Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST), “CİSST İzleme Kurulları Raporu 2022”yi yayımladı.
Rapor, 1 Ocak 2022 ile 31 Aralık 2022 tarihleri arasında tarihleri arasında mahpus ve mahpus yakınlarının CİSST’e ilettiği hak ihlalleri iddialarına dayanan 3 bin 249 başvuru ve bu başvurulara verilen 229 cevap incelenerek hazırlandı.
Bu başvurular, CİSST’in Adalet Bakanlığı (AB), Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü (CTE), Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER), Meclis İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu (MİHİK), Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), İl/İlçe İnsan Hakları Kurulları (İİHK), İl/İlçe Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurullarına (CİK) yaptığı başvurular.
Rapor ayrıca CİSST'in Kamu Denetçiliği Kurumu, Sağlık Bakanlığı, Türk Tabipleri Birliği, barolar ve konsolosluklara yaptığı başvuruları da kapsıyor.
“Hapishanelerinde izleme yetkisi olan kurumlar”
Raporda, başvuru yapılan kurumlar başvuru sayılarını ve başvuru sonuçlarını kamuoyu ile paylaşmadıkları için bu konuda daha ayrıntılı bir raporlama ve değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı ifade edildi:
“Rapor bu eksikliği gidermek adına tüm sınırlılıklarına rağmen Türkiye hapishanelerinde izleme yapma yetkisi olan kurumların tutumlarını şeffaflık ilkesi uyarınca kamuoyuyla paylaşmak için hazırlanmıştır.”
S, Y ve Yüksek Güvenlikli hapishanelerde tecrit
Raporun sonuç kısmında, başvurular ve gelen yanıtlara dair şu değerlendirme yer aldı:
“2022 yılında insan hakları kurumlarına yaptığımız başvuru sayısı 2021 yılına göre artış göstermiştir. Bunun nedenleri arasında COVID-19 salgını ile sosyal hayata yönelik getirilen pandemi önlemlerinin kaldırılmayıp bir tecrit yöntemi olarak çeşitli ceza infaz kurumlarında sürdürülmesinin etkisi vardır.
Aynı zamanda yeni açılan S, Y ve Yüksek Güvenlikli hapishanelerden de tecride dair daha fazla şikayet almamız da bu artışta etkili olmuştur.
2022 yılı boyunca CİSST, hapishanede yaşanan insan hakları ihlallerinin araştırılması ve incelenmesi ve bu ihlallerin giderilmesi amacıyla hapishanelerde izleme yapma yetkisi olan kurumlara başvurular yapmış ve bu başvurulara verilen cevaplar üzerinden bu kurumların tutumlarını değerlendirmiştir.
“Sınırlı izleme ve bireysel başvurular”
Buna göre, Türkiye’de hapishaneleri izleme yetkisi olan kurumlardan yalnızca İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları ile İl ve İlçe Ceza ve İnfaz Kurumlarını İzleme Kurullarının oldukça sınırlı bir izleme yapabildiği, diğer kurumların ise bu konuda bireysel başvurular üzerinden bir çalışma yapmadığı görülmüştür.
Sivil toplum örgütleri açısından Türkiye hapishanelerinde uzun yıllardır hak temelli izleme yapılamaması, raporda anılan kurulların hapishane alanındaki sorumluluğunu daha da önemli hale getirmektedir.
Bu kurulların insan hakları bağlamında alandaki etkisi, başvuru mekanizmalarını en aktif kullanan kuruluşlardan biri olan CİSST için son derece önemlidir.
“Başvuru ve cevap sayıları arasındaki uçurum”
Rapor, başvuru mekanizmaları ve gelen cevapların içeriklerine ilişkin bir istatistiki bilgi sunamasa da başvuru ve cevap sayıları arasındaki uçurumu gözler önüne sermektedir.
Başvurulara verilen cevaplar ve bu cevapların içerikleri incelendiğinde mekanizmaların bağımsızlığının tartışmalı olduğu ve yerinde izleme yapma eğiliminin oldukça düşük olduğu, aynı kurul yapısının farklı adli yargı bölgelerinde ve illerde farklı tutumlar sergileyebildiği, bir hak ihlaline ya da hak ihlali iddiasına karşılık objektif ve detaylı olarak ilgililerin aydınlatılmadığı görülmektedir. Tüm bunlar, başvuru mekanizmalarının etkililiğinin artırılmasına işaret eden önemli verilerdir.”
(AS)
