"Barış Gazeteciliği" terimini ilk kez 1970'lerde kullanan Profesör Johan Galtung, "Savaş Gazeteciliği"nin çoğunun Spor Gazeteciliği'yle aynı varsayımlara dayandığını görmüştü. İki tarafın toplamdaki sonucu sıfıra denk gelen, "elde var sıfır" diye çevirebileceğimiz oyununda "kazanmanın yegane şey olmasına" odaklanılıyordu.
Galtung barış gazeteciliğinin sağlık gazeteciliği gibi olmasını öneriyordu. İyi bir sağlık muhabiri hastanın vücudu yiyip bitiren kanserli hücrelerle mücadelesini anlatacaktır. Ama aynı zamanda kanserin nedenlerinin -yaşam tarzı, çevre, genetik yapı gibi- yanı sıra olası çarelerin tamamını ve koruyucu önlemleri de anlatacaktır.
Aşağıda barış gazetecisinin yaklaşımıyla savaş gazetecisininkini karşılaştıran Galtung'un özgün tablosu, 1998 tarihli "Barış Gazeteciliği Seçeneği" yayınında yer aldı. Galtung, "gazeteciliğin içine barış katmanın" yollarını ararken dört odaktan söz ediyor: "Barış odaklı, gerçek odaklı, halk odaklı, çözüm odaklı bir gazetecilik yapmak."
| BARIŞ/UZLAŞMAZLIK GAZETECİLİĞİ | SAVAŞ/ŞİDDET GAZETECİLİĞİ |
| I. BARIŞ/UZLAŞMAZLIK ODAKLI | I. SAVAŞ/ŞİDDET ODAKLI |
- Uzlaşmazlığın oluşumunu keşfeder: x taraf, y hedef, z sorun
- Genel "kazan-kazan" yönelimi
- Açık uzam, açık zaman; uzlaşmazlıkları saydamlaştırn herhangi bir yerdeki nedenler ve çıktılar, tarih ve kültür dahil
- Bütün tarafların sesini duyurmak; duygudaşlık, uzlaşmalığı/savaşı bir sorun olarak görüp anlamak, uzlaşmazlıkla ilgili yaratıcılığa odaklanmak
- Bütün tarafların insanlaştırılması; bütün silahları olumsuzlaştırır
- Proaktif: Herhangi bir savaş/şiddeti gerçekleşmeden önce önlemek
- Şiddetin görünmeyen etkilerine odaklanmak (travma ve zafer, yapıya/kültüre zarar)
| - Uzlaşmazlık alanına odaklanır: 2 taraf, 1 hedef (kazanmak), savaş
- Genel elde var sıfır yönelimi
- Kapalı uzam, kapalı zaman; uzlaşmazlık alanının nedenleri ve çıkışları, ilk taşı kim attı
- Savaşları saydamsız/sır kılmak
- "Onlar-biz" gazeteciliği, propaganda, "bizimkilerin" sesi
- "Onlar"ı sorun olarak görmek, savaşta kimin önde gittiğine odaklanmak
- Reaktif: Haber yapmak için şiddetin gerçeklemesini beklemek
- "Onların" insanlıktan çıkarılması; bir tarafın silahını olumsuzlaştırır
- Şiddetin görünür etkilerine odaklanmak (öldürülen, yaralananlar ve maddi hasar)
|
| II. GERÇEK ODAKLI | II. PROPAGANDA ODAKLI |
- Bütün taraflardaki gerçek dışılıkları ifşa etmek / bütün üstünü örtmelerin üstünü açmak
| - "Onların" gerçek dışılıklarını ifşa etmek / "bizim" üstünü örtmelerimize/yalanlarımıza yardımcı olmak
|
| III. HALK ODAKLI | III. SEÇKİN ODAKLI |
- Bütün acılara odaklanmak; kadınlara, yaşlılara, çocuklara, bütün sesi duyulmayanların sesini duyurmak
- Bütün haksızlık yapanları adlandırmak
- Halkın içindeki barıştırıcılarına odaklanmak
| - "Bizim" acılarımıza odaklanmak; güçlü kuvvetli seçkin erkeklere odaklanmak, onların borazanı olmak
- "Onların" haksızlık yapanlarını adlandırmak
- Seçkinlerin barıştırıcılarına odaklanmak
|
| IV. ÇÖZÜM ODAKLI | IV. ZAFER ODAKLI |
- Barış=şiddetsizlik+yaratıcılık
- Barış girişimlerine dikkat çekmek, aynı zamanda daha fazla savaşı önlemek
- Yapıya, kültüre, barışçıl topluma odaklanmak
- Sonuç: Çözüm, yeniden inşaa, uzlaşma
| - Barış=zafer+ateşkes
- Zafer elde edilmedikçe barış girişimlerini örtbas etmek
- Antlaşmaya, yerleşik kurumlara, dizginlenen topluma odaklanmak
- Başka bir savaş için ayrılmak, eski alevler yükseldiğinde geri dönmek
|
* Bu metni Annabel McGoldrick ve Jake Lynch'in "Barış Gazeteciliği – Nasıl Yapmalı?" adlı metninden Tolga Korkut derledi ve Türkçeleştirdi.
* Johan Galtung'un barış gazeteciliğine olan ihtiyacı anlattığı kısa video kaydını izlemek için tıklayın. (İngilizce)
