Balkanlar:Çocuk ve Kadınlar NATOsuz Daha İyi

UNICEFe göre, NATOnun müdahalesi ve yönetimi almasından beş yıl sonra kadın ve çocukların durumunda bir gelişme yok. Fuhuş, kadın ve çocuk ticareti, aile içi şiddet sürüyor. Mültecilerin durumu, eğitim, sağlık ve sosyal hizmet yokluğu başlıca sorunlar.

İstanbul

24 Mart 1999'da başlayan ve 78 gün süren bombardıman boyunca NATO hava kuvvetlerine bağlı uçaklar Yugoslavya Federal Cumhuriyeti üzerinde 36 binden fazla sorti yaptı; Sırbistan, Voyvodina, Kosova ve Karadağ'a 23 binden fazla bomba ve füze attı.

O zaman NATO üyesi olan 19 devletten 16'sının katıldığı bombardıman boyunca 600'den fazla çocuk yaşamını yitirdi; beş binden fazla sivil yaralandı.

Çoğunluğu Belgrad, Nis, Kuprica, Aleksinac ve Piriştine'de olmak üzere binlerce konut yıkıldı; 33 klinik ve hastane, 340 okul bombalandı.

Aralarında ilaç, araba fabrikalarının ve petrol rafinerilerinin de bulunduğu 144 endüstri tesisi NATO tarafından bombalandı.

Birleşmiş Milletler'in açıklamasına göre, NATO'nun kullandığı seyreltilmiş uranyum içeren bombalar su, toprak ve havayı geri dönülmesi çok zor bir biçimde kirletti.

Tersine göç

Yugoslavya lideri Slobodan Miloşeviç'in politikaları ve iç savaş 800 bin Kosovalı Arnavut'un göç etmesine sebep olmuştu. NATO müdahalesi de 180 bin Sırp'ın evlerinden ayrılmasına sebep oldu.

Bölge, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin (UNHCR) dünya üzerinde en fazla bütçe ayırdığı yer haline geldi.

UNICEF raporuna göre, NATO müdahalesinin üzerinden beş yıl geçmesine rağmen Bosna-Hersek'deki kadın ve çocukların durumu savaş öncesi haline bile geri dönmedi.

Savaş öncesinde, her bin bebekten 16'sı bir yaşına gelmeden yaşamını yitirirken bu sayı 2002'de 15 düştü. Fakat UNICEF bu düşüşün büyük ölçüde yoksul ve dezavantajlı toplum kesimlerinden veri toplanmasının zorluğundan kaynaklandığını belirtiyor.

UNICEF'e göre, önlenebilir sağlık sorunları olan beslenme eksikliği, iyot yetersizliğinden kaynaklanan guatr ve anemi çocuklar arasında sıklıkla görülüyor.

UNICEF, savaş sonrasında yapılan yasal düzenlemelerde çocuk ve kadınların ihtiyaçlarının göz önüne alınmadığını; sosyalist yönetim zamanından gelen kazanımların yok olduğunu söylüyor.

UNICEF, yasal ve yönetsel eksiklikler yüzünden çocukların sağlık, eğitim ve sosyal yardım hizmetlerine ulaşmasının çok zor olduğunu belirtiyor. Çocuklar için önleyici ve koruyucu programlar geliştirilemiyor ve uygulanamıyor.

İlköğretim yasal olarak zorunlu olsa da azınlık gruplara dahil çocuklar, geri dönen mültecilerin çocukları ve engelli çocuklar eğitime ulaşmakta güçlük çekiyor.

UNICEF'e göre, çocukların savaş ve yoksulluk yüzünden yaşadıkları travmaların giderilmesi için kayda değer bir çaba yok. Çocuklara karşı aile içi şiddet, büyük bir problem.

Ülke genelinde, çocukların oyun alanlarının ve okullarında içinde bulunduğu 30 bin mayın tarlasında 1 milyondan fazla mayın bulunuyor.

Kadın ve çocuk ticareti

UNICEF, Bosna-Hersek'in çocuk ve kadın ticareti için bölgesel bir merkez haline geldiğini belirtiyor. Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) de BM ve Barış Gücü'nün (KFOR) kadın ve çocuk ticaretine göz yumduğunu ve "fuhuş endüstrisinin" gelişmesinde büyük rol oynadığını belirtiyor.

UNICEF, ülkenin içinde bulunduğu durumu göz önüne alarak önümüzdeki yıllarda gençler arasında HIV/AIDS vakalarının artabileceğini söylüyor. (EÜ/BB)

* Bu yazıyı Erhan Üstündağ BBC ve UNICEF'in web sitelerinden derlenerek Türkçeleştirildi.