“AİHM’in ihlal kapsamında tespit ettiği yapısal sorunlar hala devam ediyor. TCK’nın 299. Maddesi oto sansür iklimi yaratıyor, tutuklanma ve cezai takibata uğrama tehdidi oluşturuyor.”
Diyarbakır Barosu, “Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasının iç hukukta kullanılmasıyla ilgili, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne Rule 9.2* kapsamında başvuru yaptı.
Başvuru, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) ihlal kararlarının iç hukukta uygulanmasına yönelik, “cumhurbaşkanına hakaret” suçuna ilişkin Vedat Şorli/Türkiye ihlal kararı gereğinin yerine getirilmesi amacıyla yapıldı.
Yürürlükten kaldırılmalı
Baro, AİHM’nin Şorli/Türkiye kararı kapsamında, Sözleşmenin 46. Maddesi hükmü gereğince “Cumhurbaşkanına hakaret” suçunun düzenlendiği Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 299. Maddesinin yürürlükten kaldırılması gerektiğini belirtti.
Ayrıca, Hükümetten, Ceza Kanununun 299. maddesinin uygulanması hakkında, soruşturma, tutuklama, takipsizlik, mahkumiyet ve beraat kararlarını içerir ayrıntılı veriler sunması talep edilmesini istedi.
Diyarbakır Barosu, “Şorli/Türkiye kararının nitelikli izleme kapsamına alınması ve demokratik bir toplumun temel unsurları olarak ifade özgürlüğünün Bakanlar Komitesince yasama tedbirleri açısından daha sık ve düzenli aralıklarla gözden geçirmesi gerekir” dedi.
“Keyfi bir yargı tehdidine dönüştü”
Başvuruda, bu kanun maddesinin yargı tehdidi olarak kullanıldığı ifade edildi:
“Siyasal meseleler yargısal faaliyet kapsamında suçlamalara konu edilmekte, politik tartışma özgürlüğü ihlal edilmektedir. Bu doğrultuda, cumhurbaşkanına hakaret suçu kapsamında muhalif fikirde bulunan bireylerin eleştirileri, yasa maddesinin aşırı yorumlanmasıyla birlikte keyfi bir yargı tehdidine dönüşmekte, ifade hürriyetinin kullanımına yönelik caydırıcı bir etki bırakmaktadır.”
 5 yılda 11 bin 68 mahkumiyet |
Başvuruda, Adalet Bakanlığı istatistiklerine göre, TCK 299. Madde kapsamında, 2016-2020 tarihleri arasındaki toplam mahkumiyet sayısının 11 bin 68, beraat sayısının 5 bin 71 olduğu bilgisi verildi. 2020 yılı sonu itibarı ile Bakanlığın Adalet İstatistiklerine göre mahkumiyet alan kişilerin 106’sı 18 yaş altı, 24'ü ise 12-14 yaşları arasında. |
AİHM Vedat Şorli/Türkiye kararı
Yerel mahkeme, 2014 ve 2016 yılında Facebook hesabında yaptığı iki paylaşım nedeniyle Vedat Şorli’nin Cumhurbaşkanına hakaret suçundan 11 ay 20 gün hapis cezası almasına ve hükmün açıklanmasının beş yıl süreyle geri bırakılmasına karar vermişti.
AİHM Vedat Şorli/Türkiye kararında, Avrupa Mahkemesi Sözleşme'nin 10. Maddesinin ihlal edildiğini tespit etmiş, ayrıca Türkiye'de Cumhurbaşkanına hakaret davalarının sistemik bir sorun teşkil etmesi nedeniyle Sözleşme'nin 46. Maddesinin uygulanmasına karar vermişti.
AİHM: Madde yeniden düzenlenmeli
AİHM, Sözleşme'nin 46. Maddesi uyarınca, ilgili iç hukukun Sözleşme'nin 10. Maddesi ile uyumlu hale getirilmesinin, TCK'nin 299. maddesinin uygulanmasından kaynaklanan ihlale son verilmesini mümkün kılacak uygun bir tazmin şekli teşkil edeceğine karar verdi.
Mahkeme’ye göre, böyle bir ihlalin giderilmesi ancak madde metninin değiştirilmesi ile mümkün: “Bu sebeple, Sözleşme’nin 46. maddesi uyarınca TCK’nin 299. Maddesinin AİHM içtihadı ile uyumlu olacak şekilde yeniden düzenlenmesi gerekir.”
Diyarbakır Barosu, iç hukukta bu düzenlenmenin yapılmadığının altını çizdi.
TIKLAYIN - İktidar geleceğini medyayı susturmakta arıyor
bianet'in Nisan- Mayıs-Haziran Medya Gözlem Raporu'na göre, bu dönemde 13 gazeteci “Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla hakim karşısına çıktı.
* Rule 9.2: “Kararların infazının ve dostane çözüm koşullarının denetimine ilişkin Bakanlar Komitesi Tüzüğü”nün 9(2) sayılı Kuralı.
Venedik Komisyonu’nun TCK’nin 216., 299., 301. ve 314. maddeleriyle ilgili görüşü.
(AS)
