Belarus, uçak kaçırarak tutukladığı gazeteciyi 8 yıl hapis cezasına çarptırdı

Belarus’ta Minsk Bölge Mahkemesi, 2021’de sahte bomba ihbarıyla Minsk’e zorunlu iniş yaptırılan uçaktaki gazeteci Roman Protasevich’e 8 yıl hapis cezası verdi.

Haber platformu Nexta’nın eski yayın yönetmeni olan 28 yaşındaki Protasevich kitlesel protesto düzenleme, halkı kin ve düşmanlığa tahrik, aşırılık yanlısı bir oluşuma yol açma, iktidarı ele geçirmek için komplo düzenleme ve Cumhurbaşkanı Alexander Lukashenko’ya alenen iftira atmakla suçlandı.

Protasevich’in yurtdışında olan Nexta’daki çalışma arkadaşları Yan Rudzik ile Stsiapan Putsila’yı da gıyaben yargılayan mahkeme, iki ismi sırasıyla 19 ve 20 yıl hapis cezasına çaptırdı.

Protasevich, yaklaşık iki yıldır Belarus’ta ev hapsinde tutuluyordu. Karar onana kadar Protasevich ev hapsinde tutulmaya devam edecek. Ev hapsinde geçirdiği süre de cezadan düşülecek. Nexta, Belarus’un Lukashenko karşıtı en tanınmış muhalefet kanallarından birisi. Twitter ve Telegram’da 1 milyondan fazla takipçiye sahip.

Belarus’un resmi haber ajansı BelTA'nın aktardığına göre, gazeteciler ayrıca, ülkeye verdikleri iddia edilen zarar için 30 milyon Belarus rublelik (11,9 milyon ABD Doları) tazminat davasıyla karşı karşıya.

Belarus'un sürgündeki muhalefet lideri Sviatlana Tsikhanouskaya, Protasevich’e verilen cezayı “Sahte bir yargılama yürüten Belarus rejimi adına adaleti hiçe sayma" olarak nitelendirdi. Tsikhanouskaya, Protasevich'in "Rejimin rehinesi olduğunu" da ekledi.

Belarus Sınır Tanımayan Gazetecilerin (RSF) Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'ndeki sıralamasında 180 ülke arasından 157. sırada. (Türkiye 165. sırada)

Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (CPJ) 1 Aralık 2022 tarihli hapishane sayımına göre Belarus’ta 26 gazeteci tutsak.

TIKLAYIN - Belarus muhalif gazeteciyi gözaltına almak için zorla uçak indirdi

Haberden sürgüne, sürgünden tutukluluğa

Protasevich, 2020’ye kadar Belarus'ta Radio Liberty ve Euroradio için serbest gazeteciydi ve ardından Telegram kanalı Nexta'da editör ve yayın yönetmeni olarak çalışmaya başladı.

Nexta'nın o dönem 2,1 milyondan fazla takipçisi vardı. Ağustos 2020'de Lukashenko'ya karşı kitlesel protestolar ve hileli cumhurbaşkanlığı seçimleri ve polis şiddeti hakkında raporlar yayınladı. Gösteriler Nexta'da da duyuruldu.

Protasevich Eylül 2020'nin sonundan itibaren, Belarus Golovnogo Mosga'nun Telegram kanalını yönetmeye başladı. Belarus makamları her iki kanalı "aşırılık yanlısı" olarak listeledi.

Protasevich bunun üzerine önce Polonya'da ardından da Litvanya'da sürgünde yaşamaya başladı. Belarus, 24 Mayıs 2021’de Yunanistan’ın başkenti Atina’dan Litvanya’nın başkenti Vilnius’a giden Ryanair’e ait yolcu uçağını sahte bomba ihbarı yaparak Minsk’e zorunlu iniş yaptırdı.

Uçakta patlayıcı bulunamadı, ancak o sırada sürgünde yaşayan Protasevich’i gözaltına aldı. Protasevich’in yanında Rusya vatandaşı olan kız arkadaşı Sofia Sapega da vardı. O da gözaltına alındı. İki isim daha sonra tutuklandı.

Ev hapsine alınan Protasevich, otoriter Belarus Devlet Başkanı Lukashenko'nun altıncı kez görevde kalmasını sağlayan tartışmalı 2020 seçimlerine karşı kitlesel protestolarda katılımcılar tarafından yaygın olarak kullanılan Telegram kanalı olan Nexta'yı yönetmekle suçlandı.

Protasevich tutuklandıktan sonra suçunu itiraf etmek, muhalefeti suçlamak ve Lukashenko'dan özür dilemek için birkaç kez Belarus devlet televizyonuna çıkartıldı. Ancak genel görünüm Protasevich’in baskı altında bu açıklamaları yaptığı yönündeydi. Çünkü Protasevich’in bileklerinde morluklar ve kelepçe izleri görülüyordu.

Mayıs 2022'de Sapega suçlu bulundu ve 6 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Sapega, Rusya'ya iade etmesi için Belarus makamlarına dilekçe verdi. Belarus hükümeti de talebi kabul etti ancak iade için herhangi bir tarih vermedi.

Protasevich’in yargılaması 16 Şubat 2023'te Minsk'te başladı. Mahkeme Protasevich'in duruşmalara kelepçesiz katılmasına izin verdi. Alışılmadık bir şekilde de Belarus’ta mahkemelerde olan kafese kapatılmadı. 

Duruşmalar sırasında Protasevich, eski meslektaşları Nexta editörleri Stepan Putilo ve Jan Rudnik'in yanı sıra Mart’ta 10 yıl hapis cezasına çarptırılan blog yazarı Eduard Palchis ve siyaset bilimci Valerya Kostyugova aleyhinde ifade verdi.

Protasevich mahkemede, Belarus makamlarının baskısını reddetti. Her şeyden pişman olduğunu ve görüşlerinin değiştiğini söyledi. Bazı açıklamaları tartışmalı tepkilere yol açtı.

(HA)