30 Mart yerel Seçimleri’nin gölgesinde, Başbakan ve çevresiyle ilgili yolsuzluk suçlamalarını içerek ses kayıtlarının yayınlandığı bu gergin dönem, Başbakan ve ona bağlı görevlilerin editoryal müdahalelere dair vahim ve soruşturulmaya muhtaç iddiaları da kamuoyu önüne getirdi.
BİA Ocak-Şubat-Mart 2014 Medya Gözlem Raporu, siyasette uzlaşma kültürünün iyice kaybolduğu, devlet krizinin yaşandığı, hukuk devletinin işlerlik kazanmadığı bir ortamda, basın ve ifade özgürlüğünün her kategoride nasıl darbe aldığını gözler önüne seriyor.
Olumlu bir gelişme olarak, 1 Ocak’tan beri, özellikle de 6526 sayılı Kanunla TMK'nın 10. maddesi uyarınca görevlendirilen Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemelerin kaldırılmasının etkisiyle 24 gazeteci tahliye edildi. Ancak düzenleme radyocu Füsun Erdoğan’ın 7,5 yıllık tutukluluğunu sonlandırmadı.
Gezi eylemlerinden sonra, hükümet ile yaşanan politik yarılmanın derinleşmesiyle son olarak da Gülen Cemaati’ne yakın medya organlarını baskıların odağına oturttu. Çatışma karşıt medya gruplarına sıçradı; yargıya yansıdı; Today’s Zaman muhabiri Mahir Zeynalov sınırdışı edildi.
Gezi’de 10 aylık cezasızlık
Gezi eylemlerini izlerken polis şiddetiyle yaralanan gazeteciler Ahmet Şık, Onur Erem ve Ender Ergün’ün şikayetleri altı ay sonra takipsizlikle sonuçlandı. 27 Mayıs-30 Eylül 2013 döneminde 153 gazeteciyi yaralayan ve 39’unu gözaltına alan güvenlik güçleri için cezasızlık sürüyor.
Gezi haberciliği nedeniyle SoL gazetesi sorumlu müdürü Hafize Kazcı’ya dava, Cem TV yayın müdürü Pınar Işık Ardor’a; Gezi eylemlerinde yaşamını yitiren Mehmet Ayvalıtaş’ın davasında yaşanan arbededen ETHA Ajansı muhabiri İsminaz Ergün’e, Gezi direnişini konu alan “Başlangıç” belgeseline soruşturma açıldı; Mehmet Ali Alabora “Gezi” tweetlerinden; Çanakkale’deki Gezi eyleminde “Hükümet istifa”, “Faşizme ölüm” yazan çocuk yargılandı; beraat etti. Başbakan, İzmir'deki Gezi eylemlerinde Twitter üzerinden haberleştikleri gerekçesiyle 29 kişinin yargılandığı davanın tek mağduru olarak yer alıyor.
Cezalar
TMK davaları sürerken Zaman gazetesi yazarı Mümtazer Türköne, bir kanalda Atatürkçü ideolojiyi eleştirdiği için Atatürk’ü Koruma Kanunu’ndan ertelemeli bir yıl hapse mahkum oldu. Adıyaman’da gazeteci Hacı Boğatekin, haber yoluyla bir imamın “özel yaşamını teşhir”den hapisten 7 bin 300 TL adli para cezasına mahkum oldu.
40 “Ekşi Sözlük” yazarı, “dini değerleri aşağılamak”tan 1,5 yıla kadar hapis istemiyle yargılanıyor. Cumhuriyet gazetesinden İbrahim Yıldız ve Aykut Küçükkaya, “Gezi”de polisin gaz kapsülüyle ağır yaralandığında Berkin Elvan’ın açık kimliğine haberde yer verdikleri gerekçesiyle yargılanıyor.
Medya Gözlem’den başlıklar
BİA Medya Gözlem raporunda 'öldürülen gazeteciler', 'hapisteki gazeteciler', 'saldırı, tehdit ve engellemeler', 'soruşturmalar, açılan-süren davalar, kararlar', 'TCK 285-288', 'hakaret, kişilik hakları ve tazminat davaları', ‘muzır kurulu kararları’, ''yasaklamalar, kapatmalar, toplatmalar', 'AİHM' ve 'RTÜK' bölümleri yer alıyor.
Hapis Gazeteciler: Çoğu Kürt medyasından
Üç ay boyunca gazeteciler hakkında Türk Ceza Kanunu (TCK) ile Terörle Mücadele Kanunu (TMK) birlikte uygulanmak suretiyle yargılamalar devam etti. Yargılamalarda gazeteci ve dağıtımcı / medya çalışanlarına yönelik gazetecilik yoluyla "silahlı örgüt üyesi olmak", "örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek" ve / veya "örgüt içindeki hiyerarşik yapıya dahil olmamakla birlikte örgüte bilerek ve isteyerek yardım etmek, "örgüt kurmak, sevk ve idare etmek" suçlamaları sürdü.
35 gazeteci ve 15 dağıtımcı Nisan 2014’e cezaevinde girdi. Gazetecilerin 22’si ve 15 dağıtımcının tamamı Kürt medyasından; TMK ile TCK kapsamında “örgüt” bağlantılı olarak hapiste bulunuyor.
Geçen yıl aynı dönemde, 69 gazeteci ve 30 dağıtımcı hapisteydi. Gazeteci ve dağıtımcıların tümü TMK ve TCK kapsamında 'örgüt' bağlantılı olarak cezaevindeydi. Tutuklu gazetecilerden 44'ü, dağıtımcı / medya çalışanlarından da 29'u Kürt medyasındandı.
35 tutuklu, 12 gözaltı
35 gazeteciden 22’si 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG'; 4’ü 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C); 4’ü 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP); biri 'Direniş Hareketi', biri de İBDA-C davalarından hapiste, bir gazetecinin örgütü bilinmiyor. Bir gazeteci Gezi Direnişi operasyonları ile bir gazeteci de “casusluk” iddiasıyla hapiste.
35 gazeteciden 17’si hükümlü, 17’sinin davası sürüyor; biri iddianame bekliyor.
Haberciler Berkin Elvan eylemlerini izlerken yoğun polis şiddetine uğrarken, Kürt ve sol medyadan sonra gözaltına alınanlara Zaman ve Taraf gazetesi çalışanları eklendi. Bu dönemde 12 haberci gözaltına alındı.
Saldırı, tehdit, engellemeler
Ocak-Mart 2014 döneminde 34 gazeteci, bir gazete, bir ajans ve bir İnternet sitesine yönelik en az 40 fiili saldırı yaşandı. En az 6 gazeteci sözlü saldırıya uğradı. Üç gazete ve üç gazeteci de tehdit edildi.
2013’ün aynı döneminde, fiili, sözlü, sosyal medya üzerinden yazılı saldırı, engelleme ve tehdit saldırı 34’tü.
“Hakaret”ten
Mahkemeler Ocak-Mart 2014’te bir gazete ve 20 kişiyi toplam 31 yıl hapis ve 41 bin TL para cezasına mahkum etti.
Başbakan Erdoğan'a hakaret ettiği ve kişilik haklarına saldırdığı gerekçesiyle 19 kişi toplam 27 bin TL tazminata ve 31 yıl hapse mahkum oldu; CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu hakkında “Başbakana hakaret”ten 300 bin TL’lik tazminat davaları açıldı; 1’i gazeteci 10 kişiye aynı iddiayla yeni ceza davaları açıldı.
Kürt politikacıların davaları
Çeşitli savcılıklarca Barış ve Demokrasi Partisi'nin (BDP) vekilleri ve bağımsız vekiller hakkında Ocak-Mart 2014'te 37 fezleke düzenlendi.
Başbakan “mağdur”, herkes sanık
Eskişehir’de “IMF ve patronların uşağı Tayyip Erdoğan” sloganı attıkları gerekçesiyle 17 kişi “Başbakan’'a hakaret”ten toplam 31 yıl hapse mahkum edildi. Edremit’teki eylemde “İşbirlikçi Ampul Tayyip” sloganı attıkları iddia edilen sekiz kişiye, “Başbakana hakaret”ten ve 2911 sayılı Kanuna muhalefetten dava açıldı.
Halkların Demokratik Partisi (HDP) Beyoğlu İlçe Başkanı Levent Pişkin, Twitter mesajından, yazar Erol Özkoray “Gezi” sloganlarını kitaplaştırdığı için “Başbakana hakaret”ten yargılanacak. “Cumhuriyet” yazarı Orhan Bursalı aynı gerekçeyle yargılanıyor.
Yazar İhsan Eliaçık'a Gezi’de attığı tweetlerden “Başbakana hakaret”ten 2 bin TL tazminat cezası verildi; Yurt Gazetesi muhabiri Ahmet Çınar, aynı gerekçeden beraat etti. Yargıtay, Yazar Perihan Mağden’e “Başbakana hakaret”ten verilen 2 bin TL’lik tazminatı bozdu. CHP Tunceli Milletvekili Hüseyin Aygün’a aynı gerekçeyle 25 bin TL tazminat cezası verildi. Başbakan, Today’s Zaman genel yayın yönetmeni Bülent Keneş ve Zaman gazetesi yazarı Mehmet Kamış’ı şikayet etti. CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu hakkında 200 bin TL’lik manevi tazminat davası açtı.
Geçen yılın Ocak-Mart döneminde üçü gazeteci beş kişi hakkında “hakaret” ve “kişilik haklarına saldırı” gerekçesiyle 90 gün hapis ve 44 bin 100 TL para cezası verilmişti. Başbakana hakaret ettiği ve kişilik haklarına saldırdığı gerekçesiyle üç kişi ve bir gazeteye toplam 33 bin 500 TL para cezası, iki kişiye ikazen uyarı cezası verilmişti.
Kapatmalar, toplatmalar!
Telekominikasyon İletişim Başkanlığı'nın (TİB) yetkilerini ve İnternet sansürünün öngören yasanın konuşulduğu günlerde 21 Mart’ta Twitter, 27 Mart’ta da YouTube, Türkiye’de yasaklandı. Sansür, sadece Türkiye’de değil, ABD ve AB’de de tepki çekti. Türkiye Barolar Birliği ve çeşitli akademisyenler İnternet sansürüne karşı idari yargıya ve AYM’ye başvurdu.
Vimeo, Soundcloud, Vagus.tv, yenidönem.com, Samsunanaliz.com siteleri, BDP ve HDP Facebook sayfaları, Lars von Trier’in “Nymphomaniac” filmi yasaklandı. TIR ve 25 Aralık yolsuzluk haberlerine yayın yasağı geldi.
T24, sendika.org, haber.sol.org.tr, gercekgündem.com, Cumhuriyet.com.tr siteleri içerik çıkarmazlarsa kapatılmakla tehdit edildi. Dört gazeteye bayide satış engeli çıkarıldı. Ayrımcı uygulama olarak akreditasyona devam edildi. “Che” ve Abdullah Öcalan afişleri yasaklandı.
Geçen yılın aynı döneminde, 32 kitaba el konmuş, cezaevindeki mahkumlara kitap sınırlaması getirilmiş, TV’de bir program iptal edilmiş, bir heykel ve bir film sansürlenmişti. Demokratik Özgür Kadın Hareketi’nin ve Emek Gençliği’nin afişleri yasaklanmış. Gazeteciler, kitaplar, şiirler sansürlenmişti. Öğretmenler hakkında bazı kitapları okuttukları gerekçesiyle soruşturmalar açılmıştı.
AİHM’den 21 bin 553 Avro ceza
Son üç ayda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Türkiye’yi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ifade özgürlüğü hakkını düzenleyen 10. maddesini ihlal ettiği ve bu dosyalarda adil yargılama yapmadığı tespitiyle iki gazeteci ve bir yayın kuruluşuna toplam 21 bin 553 Avro (yaklaşık 64 bin 600 TL) maddi ve manevi tazminat ödemeye mahkum etti.
Geçen yılın aynı döneminde AİHM, beş siyasetçi ve dokuz gazete-dergiye 73 bin 500 euro (yaklaşık 170.770 TL) ödenmesine karar vermişti.
RTÜK: TV’lere 53 para cezası
Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Ocak-Mart 2014 döneminde haber ve program yayınlarından dolayı TV kuruluşlarına 25 uyarı, 53 para cezası; radyo kuruluşlarına da 6 uyarı, 1 de para cezası verdi.
Ocak-Mart 2013’te RTÜK, TV kuruluşlarına 97 uyarı, iki yayın durdurma, 337 para cezası; radyo kuruluşlarına 15 uyarı, 13 para cezası vermişti.
Yüksek Seçim Kurulu (YSK), 11 Ocak- 15 Şubat döneminde aldığı ve sitesinde yayımladığı 34 karar çerçevesinde, 30 Mart yerel Seçimler sürecinde yayın ilkelerini ihlal ettikleri gerekçesiyle TV’lere 31 program cezası ve 17 uyarı cezası verdi. (EÖ)
