Yönetmen, yapımcı, senarist, yazar ve danışman, "Ulusal Sinema" akımının öncüsü Halit Refiğ, 11 Ekim Cumartesi günü 75 yaşındayken İstanbul'da safra kanalında tümör tedavisi gördüğü hastanede öldü. Geride, birçoğumuzun belleğine yer eden ve Türkiye sinemasının en önemli eserleri arasında yer alan filmler bıraktı.
1934'te İzmir'de dünyaya gelen Refiğ, Şişli Terakki Lisesi'ndeki öğretiminden sonra Robert Kolej Mühendislik Bölümü'nde okudu.
Sinemaya Yılmaz ve Güney'le çalışarak başladı
Kore'de yedek subay olarak askerliğini yaptığı sırada 8 milimetre filmler çekiyordu.
1956'da, Nijat Özon ile birlikte yayınladıkları Sinema ve Kim isimli dergilerde, Yeni Sabah, Akşam ve Milliyet gazetelerinde sinema eleştirileri yazdı.
Kariyerindeki ilk ciddi sinema deneyimi Atıf Yılmaz'ın "Yaşamak Hakkımdır" isimli filmine asistanlık yaparak ve senaryo yazımına katkı sunarak yapan Refiğ, bir süre de Yılmaz Güney'le çalıştı.
İlk filmi "Yasak Aşk"ı 1960'ta çeken yönetmen, 1963'te "Şehirdeki Yabancı"yı, 1964'te adını sinema tarihine yazan "Gurbet Kuşları"nın yanı sıra "Haremdeki Dört Kadın" ile"Bir Türk'e Gönül Verdim" filmlerini çekti. Bu filmlerle Moskova, Yeni Delhi ve Sorrento Film Festivallerinde çeşitli ödüller kazandı. Aynı yıl Altın Portakal'da En İyi Yönetmen ve En İyi Film ödüllerini aldı.
TV dizilerinin öncülerindendi
1970'li yıllarda Türkiye sinemasının girdiği bunalım nedeniyle televizyon filmlerine yöneldi.
1974'de ilk defa başlatılan İDGSA Film Arşivi tarafından başlatılan eğitim çalışmalarına katıldı ve Sinema Kursları'nda öğretmen olarak görev aldı. 1975'den itibaren İDGSA Sinema-TV Enstitüsü'nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı.
1975'te TRT için çektiği "Aşk-ı Memnu" ile TV dizilerinin önünü açtı, dizi büyük yankı uyandırdı. Filmin başrolünde ilk deneyimini yaşayan Müjde Ar vardı. dizi, şimdilerde Kanal D'de yeni uyarlamasıyla yayınlanıyor.
Darbecilerin yaktık dediği film yıllar sonra ekrandaydı
TRT için 1979'da çekimlerine başladığı Kemal Tahir'in aynı adlı romanından uyarladığı "Yorgun Savaşçı" adlı filmin 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından 1981'de yakıldığı ilan edildi. "Yorgun Savaşçı" 1993'te televizyonlarda gösterildi.
1976'da ABD'de Wisconsin Üniversitesi'nde, 1984'te Ohio Denison Üniversitesi^nde eğitim çalışmalarına katıldı. Öğrencileriyle birlikte "The Intercessor" ve "In the Wilderness" filmlerini çekti.
Olgunluk dönemi ödüllerle dolu
Refiğ'in 80'lerden 90'lara uzanan olgunluk döneminde düşünsel yanı ağır basan filmler üretti.
Ümit Ünal'ın senaryosunu yazdığı "Teyzem", bol yıldızlı "Karılar Koğuşu", "İki Yabancı" ve "Köpekler Adası" bu dönemin öne çıkan filmleri oldu. Yönetmen bu filmleriyle yurt içi ve dışında bir çok ödül aldı, filmleri festivallerde özel bölümlerde gösterildi, çeşitli konferans ve seminerlere konuşmacı olarak katıldı.
Yaşamı ve filmleri üzerine yaptığı söyleşilerin yer aldığı, Kabalcı Yayınları'ndan çıkan "Düşlerden Düşüncelere" isimli kitap yayınlandı. 2001'de çıkan kitabı İbrahim Türk hazırladı.
Irmak Zileli'nin Refiğ'le yaptığı nehir söyleşisi bu yıl yine aynı yayınevinden yayımlandı.
Kemal Tahir'ci yönetmen olarak bilinen ve "Ulusal Sinema" görüşünü gündeme getirip savunan Refiğ, 1971'de "Ulusal Sinema Kavgası" adli bir de kitap yayınlamıştı. Refiğ'in "ulusal"dan anladığı milliyetçilikten değil, daha çok "buralı" olmaktan kaynaklı bir vurguydu.
Cenaze töreni Teşvikiye'de
Bir süre önce kendisi adına organize edilen "Ustalara Saygı" gecesinde emekçisi olduğu Türkiye sinemasından çok şey öğrendiğini ve hayatındaki her şeyi sinemaya borçlu olduğunu söylemişti. Tartışmaya gerek yok; Türkiye sineması da ona çok şey borçluydu.
Hayatını kaybeden Refiğ için yarın (13 Ekim) Mimar Sinan Üniversitesi'nde bir tören yapılacak. Ardından Teşvikiye Camii'nde cenaze merasiminin ardından Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilecek.(BÇ)
* Bu haberde wikipedia'dan yararlandık.
