaver gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmaması,
• Bazı hapishanelerde Covid-19 şüphesi veya önlemleri sebebiyle karantinada tutulan mahpusların diğer mahpuslara göre telefon hakları ve açık havaya erişimlerinin sağlanmaması,
• Bazı ağır hasta mahpusların karantina koşullarının olumsuz etkileri sebebiyle sağlık durumlarının daha da kötüleşmesi.

Diğer şikayetler 

• Alınan yeni önlemlerle birlikte ziyaret hakkı yerine geçen telefon görüşünün haftada bir veya iki kere olmak üzere toplamda 20 dakika yapılması,
• Salgın sürecinde mahpusların aileleriyle diyalog kurdukları araçların sınırlandırılması,
• Salgın sürecinde iletişim cezalarının ertelenmemesi; iletişim cezası sebebiyle mahpusların ailelerini arayamaması ve bu durumun mahpusları ve aileleri psikolojik olarak olumsuz etkilemesi,
• Bazı kapalı hapishanelerde kapalı görüşün gerçekleştirilmesi ve olumsuz bir durumla karşılaşılmaması,
• Mahpus yakınlarına görüşlerin nasıl gerçekleştirileceği ve alınan yeni önlemlere ilişkin yeterli bilgi verilmemesi,
• Mahpusların kaldıkları hapishanelerin, ailelerinin ikamet ettiği şehirlerden uzak olması sebebiyle ailelerin görüşe gelememesi, bu durumun mahpusların görüş hakkını engellemesi,
• Görüşe gelemeyen ailelerin mahpuslara koli gönderdikleri, bulaş riski taşımamasına rağmen bu kolilerin mahpuslara teslim edilmemesi,
• Bazı açık hapishanelerde kalan mahpusların kapalı görüş gerçekleştirememesi,
• Bazı hapishanelerde dijital sayım uygulamasına başlanması ve parmak okutularak sayım yapılması,
• Bu önlemlerle birlikte bazı kapalı hapishanelerde mahpusların kullandıkları ortak alanların tamamen kapatılması ve mahpusların kullanımına izin verilmemesi,
• Aynı koğuşta kalan ve temas halinde olan mahpuslar risk altında olmamalarına rağmen açık spor salonlarına çıkarılmaması,
• Hapishanelerde sosyal etkinliklerin yapılamaması,
• Telefon hakkı sağlanan mahpusların telefon üzerinden şikayetlerini anlatamamaları,
• Bazı hapishanelerde mahpusların yasal hakları olmasına rağmen dilekçe numaralarının kendilerine verilmemesi ve başvurularının sonuçlarını alamamaları, bu nedenle dilekçelerinin işleme alınmadığını düşünmeleri,
• Mahpusların hapishanelerdeki hak ihlalleri ve şikayetlerini idari kurumlara başvuru yoluyla iletmeleri fakat bu başvurularla ilgili cevap alamamaları,
• Şikayetlerini hapishane idaresine iletmek isteyen mahpusların salgın gerekçe gösterilerek görüşmelerinin gerçekleştirilmemesi,
• Mahpuslar yaşadıkları sorunlara itiraz ettiklerinde infaz koruma memurları tarafından disiplin cezası ile tehdit edilmeleri,
• Hapishane kaynaklı sorunları çözülmeyen mahpusların bireysel veya grup olarak açlık grevine başlamaları,
• Açlık grevindeki mahpusların istekleri dışında kaldıkları hapishanelerden uzak şehirlere sürgün edilmeleri, ringlerde uzun mesafe seyahat etmenin Covid-19 riskini artırması,
• Bazı hapishanelerde açlık grevi yapan mahpusların istekleri dışında uzak illere sürgün edilmeleri ve ring araçlarıyla çok uzun mesafe seyahat etmenin korona riskini artırması,
• Açık hapishanede kalan mahpusların kapalı hapishaneye gönderilmekle tehdit edilmesi,
• Bazı hapishanelerde mahpuslar müddetnamelerine ilişkin talepte bulundukları halde kendilerine verilmemesi,
• Bazı hapishanelerde mahpusların mektup göndermesinin ve mektup almasının engellenmesi, bazı hapishanelerde mektupların ayda bir dağıtılması,
• Salgınla ilgili şikayetlerini mahpusların mektuplar üzerinden aktaramamaları, mektuplarının sansürlenmesi,
• Bazı hapishanelerde gazetelerin mahpuslara verilmemesi veya sınırlı şekilde verilmesi,
• Bazı hapishanelerde salgın sürecinde kitaba erişim konusunda sorunlar yaşanması,
• Bazı hapishanelerde depolarda bulunan kitapların değişiminde uzun gecikmeler yaşanması,
• Bazı hapishanelerde mahpuslara dışarıdan gönderilen kıyafetlerin veya depodaki kıyafetlerinin verilmemesi,
• Bazı açık hapishanelerde telefon sayısının yeterli olmaması bu nedenle telefon sıralarının uzaması,
• Hapishanelerin normalleşme sürecinden etkilenmemesi ve normalleşmeye dönük bir adım atılmaması,
• Bazı hapishanelerde avukat görüşlerinin kapalı görüş olarak yapılmaya devam edilmesi,
• Açık hapishanelerde çalışan mahpuslara çalıştıkları günlerde bir maske verilmesi,
• Bazı hapishanelerde mahpusların beş aydır berbere çıkarılmalarına izin verilmemesi, erkek mahpusların makas ve tıraş makinesi taleplerinin karşılanmaması,
• Bazı hapishanelerde uyuz ve ishal gibi farklı salgın hastalıkların başlaması, uyuz salgını için gereken önlemlerin alınmaması,
• Hapishanelerde karantina kaynaklı vardiyalı çalışma sistemi sebebiyle mahpuslara yönelik kötü muamelenin, psikolojik baskının, sözlü ve fiziksel şiddetin artması,
• Kötü muamele, psikolojik baskı ve aileye uzaklık sebebiyle sevk isteyen mahpusların sevk başvurularının işleme alınmaması,
• Açık hapishanelerde kalan mahpusların 3-7 gün arasında değişen izinleri koronavirüs salgını sebebiyle uzatılması, mahpusların bu süreçte çalışma izinleri ve farklı sosyal güvenceleri olmaması sebebiyle hastalanmaları durumunda sağlık hizmetlerinden faydalanamamaları, devlet hastanelerinden hizmet alamamaları ve özel hastanelere gitmek zorunda kalmaları, bu durumun maddi olarak mahpusları fazlasıyla zorlaması,
• İzne çıkan ve ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanan mahpusların bu süreçte Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfından destek alamamaları.

Özel ihtiyacı olan mahpusların karşılaştıkları sorunlar

• Ağırlaştırılmış müebbet mahpusların aileleriyle görüş gerçekleştirememesi, diğer mahpuslardan farklı olarak telefon haklarının bu süreçte artırılmaması,
• Tek başına tutulan ve ortak alanlardan diğer mahpuslar gibi faydalanamayan, sosyalleşme imkânı olmayan mahpusların aileleriyle görüşmelerinin de asgariye inmesinin tecrit koşullarını artırması,
• Yabancı uyruklu mahpusların, sınırların kapalı olması sebebiyle para ve kargo alamaması, yurtdışına telefon görüşlerinin aksaması, yeni başlatılan görüşme hakkından faydalanamamaları,
• Cinsiyet geçiş sürecinde olan trans mahpusların hastane sevklerinin durması sebebiyle cinsiyet geçiş süreçlerine devam edememeleri,
• Risk grubunda olan 65 yaş üstü mahpuslar için hiçbir ek önlem alınmaması,
• Engelli mahpusların salgından kaynaklı farklılaşan ihtiyaçlarını karşılamak için özel bir çalışma veya planlama yapılmaması.

(EKN)