|
Hanehalkının bankalardan yaptıkları borçlanmanın ayrıntıları şöyle:
Konut borçlanmaları: 2000-2006 dönemi borçlanmasında yüzde 23 bir paya sahip ve son iki yılda büyük bir artış gösterdi. 2005'te 12,3 milyar YTL konut kredisi kullanan hanehalkı, bu yılın ilk 9 ayında 21 milyar YTL'ye çıkarmış borçlanmasını. Mayıs-Haziran dalgalanmasının konut kredilerinin faizlerini yeniden yükseltmiş olmasına rağmen konut kredilerine talep devam ediyor.
Otomobil borçlanmaları: 2000-2006 dönemi borçlanmasında yüzde 14'e yakın bir paya sahip ve son üç yılda büyük bir artış gösterdi. 2005'te 6 milyar YTL otomobil kredisi kullanan hanehalkı, bu yılın ilk 9 ayında 6,5 milyar YTL'ye çıkarmış borçlanmasını. Mayıs-Haziran dalgalanmasının kredi faizlerini yükseltmiş olmasına rağmen ve bazı vergisel artışlara rağmen otomobil kredi talebi geçen yılın talebinden geri kalmamış görünüyor.
İhtiyaç kredileri, nakit avansları: Tüketici kredisi olarak kullanılan ihtiyaç kredileri ve kredi kartları ile kullanılan nakit avanslar, toplam hanehalkı borçlanmasında yüzde 63 gibi en önemli paya sahip. 2000-2006 döneminde , yaklaşık konut için yapılan borçlanmaya eşdeğer miktarda ihtiyaç kredisi kullanıldığı anlaşılıyor. Buna bir de kredi kartları ile yapılan nakit avans adı altındaki borçlanmalar eklendiğinde, toplam aile borçlanmalarının yüzde 63'ünün bu yolla yapıldığı görülüyor. İhtiyaç kredisi adı altındaki tüketici kredisi kullanımı 2005'in tamamında 10 milyar YTL iken bu yılın sadece 9 ayında 16 milyar YTL'ye yaklaşmış. Yine geçen yılın tamamında 17 milyar YTL'yi nakit avans olarak kullanan hanehalkı, bu yılın 9 ayında 20 milyar YTL nakit avans kullanmış durumda.
Geçim için borçlanma
Cari fiyatlarla bakıldığında, hanehalkının bankalardan tüketici kredisi ve nakit avans şeklinde borçlanması 2000'de yaklaşık 6,7 milyar YTL'iken 2006'nın 9 ayında 64 milyar YTL'ye çıkarak yüzde 850 artmış görünüyor. Bu artış enflasyondan arındırıldığında artışın reel olarak yüzde 191'i bulduğu görünüyor. Özellikle 2003'ten başlayarak borçlanmanın her yıl reel anlamda ortalama yüzde 60 dolayında arttığı gözleniyor.
Borçlanmanın yaklaşık üçte ikisinin ihtiyaç ve geçim için yapılıyor olması vahim. Konut ve otomobil için yapılan borçlanmaları anlamak mümkün ama hanehalklarının borçlanmalarının yüzde 63'ünü ihtiyaç için, ya da çoğunlukla yapıldığı gibi, borcu borçla kapatmak için yapmaları hem ailenin dirliği hem de finans sisteminin geleceği açısından ciddi bir durum. Ama daha da önemlisi, başka ücret, maaş, tarım geliri serilerinden de anlaşıldığı gibi, bozulan gelir dağılımına ailelerin borç mekanizmaları ile denge getirmeye çalışmaları ve belki de büyük riskler alarak, ağır faiz yüklerine katlanarak borçlanmayı bir yaşam kültürü haline getirmeye başlamaları... Borçlanma ile günü kurtarma telaşına düşüp geleceklerine daha fazla risk ve gerilim taşımaları...
Borçlanma kültürü
1980 öncesine kadar devlet yönetim geleneği için de risk olarak görünen ama 1980 sonrası demode hale getirilen borçlanma kültürü, aileler için, özellikle yeni kuşak için yeni yaşam biçiminin bir öğesi olmaya yüz tutmuş görünüyor. Karşılığının bulunup bulunmayacağı pek de kestirilmeden kolayca borçlanabiliyor aileler, gençler ve birçok durumda karşılaşılan ödeyemezlik durumunun faturası ise ağır ödeniyor.
Boşanmalara, aile için gerilimlere,şiddete, yolsuzluklara, çürümüşlüğe kapı açan temkinsiz borçlanmalarda, borcu veren bankaların hiç mi vebali yok? Olmadık vadelerle taksitli satışları ayyuka çıkaran şirketlerin hiç bir vebali yok? Hepsinden önemlisi bu düzeneğe çanak tutan hükümetlerin hiç mi günahı yok? Tabii ki var. Şube önlerinde kart pazarlayan, olmadı, elinde çanta ile kart pazarlamak için eleman görevlendiren bankaları, borçlananın ödeme gücü, güçsüzlük karşısında çaresizliği hiç mi hiç ilgilendirmiyor. Taksitli satış, şirketlerin bankalara yaslanarak buldukları bir pazarlama biçimi. Hükümet için ise, geçinmeyi borç ipine bağlamış milyonlarca ailenin bu borç tuzağı ile oyalanması canına minnet!..Geçinemiyor musunuz? Kredi alın..Ödeyemiyor musunuz? Almasaydınız kardeşim, bana mı sordunuz?
Mahkemeler, icra-iflas dosyalarının ağır yükü altında.
Yakını borçlu, kanuni takibe uğramasın diye aile büyüklerinin katlanmak zorunda kaldıkları fedakarlıkların ise hiç bir istatistikte yeri yok.. Esas sömürü de buradan galiba. Dar günler için damla damla yapılmış birikimler, bir küçük daire, babadan kalma bir ev, bir arsa, birkaç takı bir anda ödenememiş banka borcu için elden çıkarılmak zorunda kalınabiliyor. Çöküşün çatırdamaları banka şubelerinden, bankamatiklerden, hanelerden daha çok duyuluyor... (MS/TK)
TüketiciBorçlanmaları: 2000-2006 (9ay), milyon YTL
| Yıllar | Konut Kredisi | Otomobil Kredisi | İhtiyaç | Toplam Tüketici Kredisi | KrediKartı | Tüketici+ Kart | Değişim (%) | ReelBorç | Reel Değişim (%) | |
| 2000 | 633 | 2367 | 1534 | 4534 | 2203 | 6737 | - | 6737 | - | |
| 2001 | 445 | 1103 | 763 | 2311 | 2488 | 4799 | -30 | 2848 | -57 | |
| 2002 | 464 | 612 | 1211 | 2287 | 4261 | 6547 | 38,2 | 2993 | 5,1 | |
| 2003 | 872 | 2153 | 3023 | 6048 | 6578 | 12626 | 93,8 | 4875 | 62,9 | |
| 2004 | 2641 | 4322 | 5962 | 12925 | 13753 | 26678 | 116,6 | 9426 | 93,3 | |
| 2005 | 12357 | 6089 | 10029 | 28474 | 17034 | 45509 | 66,6 | 14925 | 58.3 | |
| 2006/9 | 21090 | 6515 | 15737 | 43342 | 20202 | 63545 | 57,5* | 19523 | 58,7 | |
| 2000-06 | 38501 | 23161 | 38259 | 99922 | 66518 | 166440 | 850 | 61327 | 191 |
* 9aylık dönemler itibariyle artış.
Kaynak:Bankalar Birliği ve Merkez Bankası verilerinden üretilmiştir.
