Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), UNCTAD, İsrail’in 7 Ekim 2023'te başlattığı operasyondan bu yana Gazze'deki sosyal ve ekonomik bozulmaya ilişkin rapor yayımladı.
Raporda, Gazze'nin çatışmadan önceki sosyoekonomik koşullarına geri getirilmesinin, uluslararası toplum tarafından tam olarak desteklenen ve uygun şekilde finanse edilen bir iyileştirme programı olmadan onlarca yıl sürebileceği ifade edildi.
Gazze ekonomisi yüzde 4,5 küçüldü
Konferanstan rapora ilişkin yapılan açıklamaya göre, rapor, gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) kaybını, toparlanma zaman çizelgelerini ve yoksulluk ile hane halkı harcamaları üzerindeki kalıcı etkileri ölçtü.
Açıklamada, UNCTAD'nin Gazze ekonomisinin 2023'ün ilk üç çeyreğinde yüzde 4,5 oranında küçüldüğünü tahmin ettiği belirtilerek, askeri operasyonun bu düşüşü büyük ölçüde hızlandırdığı ve yıl genelinde GSYH'de yüzde 24'lük bir daralma ile kişi başına GSYH'de yüzde 26,1'lik azalmanın beklendiği bildirildi.
Eski haline gelmesi 2092 yılına kadar sürebilir
Mevcut askeri operasyon derhal sona erip yeniden yapılanma hemen başlarsa ve 2007-2022 büyüme trendi ortalama yüzde 0,4 büyüme oranıyla devam ederse, Gazze'nin kişi başına düşen GSYH'de 2022'deki seviyelerine geri dönmesinin 2092 yılına kadar sürebileceği vurgulanan açıklamada, sosyoekonomik koşulların da sürekli kötüleştiği ifade edildi.
Açıklamada, GSYH'nin yıllık yüzde 10 büyüyebileceği yönündeki en iyimser senaryoda bile, Gazze'nin kişi başına düşen GSYH'sinin abluka öncesi 2006 seviyesine ulaşmasının 2035 yılını bulabileceği kaydedildi.
“Ortak bir uluslararası çaba gerekiyor”
Gazze ekonomisinin askeri operasyonu atlatmasının, Gazze'deki 2014 askeri operasyonundaki 3,9 milyar doların birkaç katı tutarında bir mali taahhüt gerektireceğine işaret edilen açıklamada, çatışma öncesi sosyoekonomik koşulların yeniden sağlanmasına yönelik ortak bir uluslararası çabanın gerekliliği vurgulandı.
Açıklamada, Gazze'deki sosyoekonomik koşulların 2022'de ve 2023'ün ilk yarısında kötü olduğuna işaret edilerek, 2 milyonu aşkın Gazzelinin, dünyanın en yoğun nüfuslu bölgelerinden birinde, temiz suya yetersiz erişim, uygun kanalizasyon sistemi olmaması ve ara sıra elektrik temini nedeniyle sıkıntı çektiği, son askeri operasyon başlamadan önce nüfusun üçte ikisinin yoksulluk içinde yaşadığı ve işsizlik oranının yüzde 45 olduğu anımsatıldı.
“Gazze nüfusunun yüzde 85'i yerinden edildi”
Gazze'de çatışma öncesi sosyoekonomik koşulların eski haline getirilmesinin on yıllar alacağının ve önemli miktarda dış yardım gerektirdiğinin altı çizilen açıklamada, devam eden askeri operasyonun Gazze nüfusunun yüzde 85'ini yerinden ettiği, ekonomik faaliyetleri durdurduğu ve yoksullukla işsizliği daha da kötüleştirdiği belirtildi.
“İşsizlik oranı yüzde 79,3”
Açıklamada, Aralık 2023 itibarıyla işsizlik oranının yüzde 79,3'e yükseldiği, Gazze Şeridi'ndeki toplam yapıların yüzde 18'inin operasyon nedeniyle hasar gördüğü veya yıkıldığı ifade edilerek, nüfusunun yarısı çocuk olan Gazze Şeridi'nin yeterli gelir kaynağına, suya, sanitasyona, sağlığa ve eğitime erişimden yoksun insanların varlığı nedeniyle artık neredeyse yaşanmaz hale geldiği kaydedildi.
“Yıkım ve kısmi yeniden yapılanma döngüsü”
Açıklamada, Gazze'deki toparlanma olasılığı ve hızının, askeri operasyonun sona ermesine, bağışçıların katılımına ve sonrasındaki büyüme performansına bağlı olacağına işaret edildi:
"İyimser bir senaryo, çatışmaların derhal sona ermesiyle bile, Gazze'nin mevcut çatışmanın patlak vermesinden önceki sosyoekonomik koşullarına geri getirilmesinin, uluslararası toplum tarafından tam olarak desteklenen, uygun şekilde finanse edilen bir iyileştirme programı olmadan onlarca yıl süreceğini öne sürüyor."
Ekonomik rehabilitasyonun yeni aşamasının yalnızca Ekim 2023 öncesi statükoya dönüşü hedef almaması konusunda uyarıda bulunulan açıklamada, Gazze'deki yıkım ve kısmi yeniden yapılanma kısır döngüsünün kırılması gerektiği vurgulandı.
Havalimanı restorasyonu ve liman inşası
Açıklamada, Gazze’nin ekonomik kısıtlamalarının büyüme potansiyelini ortaya çıkarmak için kapsamlı bir anlayış ve gerçekçi stratejiler gerektirdiği belirtilerek, bu kapsamda Gazze Uluslararası Havalimanı'nın restore edilmesi, bir liman inşa edilmesi ve 1990'larda Akdeniz'de Gazze açıklarında keşfedilen doğal gaz sahalarını geliştirmek için Filistin hükümetinin yetkilendirilmesi gibi önlemlerin alınabileceği aktarıldı.
Raporda Filistin hükümetine acil ve sağlam bütçe desteği sağlanmasının öneminin vurgulandığı ifade edilen açıklamada, "Bu tür bir destek, yönetimi sürdürerek, temel kamu hizmetlerini sunarak ve maaş ödemeleri ile özel sektöre olan borçların silinmesi yoluyla toplam talebi sürdürerek daha geniş bir çöküşün önlenmesine yardımcı olacaktır" değerlendirmesi yer aldı.
“İki devletli çözüm” vurgusu
Açıklamada, UNCTAD'nin, Gazze krizinin çözümünün, uluslararası hukuk ve ilgili Birleşmiş Milletler kararları doğrultusunda, 1967 sınırları boyunca iki devletli bir çözümün gerçekleştirilmesine yönelik önemli bir adım olarak askeri operasyonun sona erdirilmesi ve ablukanın kaldırılması gerektiğinin altını çizdiği belirtildi.
2023 Filistin-İsrail Savaşı
(AS)
