Bütçe tartışmaları: "Halk yok, saray var"

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasını taşıyan 2021 Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi Pazar günü TBMM Başkanlığına geldi.

Teklifin yarın (21 Ekim) Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay tarafından TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’na sunumu yapılacak.

27 Ekim’den itibaren ise bütçenin geneli üzerindeki görüşmeler yapılmaya başlanacak ve 24 Kasım’a kadar bu görüşmeler sürecek.

AKP hükümetinin 19'uncu, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçiş sonrası hazırlanan 3'üncü bütçe olan 2021 bütçesinin büyüklüğü tam olarak 1 trilyon 346 milyar lira.

Bütçe geliri 1 trilyon 101 milyar lira olarak hesaplandı. Gelirin 922,7 milyar lirasını vergi geliri oluşturdu. Bütçe açığı ise 245 milyar lira olarak öngörüldü.

Bu yılki bütçenin özetle şu hedefler doğrultusunda hazırlandığı bilgisi kanun teklifinde yer aldı:

• Üretime, ihracata ve fınansal istikrara dayalı ekonomik dönüşümü ve değişimi gerçekleştirmek,
• Beşeri sermayeyi güçlendirmek, kapsayıcı büyüme yaklaşımını belirgin bir biçimde hayata geçirmek ve refahın toplumun tüm kesimlerine yaygınlaştırılmasına yönelik politikaların uygulanmasına devam etmek
• Kamu borçluluğunu düşük ve sürdürülebilir düzeylerde tutmak,
• Vergi tahsilatında etkinliği artırmak ve ekonomide kayıt dişiliği azaltmak,
• Kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlamak,
• Kamu idarelerinin kendilerine tahsis edilen ödenekleri aşmadan etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanmasını sağlamak,
• Verimsiz harcama alanlarını tasfiye etmek
• Eğitim sisteminde yapılacak köklü reformlar ile eğitimin kalitesinin artırılmasını sağlamak ve rekabetçi üretim ve verimlilik için gerekli olan becerilere sahip iş gücü yetiştirmek,
• Sağlık harcamalarında etkinliğin sağlanması için arz ve talep yönlü düzenlemeleri hayata geçirmek, birinci basamak sağlık hizmetlerini güçlendirerek sağlık sistemi içerisindeki etkinliğini artırmak.

Kurum bütçeleri

Teklif, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine 1 trilyon 223,5 milyar lira, özel bütçeli idarelere 119,9 milyar lira, düzenleyici ve denetleyici kurumlara da 2,7 milyar lira ödenek sunuyor.

2021 bütçesinde personel giderlerine 326,6 milyar lira, sosyal güvenlik prim ödemelerine 54,5 milyar lira, kamu kurum ve kuruluşlarının mal ve hizmet alım giderlerine 89,1 milyar lira, cari transferlere 536 milyar lira, sermaye giderlerine 103,7 milyar lira, sermaye transferlerine 8,8 milyar lira, borç verme giderlerine 38 milyar lira, yedek ödeneklere 9,9 milyar lira, faiz giderlerine de 179,5 milyar lira ayrılıyor. 

Bütçeden yerel yönetimlere ayrılan kaynağın büyüklüğü ise 114 milyar lira. Mahalli idarelere genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan pay kapsamında 106,9 milyar lira, sokak aydınlatma desteği kapsamında 2,7 milyar lira, köylerin altyapısının desteklenmesi için oluşturulan KÖYDES projesi kapsamında 1,6 milyar lira, belediyelerin su ve kanalizasyon altyapılarını güçlendirmek için oluşturulan SUKAP projesi kapsamında 897 milyon lira ayrıldı.

Milli Eğitim Bakanlığı ile eğitim hizmeti veren diğer kurum ve kuruluşlara 19,1 milyar lirası yatırım olmak üzere toplamda 211,4 milyar lira ayrıldı. Bu kapsamda; Yükseköğretim Programına 52,2 milyar lira, Ortaöğretim Programına 43 milyar lira, Temel Eğitim Programına 82,2 milyar lira, Engellilerin Toplumsal Hayata Katılımı ve Özel Eğitim Programı içinde yer alan Engelli Eğitimine 4,8 milyar lira, Hayat Boyu Öğrenme Programına 3 milyar lira, Uluslararası Eğitim İşbirlikleri ve Yurtdışı Eğitim Programına 1,9 milyar lira ayrıldı. 

2021 bütçesinde, sağlık sektörüne 20,1 milyar kaynak ayrıldı. Söz konusu rakamın 18,5 milyar lirasının Sağlık Bakanlığı, 1,6 milyar lirasının ise üniversiteler için ayrılması öngörülüyor. 

Bütçeden tarıma 42,4 milyar lira ayrılması öngörüldü. Tarımsal destek programları için 22 milyar lira, tarım sektörü yatırımları için 12,1 milyar lira, tarımsal kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal KİT’lerin finansmanı ve ihracat destekleri için 8,3 milyar lira kaynak ayrıldı. 

Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne 2021 yılında 15,1 milyar kaynak aktarılıyor. 

2021 bütçe teklifinde, yatırım projeleri için sermaye gideri ödenekleri 103,7 milyar liraya çıkarıldı. 

Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Küçük Sanayi Siteleri (KSS) yatırımlarına 1 milyar 124 milyon lira ayrılıyor. 

Özel sektöre sosyal güvenlik işveren prim destekleri için 27,7 milyar lira, tarımsal kredi faiz destekleri için 5,5 milyar lira, hazine destekli kefaletler için 5,5 milyar lira, ihracat destekleri için 4,1 milyar lira, esnafların finansmana erişimi için 3,8 milyar lira ayrıldı.

TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge destek programı TARAL için bütçe teklifinde 2 milyar 163 milyon lira ayrıldı. Toplam kaynak 6 milyar 842 milyon lira oldu.

Tartışmalar

HDP: Saraya, savaşa, yandaşa değil halka bütçe

Bütçenin Meclis’e gelmesiyle birlikte HDP de tutumunu belirledi. 2020 yılı bütçesini “Saray, Savaş, Sermaye” bütçesi olarak tanımlayan HDP, bütçenin toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı olmadığını, kadını yok saydığını, gelir adaletsizliğini artırdığını; işçiyi, emekçiyi, çiftçiyi, öğrenciyi, esnafı, emekliyi, derin ekonomik kriz koşullarında yoksulluk ve yoksulluk içinde bulunan halk için hazırlanmadığına dikkat çekerek, Türkiye’nin yüzde 99’u için değil, yüzde 1’lik “yandaş” kesim için hazırlandığını belirterek şerh koymuştu.

Konuyla ilgili bir basın açıklaması yayınlayan HDP, bütçede verilen sözlerin, vatandaşların nasıl bir yaşam süreceği noktasında berleyici olduğunu belirtti ve “Saray, 2021 yılı bütçesinde yaptığı tercihlerle, kimlerden vergi toplayacağına, toplanan vergileri kimlere ve nerelere aktaracağına karar verdi. AKP-MHP ittifakı 2021 bütçesinde de tercihini; saraydan, savaştan ve yandaştan yana kullandı” açıklaması yaptı.

Hükümetin halka değil yüzde 1’e çalışan bir bütçe hazırladığını savundu.

Buna görede halkın bütçesi önerisinde bulundu. Öneriden öne çıkan bazı başlıklar şöyle:

• Geliri olmayan her vatandaşın aylık en az 1.000 TL geliri olacak.
• Asgari ücret net 4 bin TL olacak.
• Emeklilikte yaşa takılanlar emekli olacak.
• Elektrik, su, doğalgaz, internet ücretsiz olacak.
• S-400’ler satılacak.

İYİ Parti: 14 yıl öncesine dönüş

Bugün Meclis grup toplantısında konuşan İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener de hazırlanan bütçeyi eleştirdi.

Akşener grup toplantısında şöyle konuştu:

"Türkiye’nin, gençlerin ihtiyaçlarına dair plan ve projelere ihtiyacı var. İşsizlerimize, geçim sıkıntısı çeken vatandaşlarımıza dair çözümlere ihtiyacı var. Ama bunları umursamayan iktidar, kaynaklarımızı eşi dostu ihya etmek için harcamaya, milletin parasını saçıp, savurmaya devam ediyor.

"Bakın, geçtiğimiz Cumartesi günü, Türkiye’nin 2021 Yılı Bütçesi Meclis’e sunuldu.  Peki bu bütçede ne var?  Mesela bu bütçede, 14 yıl öncesinin kişi başı gelirine dönüş var. Mesela bu bütçede, sarayın ve devlet dairelerinin şatafatı ziyadesiyle varken, işçi emeklisi için makyajlı enflasyon kadar, memurlar ve emeklileri için yüzde 3+3 zam var…

"Görünen o ki; yeni yılda da millet sabretmeye devam ederken, millete ‘sabır’ tavsiye edenler, lüküs hayatlarını devam ettirecekler. Mesela bu bütçede faiz var, yandaş müteahhitlere ödemeler var.

"2020 yılında 137 milyar lira olan faiz ödemeleri, yeni bütçede, yüzde 31 artışla 180 milyar lira olarak öngörülüyor. Yolcu, araç geçişi, hasta garantileri için yandaş müteahhitlere yapılacak ödemeler artarak devam ediyor. 

"Ez cümle bu bütçenin özeti, o meşhur şarkının sözleri gibi: ‘Çekerim turnam sineye, derdi sineye; bu yıl bize gülmek haram, belki seneye." 

CHP’den Anayasal süre tepkisi

CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak ise teklifin Meclis’e geç gönderilmesini eleştirdi.

Öztrak, Anayasa'nın "Bütçe, mali yılbaşından, en az 75 gün önce Cumhurbaşkanı tarafından, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur" maddesini hatırlattı.

Teklifinin en geç Cuma günü Meclis’e teslim edilmesi gerektiğini belirten Öztrak "Öyle gözüküyor ki saray ya bütçeyi Meclis’e zamanında yetiştiremedi ya da o da hakimler gibi Anayasa'ya uymaya gerek görmedi. Bu da devlet krizinin bir diğer cephesi" dedi.

2017'de 48 milyar lira olan bütçe açığının 2021'de beşe katlanarak 245 milyar liraya çıktığını ifade eden Öztrak, faiz harcamalarının ise aynı dönemde 58 milyar liradan üçe katlanarak 180 milyar liraya ulaştığını ifade etti.

Öztrak, "Bu bütçede, tam gaz faiz lobilerinin, yandaşların cebini doldurmak var. Bu bütçe millete ekmeği ancak 'askıda' gösterecek bir bütçe" ifadesini kullandı.

(HA)