Barış ve Demokrasi Partisi (BDP), Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Anayasa Uzlaşma Komisyonu'na Temel Haklar ve Özgürlükler bölümü için toplam 30 madde önerisi sundu.
BDP'den yapılan açıklamada 25 Temmuz'a kadar tüm siyasi partilerin önerilerini göndermesi gerektiği ama bir tek BDP'nin öneri gönderdiğinin altı çizildi.
"Partimizin madde önerileri, tüm bireylerin ve halkların uluslararası standartlardaki insan hak ve özgürlüklerden yararlanmasını hedefleyen, demokratik, özgürlükçü ve eşitlikçi bir anayasa talebimizi doğrular niteliktedir."
"Türkiye'de yaşayan tüm farklı kimliklerin, kültürlerin, dillerin ve inançların yeni demokratik, özgürlükçü ve eşitlikçi anayasanın güvencesi altında olması gerektiğine inanıyoruz. Irk, din, dil, mezhep, cinsiyet, etnik köken, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği ve başkaca hiçbir türden ayrım yapılmaksızın tüm yurttaşlar eşit anayasal haklara sahip olmalıdır."
"Emekçi kesimlerin sosyal haklarının bütün boyutlarıyla sağlandığı ve güvence altına alındığı, kadın haklarının tanındığı ve güçlendirildiği bir anayasa yazılmalıdır. Yeni anayasa sadece insanların değil dünyadaki tüm canlıların varoluşunu dikate alarak ekolojik bir yaklaşımla yazılmalıdır."
"Yeni anayasa merkezi yetkileri toplumun öz örgütlenmeleri eliyle yerel bölgelere ve halka yayan gerçek anlamda demokratik bir anayasa olmalıdır. Adına yakışır bir demokratik, özgürlükçü ve eşitlikçi 'yeni anayasa', Kürt sorununun barışçıl ve demokratik yollardan çözümü, diğer tüm farklı toplumsal kesimlerinin demokratik hak taleplerinin karşılanması ve tarihimizle yüzleşilmesi bakımından son derece önemlidir."
Vatandaşlık
Madde 1: Türkiye vatandaşlığının kazanılmasında, kullanılmasında ve kaybedilmesinde, dil, din, ırk, etnik köken, kültür, cinsiyet, cinsel yönelim ve benzeri farklılıklar gözetilemez. Vatandaşlığa ilişkin esaslar kanunla düzenlenir.
Madde 2: Hiç kimse kendi isteği dışında vatandaşlıktan çıkartılamaz.
Kadın Hakları
Madde 1: Devlet, kadın ile erkek eşitliğine dayalı bir toplumsal düzeninin koşullarını sağlamakla yükümlüdür. Bu amaçla devlet, medeni durumlarına bakılmaksızın tüm kadınların siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlardaki hak ve özgürlüklerinin tanınmasını, kullanılmasını ve bunlardan yararlanılmasını engelleyen, zedeleyen veya ortadan kaldıran veya bunu amaçlayan her türlü ayrımcılıkla mücadele eder, buna yönelik gerekli tedbirleri alır.
Madde 2: Devlet, kadına yönelik her türlü kötü muamele ve şiddeti, kadın ticaretini ve kadın bedeninin istismarını önlemekle yükümlüdür. Devlet, aile içi şiddet ve namus cinayetlerinin insanlık suçları olduğunu kabul eder.
Madde 3: Toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı bir toplumsal düzenin koşullarının oluşturulması için kadınların tüm haklarının kullanımına ilişkin olarak devlet pozitif ayrımcılık hükümleri uygular.
Madde 4: Kadınların, siyasal partilerin genel merkez ve il örgütleri, üniversiteler ile sendika ve üst kuruluşların yönetim organlarına, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne, il genel meclisi, il belediye meclisi ve büyükşehir belediye meclislerine eşit katılımını sağlamak amacıyla kota uygulaması da dahil olmak üzere özel politikalar uygulanır.
Madde 5: Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak amacıyla, ulusal eylem planları hazırlayacak ve uygulanmasını denetleyecek, özerk bütçeli ve bağımsız bir Kadın-Erkek Eşitliği Konseyi oluşturulur. Bu Konsey'in oluşturulmasında ve üyelerinin belirlenmesinde kadın örgütlerinin katılımı ve söz hakkı esastır.
Anadilini Kullanma Hakkı
Madde 1: Herkes anadilini kullanma hakkına sahiptir. Hiç kimse anadilini kullanma hakkından yoksun bırakılamaz.
Madde 2: Herkes kendi anadilinde düşünce ve kanaatlerini hukuken meşru bütün araç ve yollarla, tek başına veya toplu olarak ifade etme ve yayma özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, anadilinde yazılı, görsel ve işitsel iletişim araçlarını kurma, işletme ve bunlardan yararlanmayı da kapsar.
Madde 3: Resmi dilin öğrenilmesi ve öğretilmesi şartıyla herkes, anadilinde eğitim ve öğrenim görme hakkına sahiptir. Bu hak, eğitim ve öğrenim sürecinin bütün aşamalarını kapsar.
Madde 4: Herkes kendi anadilinde kamu hizmeti görme ve kamu idaresiyle olan ilişkilerinde anadilini kullanma hakkına sahiptir.
Madde 5: Bu hakkın kullanımına ilişkin esaslar kanunla düzenlenir.
Siyasi Parti Özgürlüğü
Madde 1: Seçme hakkına sahip olan her vatandaş, önceden izin almaksızın, siyasî parti kurma ve partilere üye olma hakkına sahiptir.
Madde 2: Siyasî partiler, demokratik siyasî hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. Siyasi partilerin parti içi düzenlemeleri, çalışmaları, kararları ve aday belirleme yöntemleri demokrasi ilkelerine aykırı olamaz. Siyasi parti teşkilatlarının karar organları, cinsiyetler arası adil temsil ve katılımı sağlayacak şekilde oluşturulur. Cinsiyet Kotası %40'ın altında olamaz.
Madde 3: Siyasî partiler ticarî faaliyette bulunamazlar; yabancı devletlerden maddi yardım alamazlar.
Madde 4: Siyasi partiler, insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne dayalı demokratik anayasal düzeni yıkmayı amaç edinemezler; savaş kışkırtıcılığı, yabancı düşmanlığı, ayrımcılık veya kin ve nefret savunuculuğu yapamazlar.
Madde 5: Bir siyasî partinin; tüzüğünün veya programının 4. fıkra hükümlerine aykırı görülmesi veya bu fıkra hükümlerine aykırı eylemleri bilinçli, kararlı ve sürekli bir şekilde işlediğinin tespit edilmesi halinde, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının talebi üzerine, Anayasa Mahkemesince partiye ihtarda bulunulur. İhtarı izleyen iki ay içinde tüzük veya programdaki aykırılık giderilmediği veya 4. fıkra hükümlerine aykırı eylemlere devam edildiği takdirde, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ilgili parti hakkında dava açılması talebini Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına iletir. Meclis Başkanlığı, Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunan her bir siyasî partinin beşer üye ile temsil edileceği ve Meclis Başkanının başkanlık edeceği bir Komisyon oluşturur. Komisyonun üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ve gizli oyla vereceği karar üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından dava açılır. Bu dava, Anayasa Mahkemesince kesin olarak karara bağlanır.
Madde 6: Anayasa Mahkemesi, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından açılan davalarda, seçim dönemi hariç ilgili siyasi partinin hazine yardımından geçici olarak muaf tutulması ile cezalandırılmasına veya geçici olarak faaliyetten alıkonulmasına karar verebilir.
Madde 7: Siyasi partilerin mali denetimleri Sayıştay tarafından yapılır. Sayıştay'ın bu denetim sonunda vereceği kararlar kesindir.
Madde 8: Siyasi partilerin kuruluş ve çalışmaları, gelir ve giderleri, mali denetimleri ile siyasi partilerin ve adayların seçim harcamaları ve usulleri demokratik ve şeffaf yönetim ilkeleri çerçevesinde kanunla düzenlenir.
Temel Gelir Hakkı
Madde 1: Herkes kendisi ve ailesini açlıktan ve yoksulluktan koruyacak, asgari düzeyde beslenme, barınma, eğitim ve sağlık ihtiyaçlarını karşılayabileceği temel gelir hakkına sahiptir.
Madde 2: Devlet, temel gelirden yararlanacak kişilerin saptanması, ilgili kaynaklarının yaratılması ve hak sahiplerinin temel gelire düzenli biçimde erişebilmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu konudaki düzenlemeler yasayla yapılır.
Madde 3: Temel gelirden vergi alınmaz.
Kültürel Kimlik Hakkı
Madde 1: Herkes, insani varoluşun çoğulcu yapısından kaynaklanan farklı kültürlere ve kimliklere sahiptir. Herkesin kendi kültürünü ve kimliğini geliştirme hakkı vardır.
Madde 2: Devlet, bütün kimlikleri ve kültürleri tanır; bütün kültürlerin ve kimliklerin kendilerini özgürce ifade etme, koruma, geliştirme ve yayma hakkını güvence altına alır.
Madde 3: Devlet, bütün kültür ve kimliklere mensup bireyler ve topluluklar arasında hoşgörü ve diyalog kültürünün gelişmesini teşvik eder; karşılıklı saygı, anlayış ve işbirliğini sağlamak için eğitim, kültür ve medya alanlarında etkili tedbirler alır.
Barış Hakkı
Madde 1: Herkes, barış içinde ve şiddetten korunarak yaşama hakkına sahiptir. Devlet ülke içinde barışı sağlamak ve korumak, dış ilişkilerini barışçıl hedef ve amaçlarla yürütmekle yükümlüdür.
Madde 2: Barış kültürünü geliştirmek, belli bir toplumsal kesime ya da gruba yöneltilmiş nefreti yayan, körükleyen, teşvik eden ya da meşrulaştıran tüm ifade biçimlerinin ve savaş kışkırtıcılığı, militarizm, antisemitizm, ırkçılık ve yabancı düşmanlığı ile her türden ayrımcılığın önlenmesi için yasal düzenlemeleri yapmak etkin ve caydırıcı önlemler almak devletin yükümlüğündedir.
Madde 3: Devlet, silah üretimine sınır ve denetim getirmek, silaha erişimi zorlaştırmak ve silah kullanımını mümkün olan en alt seviyeye indirmek için gerekli önlemleri alır, yasal düzenlemeleri yapar, etkili ve sürdürülebilir bir silahsızlanma politikası yürütür.
Temiz Suya Ve Yeterli Gıdaya Erişim Hakkı
Madde 1: Herkesin temiz ve ücretsiz suya ve sağlıklı gıdaya erişim hakkı vardır. Devlet herkesin temiz ve sağlıklı suya bedelsiz ya da erişilebilir bir bedelle ulaşabilmesini sağlamakla yükümlüdür.
Madde 2: Devlet bu amaçla, biyoçeşitliliğin korunması, GDO'lu ürünlerin ülkeye girişinin üretiminin ve pazarlanmasının engellenmesi, tarım arazilerinin ve köylerin ortak mülkiyetinde olan meraların korunması ve geliştirilmesi, tohumların serbest dolaşımının ekiminin ve çoğaltılmasının sağlanması için gerekli önlemleri alır, yasal düzenlemeleri yapar, küçük ölçekli çiftçiliği güçlendirir, doğaya uyumlu yerel girişimleri, üretim kooperatiflerini ve geleneksel tarımı destekler.
Sendika Kurma Hakkı
Madde 1: Tüm çalışanlar ve işverenler, önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten çekilme haklarına sahiptir.Sendika kurma hakkı herkes ve bütün meslekler için güvence altındadır. Bu hakkı sınırlamayı veya ona engel olmayı amaç edinen sözleşmeler geçersizdir.
Madde 2: Sendikaların ve üst kuruluşlarının kuruluş, yönetim ve işleyişleri demokratik esaslara aykırı olamaz ve cinsiyetler arası eşit temsil ve katılım ilkesine uygun olarak belirlenir.
Madde 3: Sendika kuruculuğu ve üyeliğinde fiilen çalışma şartı aranmaz.
Madde 4: Hizmet mekanı ev olan bütün işler, temizlik, bakım ve diğer hizmetler ev işçiliği kapsamındadır ve sendika kurma hakkından yararlanır.
Madde 5: Devlet, çalışma yaşamına girmeye hazırlananlar ile emek piyasasının dışında kalanlar ve/veya dışında bırakılanlar da dahil, işgücünün hak ve çıkarlarını koruma ve geliştirme gereksinimi içinde olan tüm kesimlerin sendika hakkını etkin biçimde kullanabilmesini teşvik eder ve gerekli yasal önlemleri alır.
Madde 6: Tüm kamu çalışanları sendika kurma hakkına sahiptir.
Madde 7: Sendika kurma hakkı, ancak başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla sınırlanabilir. Sendikalar, ancak bu amaçla ve hâkim kararıyla geçici olarak faaliyetten alıkonabilir veya kapatılabilir.
Hakikat Hakkı
Madde 1: Herkesin hakikate ulaşma, ülkenin tarihsel geçmişiyle ilgili gerçek bilgilere erişme, devlet arşivi dahil bu geçmişe ilişkin belge ve bilgilerin açıklanmasını isteme hakkı vardır.
Madde 2: Hakikat hakkının kullanımını sağlamak için geçici ya da kalıcı kurumlar oluşturmak devletin yükümlülüğündedir.
Madde 3: Soykırım ve insanlığa karşı suçlarda zaman aşımı işlemez. (EKN)
