Balat'la özdeşleşti: Kadın Eserleri Kütüphanesi 32 yaşında

Türkiye’deki tüm kadınlar için bir hafıza mekânı

Kadın Eserleri Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, kuruluş senedinde de belirtildiği gibi “Kadınların geçmişini iyi tanımak, bu bilgileri araştırmacılara derli toplu bir şekilde sunmak ve bugünün yazılı belgelerini gelecek nesiller için saklamak” amacıyla, Aslı Davaz, Füsun Akatlı, Füsun Ertuğ-Yaraş, Jale Baysal ve Şirin Tekeli tarafından kuruldu.

Kuruluş aşamasında Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı’nın hukuki kuruluş süreci Av. Ruhsar Erten, mali kuruluş süreci İmren Sipahi tarafından yürütüldü. 8 Mart 1990’da tüzel kişiliğini kazanan Vakıf, 14 Nisan 1990’da, İstanbul’un Haliç-Fener semtinde tarihi bir binada hizmete açıldı.

Vakfın bugün de faaliyetlerini sürdürdüğü bu bina, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nce tahsis edilmiş olup, binanın giderleri, restorasyon ve bakım onarım çalışmaları yine Belediye tarafından karşılanmaktadır. Türkiye’nin ilk ve tek kadın merkezli arşiv ve kütüphanesi olan Vakıf, koleksiyonları Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de kadınlara ait ya da kadınlarla ilgili eserleri, belgeleri barındırması açısından, önemli bir kurumdur.

Var olan malzemenin sürekli olarak yitirilme veya yok edilme tehlikesinin bilinciyle yazılı, işitsel, görsel ve üç boyutlu materyalleri/belgeleri toplayarak arşiv ve koleksiyonlarını oluşturan Vakıf, kadınlara dair günlük ve özel yaşamla ilgili kaynakları elde etmek için özel bir çaba gösterir.

Bu kaynaklar, kadınların kişisel arşivleri, aile evrakları ve arşivleri, mektuplar, günceler; kadın örgütlerinin kampanyaları ve kayıtları, sanat eserleri, kadınların otobiyografileri ve biyografileri, filmler, videolar, afişler, efemera, sözlü tarih kayıtları ve transkripsiyonları olup, kadınlar hakkında başka hiçbir yerde bulunamayacak çok değerli bilgi kaynaklarını oluşturur. Vakıfta; Özel Arşivler, Kadın Örgütleri ve Örgütlenmeleri, Efemera, Gazete Kupür, Afiş, Görsel, Nadir Eserler, Sözlü Tarih, Kitap, Süreli Yayın, Tez, Makale, Sanat Eserleri, Kadın Yazarlar, Kadın Sanatçılar ve İşitsel başlıkları adı altında 16 koleksiyon bulunmaktadır. Vakıf, sadece belge ve arşiv sağlamakla yetinmez, aynı zamanda başka kurumlarda bulunan kadınlarla ilgili belgelerin yerlerini saptar, bibliyografyalar, arşiv katalogları hazırlayarak bu belgeleri kayda geçirir.

Erişebildiği kaynaklardan yola çıkarak, bu kaynakların araştırmacıya ulaşabilmesi için “İstanbul Kütüphanelerindeki Eski Harfli Türkçe Kadın Dergileri Bibliyografyası (1869-1927)”, “Kadın Süreli Yayınları Bibliyografyası: Hanımlar Âlemi’nden Roza’ya (1928-1996)”, “Kadın Yazıları: Kadınların Edebiyat Ürünleri, Kadınlar Üzerine Yazılanlar ve Tezler Bibliyografyası (1955-1990)” ve “Kadın Konulu Kitaplar Bibliyografyası (1729-2002)” olmak üzere 4 bibliyografya çalışması yayımlamıştır.

Ayrıca kadınların konumu ve kadın çalışmalarına ilişkin bilginin indekslenmesi ve erişimi için oluşturulmuş kontrollü terimler listesi olan “Türkiye Kadın Thesaurusu: Kadın Konulu Kavramlar Dizini”ni hazırlamış, düzenlediği sempozyumların bildirilerini kitap/e-kitap olarak yayımlamıştır.

Vakıf, 1990-2018 yılları arasında; kadın merkezli ulusal/uluslararası sempozyumlar, paneller, konferanslar, söyleşiler, açık oturumlar, oyun gösterimleri, eğitim seminerleri, konserler, sergiler, okuma günleri, geziler, dia ve film gösterileri, imza günleri, şiir dinletileri olmak üzere 500 civarında etkinlik düzenledi.

Vakfın kuruluşunun 20. yılı çalışmaları kapsamında, eski harfli Türkçe kadın dergilerinden 8 dergi, Osmanlı Türkçesi bilmeyen, bunun eksikliğini hisseden araştırmacılar için Kadınların Belleği Dizisi adıyla çeviri yazımı yapılarak yayımlanmıştır. 2017-2020 döneminde, 30. yıl özel yayını olarak Kadınların Belleği Dizisi 2 Çeviri Yazım Projesi kapsamında bir önceki dizide çeviri yazımı yapılmayan 32 eski harfli Türkçe kadın dergisinin çeviri yazımı yapılıyor.

Vakıf, sağlama, koruma ve erişime sunma çalışmaları çerçevesinde önemli özel arşivler ve koleksiyonlar temin etmekte, bu arşiv ve koleksiyonların daha çağdaş bir düzende, okuyucuya ve araştırmacıya sunulması amacıyla yeni düzenlemeler yapmakta ve erişimi hızlandırmak ve kolaylaştırmak için dijitalleştirme çalışmaları sürdürüyor.

Vakfın geleneksel bir yayını olan tematik ajandaların yayınlanması da çalışmalarının bir parçası olarak devam ediyor.

1990 yılından bu yana Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı’nın geldiği aşama, bu konuya duyulan ilginin ve bu işe emeğini, zamanını, kısıtlı da olsa maddi olanaklarını sunan yüzlerce kişinin çabalarının sonucu.

Vakfın kuruluş aşamasında gerekli olan maddi destek, Şirin Tekeli, Aslı Davaz, Hayrünnisa Köni, Feyza Tulga, Gül Derman, Uğur Derman, Minu İnkaya, Ayla Gürsoy, Fatmagül Berktay, Gülsün Karamustafa, Füsun Akatlı, Türkân Saylan, Şirin Edin, Yaprak Zihnioğlu, Leylâ Erbil, Pınar Kür, Şemsa Özar, Aylin Tektaş, Gülsen Bükülmez, Mihriban Özbaşaran, Oğuz Tanındı, Göksal Ziylan, Ajans Ada Çalışanları, Rezzan Tuncav, Jale Baysal, Esra Tümertekin, Gülbün Çıtal, Güner Çıtal, Bilge Taner, Ferhunde Özbay, Ayşe Öncü, Öget Öktem, Levent Üner, Hamra Teker, Ayşe Teker, Esra Teker, Hür Yümer, Serra Yılmaz, Nihal Kara, Şükran Ketenci, Şahika Yüksel, Lale Akkoyunlu, Zeynep Göğüş, Fatma Karakurt, Ayşe Buğra, Leman Şenalp, Aslıhan Karabiber, Ela Güntekin, Şeyma Arsel, Hulki Aktunç, Semra Aktunç, Tülay Özdeş, Şule Malhan, Feryal Gürpınar, Nur Mardin, Sevil Solmaz, Füsun Yaraş, Erendiz Atasü, Sevim İşgüder, BİLSAK, Nurperi Sancak, Menije, Müzehher Erim, Serpil Eryılmaz, FİN AŞ., Necla Arat, Deniz Kandiyoti, Müge Gürsoy, Marie Claire-Suay Aksoy, Demet Işık, Betül Mardin, Mehveş Demiren, Mesiha Saat, Garanti Bankası, Birlikte Öğrenelim Viyana Derneği* tarafından sağlanmıştır. Vakıf logomuz Sait Maden tarafından tasarlanıp, vakfa armağan edildi.

Burada ismi yer almayan daha birçok kişinin emekleri ve katkılarıyla, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı bugün kadın tarihi kaynaklarının korunduğu önemli bir kurum haline geldi.