Başkanı Seçmenin Dolambaçlı Yolları

Dört yıl önce yapılan seçimlerde, Yüksek Mahkeme Florida'daki çıkmazı değerlendirdiğinde, tamamen parti çizgisini yansıtan 5'e karşı 4 oyla Beyaz Saray'a giriş anahtarını George Bush'a vermişti.

Eğer bu seçimin sonuçları da Yüksek Mahkeme'ye gelirse, tiroit kanseri nedeniyle kemoterapi gören muhafazakar yargıç Rehnquist'in yokluğunda 4'e 4'lik bir kilitlenme yaşanabilir.

Başkan Demokrat, Yardımcısı Cumhuriyetçi?

Fakat Rehnquist'in yokluğu başabaş geçmesi beklenen bu seçimleri daha da karmaşık hale getirebilecek nedenlerden sadece biri. ABD seçim sisteminin yapısı nedeniyle George Bush'un başkan, Demokrat Partili John Edwards'ın da başkan yardımcısı olduğu, ya da tam tersi bir durumun oluşması teknik olarak mümkün.

Bu durumu yaratabilme potansiyeli bulunan seçim sistemi 1787'deki Federal Konvansiyon'da belirlendi. Sistemin amacı bir yandan güçler ayrılığını korurken bir yandan da başkanın direkt olarak seçilmesini engellemekti.

Sitem şöyle yürüyecekti: Her eyaletteki seçmenler direkt olarak bir adaya oy vermek yerine, daha sonra adayları seçecek delegelere oy verecekti. Toplam 538 delege belirlendi.

Bunların yüzünü her eyaletten iki tane seçilen senatörler kalan 435'ini de her eyaletten, nüfusla orantılı sayıda belirlenen, üç tanesi de District of Columbia'dan gelen Temsilciler Meclisi üyeleri oluşturacaktı.

Dolayısıyla nüfusu fazla olan eyaletlerden daha fazla delege seçiliyordu. Kaliforniya 53 temsilci ve iki senatöre sahipken, nüfusu az olan Alaska, Wyoming, Delaware gibi eyaletler ancak üç delege çıkarabiliyordu.

Çoğunluk hepsini alıyor

Toplam 50 eyaletin 48'inde temsilciler en fazla oyu alan tüm delegeleri alır sistemi ile seçiliyor. Yani eğer Demokratlar Kaliforniya'da beklendiği üzere en fazla oyu almayı başarabilirlerse 55 delegenin tamamına sahip olacaklar.

Nebraska ve Maine'de ise farklı bir sistem kullanılıyor ve delegeler bölünebiliyor fakat tarihsel olarak bu iki eyalette temsilcilerin tamamını Demokratlar kazandı. Bu seçimlerde Colorado'da da seçmenlere temsilcileri bölmeyi isteyip istemedikleri sorulacak.

Bu sene, seçilen delegeler 23 Aralık'ta toplanacak ve başkanı seçecek. Bu sistem dolayısıyla başkan adayları toplam oyların çoğunluğunu değil delegelerin çoğunluğunu kazanmaya çalışıyor.

2000 seçimlerinde başkanlığı kazanan Bush toplamda rakibi Al Gore'dan 500 bin daha az oy almıştı. 270 delegeyi kazanan aday başkanlığı da kazanacak.

Çoğu eyalette hangi adayın kazanacağı tahmin ediliyor. Dolayısıyla başkanlığı kazanmak için Kerry ya da Bush'un halen kararsız gibi gözüken üç kalabalık eyaletten ikisini kazanması gerektiği düşünülüyor: 21 delege çıkaran Pennsylvania, 27 delege çıkaran Florida ve 20 delege çıkaran Ohio.

Özet olarak ABD seçimleri

* Seçmenlerin yüzde 60'ının, yani 120 milyon seçmenin oy kullanması bekleniyor. 2000'de bu sayı 106 milyondu.

* Kamuoyu araştırmaları George Bush ve John Kerry'nin oy oranlarının başabaş olduğunu gösteriyor. Washington Post'un anketinde her iki aday da oyların yüzde 48'ini alacak gibi görünüyor.

* Delege seçimlerinin 269-269 sonuçlanması durumunda teknik olarak mümkün olmakla birlikte pek de beklenmeyen bir şekilde başkanlık seçimi çıkmaza girebilir. Temsilciler Meclisi sözcüsü Dennis Hastert geçici olarak başkanlık koltuğuna oturabilir.

* Delegeler başkanı seçmek için 23 Aralık'ta buluşacak. Yeni başkan 20 Ocak'ta yemin ederek göreve başlayacak.

* Bu seçimlerde ayrıca 100 koltuklu Senato'ya da 34 yeni senatör seçilecek.

* Bu seçimlerde, yerel seçim bölgelerinde, eşcinsellerin evlenmesi üzerindeki yasaklar gibi birçok farklı konu da oylanıyor. (EÜ/BB)

* Bu yazıyı Erhan Üstündağ Independent'ın web sitesinden Türkçeleştirdi.