Bulgaristan Başbakanı Rozen Jelyazkov perşembe günü Ulusal Meclisin olağanüstü oturumunda kabinesinin istifasını açıkladı: "Yurttaşların sesini duyuyoruz, taleplerine kulak vermeliyiz. Genç yaşlı herkes istifa çağrısında bulundu. Bu sivil duruş teşvik edilmeli,” dedi.
Parlamentodaki ana muhalefet ittifakı "Değişimi Sürdürüyoruz – Demokratik Bulgaristan", çarşamba günü hükümete yönelik bir gensoruyu gündeme getirmişti. Ancak Jelyazkov, oylamadan hemen önce istifa ederek süreci erkenden sonlandırdı.
İstifa eden Başbakan protestoların yeni kurulacak hükümete de yol göstermesi gerektiğini söyledi: “Ancak şimdi önümüzde başka bir zorluk var: Hükümetin nasıl bir profile sahip olması gerektiğini protestolara bakarak görmeliyiz" diye ekledi.
Bulgaristan'ın 1 Ocak'ta ulusal para birimi Leva yerine avroyu kullanmaya başlayarak Avro Bölgesi'nin 21. üyesi olması bekleniyordu. Euronews'un haberine göre, haziranda Bulgaristan Maliye Bakanlığının yaptırdığı bir araştırma, halkın yüzde 46,8’inin Avroya geçişe karşı çıktığını, yüzde 46,5’inin ise desteklediğini ortaya koymuştıu.
100 bini aşkın protestocu sokaklardaydı
Euronews'un haberine göre, çarşamba akşamı başkent Sofya’da parlamento, hükümet ve cumhurbaşkanlığı binalarının bulunduğu kent meydanında toplanan 100 bini aşkın gösterici parlamento binasına lazerle “İstifa”, “Mafya Dışarı” ve “Adil Seçim" yazılarını yansıttı.
Sofya’daki üniversite öğrencileri de protestolara katıldı. Toplantıyı örgütleyenler katılımın geçen hafta 50 bini aşkın insanı bir araya getiren gösterileri de geride bıraktığını açıkladı.
Ülke genelinde aralarında Filibe (Plovdiv), Varna, Veliko Tarnovo ve Razgrad'ın da olduğu en az 25 büyük kentte eş zamanlı protestolar düzenlendi.
Büyük kentlerden Filibe ve Burgaz'da hükümet binaları önünde toplanan göstericiler Bulgaristan bayrakları ve hükümet karşıtı pankartlarla, taleplerini skeçler ve videolarla dev ekrana yansıtarak ortaya koydular.
Ülke dışındaki Bulgaristan yurttaşları da çarşamba günü Brüksel, Londra, Berlin, Viyana, Zürih ve New York’ta dayanışma gösterileri düzenledi.
Taleplerin başında hükümetin istifası ve yaşam ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi geliyor. Gösteriler, geçtiğimiz hafta hükümetin 2026 bütçe teklifinin tetiklediği huzursuzlukla başlamıştı. Gelecek yılın bütçesi vergileri ve sosyal güvenlik primlerinin yükseltilmesini ve devlet harcamalarının artırılmasına odaklanıyordu.
Hükümet, yoğun tepkilerin ardından tartışmalı bütçe tasarısını geri çekti.
Halkın öfkesi Haklar ve Özgürlükler Hareketi liderine yöneliyor
Protestoların hedefinde Başbakanın ve partisinden çok hükümetin güvenoyu almasını dışarıdan destekle sağlayan Haklar ve Özgürlükler Hareketi'nin (DPS) ihtilaflı başkanı ve parlamento üyesi Delyan Peevski var.
Başbakan Rozen Jelyazkov'un merkez-sağcı partisi GERB'in (Bulgaristan’ın Avrupa Gelişimi İçin Yurttaşlar) oluşturduğu koalisyonun ayakta durmasını Bulgaristan'daki Türk azınlığın da desteklediği DPS (“Hak ve Özgürlükler Hareketi– Yeni Başlangıç") gibi küçük partilerin desteği sağlıyordu.
GERB lideri Borisov, 2009’dan bu yana üç kez başbakanlık yaptı; 2013’te enerji maliyetleri ve yolsuzluk nedeniyle patlayan protestoların ardından istifa etti, 2020–2021’deki yolsuzluk karşıtı gösteriler sırasında hükümeti yeniden düştü.
DPS, doğrudan hükümet ortağı olmamakla birlikte hükümetin güvenoyunu korumasını sağlıyordu. Partinin lideri Delyan Peevski, eski düzenin bakiyesi bir şahsiyet olarak parti içinde etkili olduğu kadar parlamentoda da kilit bir figür olarak Rusya'daki muadilleri gibi "oligark" olarak adlandırılıyor. DPS, hükümete desteği karşılığında yürütttüğü siyasi pazarlıklarla elde ettiği meşruiyeti tartışmalı nüfuzu dolayısıyla halk arasında yolsuzlukla anılan bir sitemi ayakta tutan aktörlerin başında görülüyor.
Euronews'un haberine göre, Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), 2018’de Peevski’yi “medya, siyaset ve oligarklar arasındaki yolsuzluk ve işbirliğinin vücut bulmuş hâli” olmakla suçlamıştı.
ABD Hazine Bakanlığı da, yolsuzluk kapsamında 2021’de Peevski’yi Küresel Magnitsky Yasası yaptırım listesine almış, “nüfuz ticareti ve rüşvetle kendini denetimden koruduğunu ve Bulgar toplumunun kilit kurumları üzerinde kontrol kurduğunu” açıklamıştı. İngiltere de 2023’te Peevski’ye yaptırım uygulamıştı.
Muhalefet ve eleştirmenler Peevski'yi kabineyi oligarkların (ahbap çavuş kapitalizminin) çıkarları doğrultusunda şekillendirmekle suçluyor. DPS koalisyonda yer almasa da parlamentodaki desteği hükümet için kritik ve bu durum Peevski’ye “tüm karar alma süreçlerini kontrol etme” imkânı verdiği iddiasını güçlendiriyor.
Bu bağlamda parlamentonun en büyük muhalefet grubu "Değişimi Sürdürüyoruz-Demokratik Bulgaristan"ın önderliğinde gerçekleşen protestolardan Peevski’nin partisinin önemli bir dinamiği olan Türk azınlıktan gelen politikacılar da paylarını aldılar. Göstericiler DPS milletvekili Bayram Bayram'a yönelik kelime oyunlarıyla sarı bir koltuk imgesini Bulgarca "koltuk" anlamına gelen “Divan, Divan” yazılı pankartla gösterilere taşıdılar.
Göstericiler ayrıca ITN lideri Slavi Trifonov’a hükümete desteğini çekme çağrısı yaptı. ITN, Bulgarca “Böyle Bir Halk Var" ifadesinin baş harflerinden oluşan kısaltmayla ITN partisi seçkinlere karşı sıradan halkı temsil iddiasında.
Gözaltılar
Genelde çatışmasız geçen protestolarda başkent Sofya’da 57 kişi gözaltına alındı. Polis, DPS genel merkezi önünde taşkınlık yaptıkları gerekçesiyle tutuklanan gençlerin “provokatör” olduğunu iddia etti. Gerçek protestocular olmadığını söylediği gençlerden birinin üzerinde 10 bin leva (5 bin 100 Avro), bir başkasındaysa 1. 500 Avro bulunduğunu açıkladı.
Sofya Emniyet Müdürü Lyubomir Nikolov, MRF (Hak ve Özgürlükler Hareketi) genel merkezi önünde saldırgan gençlerin gözaltına alındığını söyledi.
(AEK)
