1990'lı yıllardaki faili meçhul cinayetlerin simgesi olan 'beyaz toros' baskılı tişörtler, online satış sitelerinde satışa sunuldu. Üzerinde "On yedi bin kişi bir beyaz torosa nasıl sığar?" yazılı ürünler tartışmaya neden oldu.
Kullanıcılar ürün altına yaptıkları yorumlarla satışa onay veren online satış sitelerine tepki gösterdi.
"Soruşturma başlatılsın"
Tepkiler kısa sürede büyüdü. 'Beyaz toros'un toplumdaki hafızasına işaret eden Cumartesi Anneleri/İnsanları, "Gözaltında kaybedilen sevdiklerimizin, faili meçhul cinayetlerin ve devlet şiddetinin simgesidir" hatırlatması yaptı.
Sosyal medyada yapılan açıklamada Cumartesi Anneleri/İnsanları, "İnsanlığa karşı işlenmiş bir suçun simgesi ticaretin konusu yapılamaz, pazarlanamaz" dedi ve satıcı firma ile Trendyol hakkında soruşturma başlatılmasını istedi.
"Derhal satıştan kaldırılmalı"
Bir tepki de İnsan Hakları Derneği'nden (İHD) geldi.İHD, Trendyol ve hepsiburada.com gibi online satış yapan sitelerde Ötüken Online adlı bir satıcı tarafından "Toros severlere özel" başlığı ile satışa sokulan tişörtlerin kaldırılması için çağrı yaptı.
CUMARTESİ ANNELERİ/İNSANLARI 937. HAFTA
"'Beyaz Toros' ve 'Yeşil' zorla kaybetmelerin simgesidir"
"Kayıpların hatırasına saygı, toplumsal barış ve adaletin şartıdır" denilen açıklamada 'beyaz toros'ların yalnızca bir araç olmadığına dikkat çekildi.
"Moda ve mizah konusu olamaz"
İHD açıklamasında şu çağrıyı yaptı:
"Bu tür ürünler, binlerce insanın acısını ticarileştirmekte, insanlık suçlarını meşrulaştırmakta ve toplumsal hafızayı tahrip etmektedir. 'Beyaz toros', gözaltında kaybetmelerin, faili meçhul cinayetlerin, devlet şiddetinin ve cezasızlığın simgesidir; modanın ya da mizahın konusu yapılamaz.
Bu simgeyi ticari bir ürün haline getirmek; yalnızca geçmişte yaşanan ağır insanlık suçlarını hafife almak değil, aynı zamanda bu suçları ve faillerini meşrulaştırmak anlamına gelmektedir. Bu durum, Türk Ceza Kanunu’nun 215. maddesinde düzenlenen “suçu ve suçluyu övme yasağı” ile de bağdaşmamaktadır.
Çağrı
Bu nedenle İnsan Hakları Derneği olarak:
- Trendyol’u ve ilgili üretici firmayı bu ürünü derhal satıştan kaldırmaya,
- Yakınlarını kaybeden ailelerden ve kamuoyundan açıkça özür dilemeye,
- İnsan hakları ve etik değerlere aykırı içeriklerin satışına karşı etkin denetim mekanizmaları kurmaya çağırıyoruz."
Satış durduruldu
Konuya ilişkin satış sitelerinden herhangi bir resmi açıklama gelmedi. Ancak siteye girldiğinde tartışmalara yol açan ürünlerin satışının durdurulduğu görüldü.
Suç duyurusunda bulunuldu
Diğer yandan Van Barosu, alışveriş platformu Trendyol ve ilgili firma hakkında suç duyurusunda bulundu. Baro, söz konusu ürünlerin “suçu ve suçluyu övme”, “nefret ve ayrımcılık” ile “halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama” suçlarını oluşturduğunu kaydetti.
Dilekçede, 'Beyaz Toros'un 1990’lı yıllarda Kürt illerinde yaşanan zorla kaybetmeler ve faili meçhul cinayetlerle özdeşleştiğine dikkat çekildi. Sembolün 'Toros sevenlere' ifadesiyle ticarileştirilmesinin, geçmişte işlenen insanlık suçlarının övülmesi anlamına geldiği vurgulandı.
Baro, söz konusu satışın yalnızca etik değil, aynı zamanda hukuki açıdan da ciddi ihlaller barındırdığını ifade ederek; "Toplum vicdanını yaralayan, mağdurları yeniden travmatize eden bu tür girişimlere karşı cezasızlık kültürü son bulmalıdır" çağrısı yaptı.
Üç vekilden soru önergsi
Öte yandan DEM Parti Şırnak Milletvekili Mehmet Zeki İrmez, "Beyaz Toros" ve "JİTEM" simgeleriyle baskılı tişörtlerin online alışveriş sitelerinde satışa sunulmasını Türkiye’nin karanlık geçmişine yapılmış bir gönderme ve açık bir provokasyon olarak niteledi.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın yanıtlaması istemiyle Meclis’e soru önergesi veren İrmez, bakanlığı bu ürünlerin denetlenmesi ve satışının durdurulması için harekete geçmeye çağırdı.
Sorular
İrmez, bakanlığa şu soruları yöneltti:
- Bu ürünlere dair herhangi bir inceleme veya denetim yapılmış mıdır?
- Satış yapan platformlara karşı Reklam Kurulu veya Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü tarafından işlem başlatılmış mıdır?
- Nefret ve şiddet içeren simgelerin ticari dolaşıma girmemesi için özel bir denetim mekanizması planlanmakta mıdır?
- Bu tarz provokatif ürünlerin satışını önlemeye yönelik ne tür önlemler alınacaktır?
- Konuya ilişkin yeni bir yasal düzenleme hazırlığı yürütülmekte midir?
Ticaret Bakanı Bolat'a bu konuda bir önerge de DEM Parti İstanbul Milletvekili Cengiz Çiçek sundu.
CHP Diyarbakır Milletvekili Sezgin Tanrıkulu da İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın yanıtlaması istemiyle iki ayrı soru önergesi verdi. Tanrıkulu, ilk soru önergesinde 1990'lı yıllarda 2000 özellikle Güneydoğu'da çok sayıda yurttaşın kimliği belirsiz kişilerce "Beyaz Toros" marka araçlarla kaçırıldığını, bu olayların faili meçhul kaldığını ve ailelerin 30 yıldır adalet arayışında olduğunu vurguladı.
Tanrıkulu’nun ikinci önergesi ise e-ticaret sitelerinde satılan tişört ve aksesuarlar hakkında oldu.
(AB)
