Brezilya Yüksek Mahkemesi pazartesi günü, 2022 seçimlerinde yenilgiye uğramasına karşın iktidarı terketmemek için darbe tertiplediği iddiasıyla yargılanması süren eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro'yu ev hapsine almaya karar verdi.
BREZİLYA'DA FAŞİST AYAKLANMA
Bolsonaro yandaşları Brezilya Kongresi ve Yüksek Mahkemesini bastı
Bolsonaro'ya karşı Yüksek Mahkemedeki davayı yürüten Yargıç Alexandre de Moraes, kararının gerekçesinde 70 yaşındaki eski devlet başkanının milletvekili olan üç oğlu aracılığıyla kendisine uygulanan ihtiyati tedbirleri ihlal ederek içerik yaydığını kaydetti.
Bolsonaro'nun avukatları, eski başkanın karara itiraz edeceğini açıkladı. Avukatlar, karara gerekçe olarak gösterilen pazar günü Rio de Janeiro'da düzenlenen bir protestoda oğullarından birinin cep telefonundan "iyi günler Copacabana, iyi günler Brezilya'm, herkese bir kucak dolusu sevgi, bu özgürlüğümüz için" sözlerinin yayınlanmasının "ihtiyati tedbirleri ihlal veya suç işlemek" olarak değerlendirilemeyeceğini söylüyor.
Trump'tan tepki: Yüzde 50 gümrük vergisi
ABD Başkanı Donald Trump'ın Brezilya'dan ithal edilen mallara dayattığı yüzde 50 gümrük vergisini doğrudan doğruya müttefikinin yargılanmasına bağlaması üzerine aşırı sağcı eski liderin yargılanması, ABD'de yeniden ilgi odağı haline geldi. Trump'ın, davayı "cadı avı" olarak nitelemesi, başta Cumhurbaşkanı Luiz Inácio Lula da Silva da dahil olmak üzere Brezilya'daki tüm yöentim düzeylerinden milliyetçi tepkiler yükselmesine yol açtı.
TRUMP BREZİLYA'YI TEHDİT ETTİ
Lula, Trump'ın tehdidini gördü: "Vesayet kabul etmeyiz, tarifelerinize karşılıklılık yasasıyla yanıt veririz"
ABD Dışişleri Bakanlığı Batı Yarımküre İşleri Bürosu, karardan birkaç saat sonra, X'ten yaptığı açıklamayla Trump yönetiminin "[Yargıç] de Moraes'in Bolsonaro'yu ev hapsine alma emrini kınadığını ve yaptırıma tabi davranışlara yardım ve yataklık eden herkesi sorumlu tutacağını" açıkladı.
ABD Dışişleri Bakanlığı da, "Jair Bolsonaro'nun kendini kamu önünde savunma hakkını daha da kısıtlamak kamu hizmeti olamaz. Bırakın Bolsonaro konuşsun!" diye açıklama yaptı.
Brezilya hükümeti davayla ilgili bir yorumda bulunmadı.
Bolsonaro'nun yargılanması
Brezilya'da savcılar, Bolsonaro'yu, 2022'deki yeniden seçim yarışını kıl payı kaybetmesinin ardından Başkan Lula ve Yargıç de Moraes'i öldürme planları da dahil, seçim sonuçlarını ortadan kaldırmayı planlayan bir suç örgütünün başı olmakla suçluyor.
BREZİLYA BAŞKANLIK SEÇİMLERİ
Bolsonaro sessizliğini koruyor, destekçileri kamyonlarla yollarda
AF ÖRGÜTÜ
Brezilya | “Kongre baskınından sorumlu olan herkes yargılanmalı”
KONGRE BASKINI
Brezilya | Savcılıktan 39 kişiye ‘darbe’ suçlaması
Pazartesi günkü kararın öncesinde, Yüksek Mahkeme geçtiğimiz ay Bolsonaro'ya elektronik ayak bileği kelepçesi takılması ve yargılaması süresince sokağa çıkmasının yasaklanmasına karar vermişti.
Yüksek Mahkemenin tutuklama emri haberinin ardından, Brezilya federal polisinden bir görevli Associated Press haber ajansına federal ajanların de Moraes'in kararı uyarınca Bolsonaro'nun başkent Brasilia'daki evinde cep telefonlarına el koyduğunu söyledi. Görevli, konuşma yasağı dolayısıyla adının gizli tutulması koşuluyla bilgi verdi.
Bolsonaro'nun kentten ayrılmasına izin verilmediği için ev hapsi boyunca başkent Brasilia'da kalması gerekiyor. Eski Başkan'ın otuz yıl boyunca milletvekili seçildiği Rio de Janeiro'da da bir evi var. Asker kökenli Bolsonaro 1964-1985 arasındaki askeri yönetimin destekçileri arasındaydı. Askeri yönetimin sona ermesinden bu yana tutuklanan dördüncü eski Brezilya devlet başkanı oldu.
"Açıkça saygısızlık"
Brezilya yargısının bu adımı atmasından bir gün önce on binlerce Bolsonaro yanlısı, 8 Ocak 2023'te Bolsonaro ve Brasilia'daki hükümet binalarının tahribinde yer aldıkları için yargılanan ya da hapiste tutulan yüzlerce kişinin affı için Brezilya Kongresinden talepte bulunmak üzere Sao Paulo ve Rio de Janerio'da sokaklara çıkmışlardı.
Bolsonaro, pazar günü oğullarından birinin telefonundan Rio'daki destekçilerine hitap edince Yergıç Moraes bunu yasa ihlali olarak niteledi.
De Moraes kararında, "Önlemlere yönelik saygısızlık o kadar açıktı ki, sanığın oğlu Senatör Flávio Bolsonaro, ihlali örtbas etmek amacıyla Instagram profilindeki paylaşımı kaldırmak zorunda kaldı." diye yazdı.
Flávio Bolsonaro ise, babasının ev hapsine alınmasının ardından Brezilya'nın "resmen diktatörlük altına" girdiğini iddia etti. Bolsanoro'nun senatör oğlu "De Moraes'in Bolsonaro'ya yönelik zulmünün sınırı yok!" dedi.
De Moraes, kararına, Trump'ın desteğine örtük bir göndermeyle 2019-2022 rasında Brezilya'yı yöneten Jair Bolsonaro'nun, "Yüksek Mahkemeye yönelik saldırıları açıkça teşvik eden ve kışkırtan ve Brezilya Yargı Sistemi'ne yabancı müdahalesini açıkça destekleyen" mesajlar yaydığını da ekledi.
De Moraes, kararında "[Brezilya] yargısının bir sanık tarafından aptal yerine konmasına izin vermeyeceğini" söyledi: "Adalet herkes için aynıdır. İhtiyati tedbirleri ikinci kez bilerek tanımazlıktan gelen bir sanık, yasal sonuçlara katlanmak zorundadır." dedi.
Brezilya'yı sorunlar bekliyor
Brezilya merkezli siyasi danışmanlık firması Dharma Siyasi Risk ve Strateji'nin analistlerinden Creomar de Souza, Bolsonaro'nun ev hapsinin muhalefet için yeni bir fırsat yarattığını ve gelecek yılki Başkanlık seçimlerinde Lula'nın kampanyasına karşı mücadelenin ivme kazanabileceğini söyledi.
De Souza, "2026 seçimleri şimdiden kargaşaya düşmüş görünüyor" dedi ve Brezilya'daki siyasi tartışmanın muhtemelen iki önemli mücadele kutbu arasında bölüneceğini belirtti: "Birincisi, ister Kongreden af talep edrek, isterse sokaklara dökülerek Bolsonaro destekçilerinin, sağdaki güçlerini koruma çabaları ve ikincisi Lula yönetiminin ülkeyi yönetme gücüne sahip olduğunu gösterme çabaları" ve "Bu sadece bir başlangıç," dedi.
Tutuklanan eski devlet başkanları
Yüksek Mahkeme son kararıyla, Bolsonaro'yu ayak bileğinden kelepçeliyor, yalnızca aile üyeleri ve avukatlarının ziyaretine izin veriyor ve evindeki tüm cep telefonlarına el koyuyor.
Lula da, 2018-2019 arasında yolsuzluktan hüküm giyerek 580 gün hapis yatmıştı. Bu hüküm, davaya bakan yargıcın taraflı tutumu gerekçe gösterilerek Yüksek Mahkeme tarafından bozulmuştu.
BREZİLYA SEÇİMLERİ
Brezilya'da sol Lula önderliğinde iktidara yürüyor
Lula'dan sonra İşçi Partili Başkan Dilma Rousseff'in de 2016'da görevden alınmasının ardından cumhurbaşkanı olan Michel Temer, 2019'da bir yolsuzluk soruşturmasıyla bağlantılı olarak 10 gün tutuklu kalmış ancak soruşturma Temer bir cezaya çarptırılmadan sonuçlanmıştı.
Brezilya Devlet Başkanı Görevden Azledildi
De Moraes, 2025 başlarında da, 1990-1992 arasında görev yapan eski Cumhurbaşkanı Fernando Collor'un tutuklanmasını emretmişti. 75 yaşındaki eski cumhurbaşkanı, 2023'te kara para aklama ve yolsuzluktan hüküm giymişti ve halen hükümlü olduğu sekiz yılı aşkın hapis cezasını çekiyor.
(AEK)
