Bilirkişi: Atatürk Orman Çiftliği’ne rezidans ve AVM yapılamaz

Atatürk Orman Çiftliği arazisine Limak Holding tarafından rezidans ve AVM yapılmak istenmesine dair yayımlanan bilirkişi raporunda, arazinin bütünlüğünün bozulmasının hukuka aykırı olduğu söylendi.

İstanbul

Bilirkişi: Atatürk Orman Çiftliği’ne rezidans ve AVM yapılamaz

* Fotoğraf: aoc.gov.tr, Kaynak: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nın yargıya taşıdığı; Atatürk Orman Çiftliği'ndeki (AOÇ) çimento fabrikası alanına Limak Holding'in rezidans ve AVM yapmasına imkân sağlayan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yapılan imar planı değişikliği davasında bilirkişi raporu yayımlandı.

Bilirkişiler Ankara 7. İdare Mahkemesi'ne sundukları raporda, AOÇ arazisi sınırlarındaki alanlarında konut, ticaret ve sanayi yapılanmalarına yer verilemeyeceğini ve alanın AOÇ'ye geri kazandırılması gerektiğini vurgulayarak, söz konusu plan değişikliklerinin hukuka aykırı olduğunu bildirdiler.

Önce özelleştirilme, sonra satış

Raporu değerlendiren TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Tezcan Karakuş Candan, AOÇ arazisini ranta açmak isteyenlere "en güzel" cevabın bilirkişilerden geldiğine değinerek şöyle dedi:

"Atatürk Orman Çiftliği alanları Atatürk'ün şartlı bağışına ve vasiyetine uygun şekilde kullanılıncaya kadar mücadelemiz devam edecek. Atatürk Orman Çiftliği'ndeki çimento fabrikası, Ankara'nın imarı için Atatürk tarafından kurulmuştur. Çimento fabrikası neoliberal politikalarla önce özelleştirilmiş, sonra da Limak'a satılmıştır. Limak Holding Atatürk Orman Çiftliği alanlarında çimento fabrikası arazisine lüks konutlar ve dükkânlar yapılması için projeler hazırlamış ve Çevre-Şehircilik Bakanlığı da yapılaşmaya açılması için plan değişikliği yapmıştı.

"Çevre-Şehircilik Bakanlığı, söz konusu alan olan Etimesgut İlçesi Bahçekapı 3243 ada 7 nolu parsel ile Etimesgut Mahallesi 3243 ada 26 ve 38 nolu parsellerde, 1/10.000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Değişikliği ile 1/1.000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı değişikliği yaparak Atatürk Orman Çiftliği alanlarına rant projesinin önünü açmıştı. Mimarlar Odası Ankara Şubesi olarak plan değişikliklerini yargıya taşıdık. Atatürk Orman Çiftliği'ne devredilmesi gereken alanı, talana açmaya çalışanlara en güzel cevap ise yargı sürecinde bilirkişilerden geldi. Bilirkişiler ders niteliğinde bir rapor sundu."

Alan, AOÇ'ye kazandırılmalıdır

Candan, bilirkişi raporunda yer alan "Dava konusu planlama alanına (çimento fabrikasına) bitişik tarımsal üretim alanı tarımsal üretim alanı ve ağaçlandırılacak alan kullanımları yer aldığı, AOÇ Atatürk'ün mirası olarak hazineye devrinden sonra zaman içerisinde mülkiyeti bir şekilde AOÇ dışına çıkmış dava konusu planlama alanı gibi aynı nitelikli alanların geri kazanımı yerine konut alanına dönüştürülmesi alanın bütünlüğünü bozacağı, halbuki 5524 sayılı kanun kapsamında AOÇ arazilerinde konut, ticaret ve sanayi kullanımlarına yer verilemeyeceği öngörüldüğü, dolayısıyla yasal mevzuata da aykırı planlama kararları verildiği görülmektedir," cümlelerine de dikkat çekerek söz konusu alanın AOÇ'ye geri kazandırılması gerektiğini vurguladı.

Bu plan katliamdır

Candan, son olarak çimento fabrikasının endüstri mirası olarak korunması ve Mustafa Kemal Atatürk'ün şartlı bağışına uygun olarak ağaçlandırılması gerektiğinin altını çizerek şöyle dedi:

"5659 sayılı kanuna ve Sayıştay raporlarına göre kaynağı Atatürk Orman Çiftliği olan alanlara konut ticaret yapılamaz. Bilirkişiler de haklılığımızı verdikleri raporla tescil etmiştir. Bu plan Atatürk Orman Çiftliği alanları için bir katliamdır. Bilirkişiler de, mahkemeye sundukları raporda amacı dışında kullanılan çimento fabrikası alanının nitelikli bir şekilde AOÇ'ye kazandırılması gerektiğine dikkat çekmiştir.

"Çimento fabrikası endüstri mirası olarak korunmalı alana bir metrekare dahi yapılaşma öngörmeden, alan Atatürk'ün şartlı bağışına uygun olarak ağaçlandırılmalıdır. Limak, alandaki yapılaşma ve lüks konut ticaret iş merkezi ve her şey dahil rant alanı isteğinden vazgeçmelidir."

Atatürk Orman Çiftliğinde ne oldu?

Atatürk Orman Çiftliği, Mustafa Kemal Atatürk tarafından satın alınan 20 bin dekar arazi üstünde 1925'te kurulmaya başlandı.

Bozkırda ağaç yetiştirmek yerli ve yabancı uzmanlarca çılgınlık olarak nitelendirilse de birkaç yılın ardından çabalar sonuç vermeye başladı. 1937'ye kadar çevre arazilerin de satın alınmasıyla Çiftlik 52 bin dekarlık bir alana ulaştı.

Mustafa Kemal, ölümünden bir yıl önce 1937'de yazdığı vasiyet mektubu ile Çiftliği üstündeki bütün zirai işletmeler, taşınır ve taşınmazlarla birlikte Hazine'ye bağışlayarak emanet etti.

Çiftlik 1950'lere kadar toprak bütünlüğünü nispeten korumayı başardı. Bunda arazilerin devri için kanun çıkarılması zorunluluğu da etkili oldu. Ancak Mimarlar Odası verilerine göre 1950-1983 yılları arasında çıkarılan kanunlarla Çiftlik arazisinin genelde merkezden uzak kısımları çeşitli resmi kuruluşlara devredilir ya da satılır ve yüzölçümü 30 bin dekara kadar indi. Kanunlarla kamu kurumlarına devredilen arazilerin bir kısmı daha sonra yapılan özelleştirmeler ile özel mülkiyete de geçti.

2006'ya kadar AOÇ'yi göreceli olarak koruyan husus, sit alanı olarak ilan edilmesi kararları oldu. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu 1992'de Çiftliği "doğal ve tarihi sit alanı" ilan etti. 1998'de ise birinci derece sit alanı olarak belirledi.

Doğal sit alanlarını yasalar "kamu yararı açısından mutlaka korunması gerekli olan" alanlar olarak tanımlayarak, bazı zorunlu altyapı hizmetleri dışında bitki örtüsü, topografya, siluet etkisini bozabilecek, tahribata yönelik eylemlerde bulunulmasını yasakladı.

Kurulun bu kararları kayıpların önüne geçilmesinde bir derece etkili oldu ancak sit alanları içinde ruhsatsız ve kaçak yapılaşmalar açılan davalara rağmen yine de devam etti.

Çiftlikle ilgili her türlü imar planını yapma yetkisinin 2006'da Ankara Büyükşehir Belediyesi'ne verilmesi ise yeni bir tahribat sürecinin başlangıcı oldu. Belediyenin AOÇ'nin tarihi çekirdek olarak da adlandırılan alanlarını "hızlandırılmış trafiğe" dahil ederek 40 metre gibi geniş profile sahip otoyolları geçirmesi, yol kenarında yapılaşmaları ve Çiftliğin halktan kopmasını beraberinde getirdi.

2011'de AOÇ'deki bazı bölümlerin sit alan statüleri kaldırılarak Cumhurbaşkanlığı Külliyesi yapımının temelleri atıldı.

Bir sit alanı olarak korunan Atatürk Orman Çiftliği'nde inşaat yasağı bulunduğu için sarayın inşasının durdurulmasına dair çeşitli mahkeme kararları çıksa da inşaat tamamlandı.

Muhalefet, bunu hukukun üstünlüğünün açıkça ihlal edilmesi olarak değerlendirdi. Proje; inşaat sürecinde yolsuzluk, yaban hayatına zarar verilmesi ve yeni yollar yapılması için çiftlikteki hayvanat bahçesinin tahribi gibi konularda eleştirilerle gündemde kaldı.

Hemen ardından ise Çiftlik içindeki hayvanat bahçesi kapatılarak Ankara eski Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek'in tartışmalı projesi olan Ankapark'ın inşasına başlandı.

Çiftlik'teki bir toprak kaybı da 2019'da 555 bin metrekarelik bir alanının Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın eskiden sahibi olduğu Medipol grubunu kuran TEBA vakfına kiralanmasıyla oldu.