İnsan hakları savunucusu Yavuz Önen, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Deniz Baykal'ın 12 Eylül darbecilerini yargılamak için "Anayasa'nın geçici 15. maddesini kaldıralım" demesini "elbette olumlu, ama çok geç" diye yorumluyor.
Türkiye İnsan Hakları Vakfı'nın (TİHV) eski başkanı Önen'e göre 12 Eylül kurumsallaşıp kök salmış durumda. Sorun yalnızca "üç beş generali yargılayabilmek" değil. Yaşanmışlıklar, darbenin toplumda yarattığı travmalar var. Önen, ana sorunun kapsamlı bir "geçmişle hesaplaşma" ve "demokratik iktidar" perspektifine sahip olmak olduğunu söylüyor. Bunun için de Baykal'a ve CHP'ye önerisi, böylesi bir hesaplaşmayı başlatmaya katkısı olabilecek, katılımcı, özgürlükçü, demokratik bir yeni anayasa için çalışmaya başlamaları.
Önen'in saptamaları ve yorumları şöyle.
12 Eylül kök saldı: Baykal'ınki çok geç bir girişim. Çünkü 12 Eylül kurumsallaştı; kök saldı; yasaların ötesine geçen bir durum yarattı. Cezasızlık her düzeyde. En alttan en üste, devlet adına davranan herkes için cezasızlık bir kural, gelenek haline, devletin bekasının temel dayanağı haline getirildi.
Kendilerine sosyal demokrat diyenler, yasa maddelerinden önce bu anlayışın üzerien gitmeli. Yasa maddeleri üzerinden bir dönüşüm, yaşadığımız sorunlu durumu aşmaya yetmez.
CHP gündeme göre davranıyor: CHP gündeme, gündelik hesaplarına göre davranıyor. Oysa Türkiye'de mesele demokratik iktidar sorunudur. Bu da güncel politikaya alet edilebilecek bir konu değildir.
"Yargılanabilir" deyince yargılanmaları garanti değil: "Generaller yargılanabilir" diye bir süreç başlatılabilir, ama yargılanamayabilirler. Güvenlik güçlerinin de şiddet uygulaması, işkence yapması yasak, ama işkence durmuyor. Mesele üç beş generali yargılamanın çok ötesine geçti. Ergenekon davasını da rayına oturtacak bir hesaplaşma perspektifi gerek.
Darbeciler kamu vicdanında mahkum: Aslında bu generaller kamu vicdanında yargılanmıştır. Dünyanın hiçbir ülkesinde, bu kadar kayrılmış korunmuş bir general heyeti yok. İspanya, Portekiz, Yunanistan, Arjantin darbecilerini yargıladı. Bu nedenle Türkiye'de kamu vicdanı, bütün bu manzarayı görüp kararını verdi.
CHP özgürlükçü anayasa için çalışmalı: Anayasal sisteme madde madde yaklaşmak eksik. Demokratik süreçleri işletmek gerek. Sosyalistlerin, hak savunucularının, demokrasi savunucularının yıllardır dile getirdiği, yeni, demokratik bir anayasa talepleri var. CHP bunun gerisinde kaldı. CHP bir an önce yeni, özgürlükçü, katılımcı, demokratik anayasa için çaba sarf etmeli. Bu kapsamlı bir geçmişle hesaplaşmanın da kapısını açabilir.
Baykal ne demişti?
Baykal, Meclis'teki konuşmasında, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'a seslenerek "Eğer, Türkiye'de 12 eylül'le ilgili bir hesaplaşmayı, siyasi iktidar, gerekli, yararlı, doğru buluyorsa, elini tutan mı var? Gereğini yaparsın. 'Anayasanın 15. maddesi var.' Değiştirme ihtiyacındaysan, getirirsin, değiştiririz" demişti.
Geçici 15. madde darbecileri yargılanmaktan koruyor. (TK)
