İçişleri Bakanlığını ilgilendiren ve başta Anayasa Mahkemesi iptalleri dolayısıyla kanunlarda yapılması gereken değişiklikler, TBMM İçişleri Komisyonu'nda kabul edilen "Dahiliye Memurları Kanunu ve Bazı Kanunlar ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" kapsamında TBMM Genel Kurulu gündemine aktarıldı.
Kanun teklifi önümüzdeki günlerde TBMM Genel Kurulunda görüşülmeye başlayacak.
Perşembe günü yapılan görüşmelerde Komisyon Başkanı, eski İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'nun açılışta verdiği bilgiye göre, teklifle, "dâhiliye memurları, göç, afet yönetimi, mülkiye müfettişliği, POLSAN, Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun, Dernekler Kanunu, Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu olmak üzere toplam 17 adet kanun ve 1 adet kanun hükmünde kararnamede değişiklik yapılması öngörül[üyor]."
Bekçilerin yetkileri artırılmaya devam ediyor
TBMM gündemine taşınan teklifle Anayasa Mahkemesi kararı uyarınca yeniden düzenlenecek kanunlar arasında Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu yurttaşları en yakından ilgilendiren düzenlemeler arasında yer alıyor.
11 Haziran 2020'de Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu bekçilerin yetki, görev ve sorumluluklarını düzenlemeyi hedefliyor.
Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu Resmi Gazete'de
Mevcut haliyle kanun kapsamında bekçilere tanınan başlıca yetkiler şunlar:
▶ Genel Asayişi Sağlama: Buna göre, bekçiler, polis ve jandarma teşkilatına yardımcı olarak kamu düzenini koruma görevini üstleniyor.
▶ Kimlik Sorma Yetkisi: Bekçilere, şüpheli gördükleri kişilere kimlik sorma hakkı tanınıyor.
▶ Durdurma ve Arama: Şüpheli durumlarda durdurma ve yüzeysel arama yapma yetkisiyle donatılıyor.
▶ Zor Kullanma Yetkisi: Zorunlu hallerde orantılı zor kullanma ve gerekirse silah kullanma yetkisine sahip kılınyorlar.
▶ Suç ve Şüpheli Tespiti: Suç işlenmesini önlemek veya suça ilişkin şüpheli durumları tespit etmek amacıyla da görev yapıyorlar.
Bekçiler Kanunu'nun doğurduğu tartışmalar
Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu'nun çıkmasıyla birlikte kamuoyunda doğan tartışmaların bazıları şunlardı:
▶ Yetkilerin genişliği: Bekçilerin kimlik sorma, durdurma ve arama yetkilerinin genişliği, bazı kesimlerce vatandaşların özel hayatına müdahale edilebileceği gerekçesiyle eleştirildi.
Bekçi şiddeti Meclis gündeminde
▶ Eğitim ve yetki dengesi: Bekçilerin kısa süreli bir eğitimden geçirilmesi, geniş yetkilerle donatılmalarının sorun yaratabileceği endişesine yol açtı.
Bekçilere "İnsan Hakları" Eğitimi Verilecek
▶ Siyasi tartışmalar: Muhalefet, bekçilerin mevcut yetkilerinin bazı durumlarda keyfi uygulamalara yol açabileceğini belirterek, denetimin güçlendirilmesi gerektiğini savundu.
Mahkeme: Bekçilerin Kimlik Sorma, Üst Arama Yetkisi Yok
Türkiye’deki bekçi ve polis sayısı
Güncel verilere göre, Türkiye’de yaklaşık 330 bin polis ve yaklaşık 30 bin çarşı ve mahalle bekçisi görev yapıyor.
Çarşı ve mahalle bekçilerine yeni görev, hak ve yetkiler
Yeni düzenlemeye göre, "Polis memuru ve üstü rütbelerde bulunan personel, Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde istihdam edilen çarşı ve mahalle bekçilerinin rütbece üstü, kadro ve kuruluş yönünden bağlı oldukları ve amir olarak yetkilendirilmiş olan diğer personel ise çarşı ve mahalle bekçilerinin amiri" sayılacak, "Subay, astsubay ve uzman jandarma çavuşlar" da Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde istihdam edilen çarşı ve mahalle bekçilerinin rütbece üstü, kadro ve kuruluş yönünden bağlı olduklan ve amir olarak yetkilendirilmiş olan diğer personel ise çarşı ve mahalle bekçilerinin amiri" sayılacak.
İşe almada en yüksek puan mülakattan
Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda yapıldığı söylenen düzenlemeyle, çarşı ve mahalle bekçisi olarak istihdam edileceklerde aranacak nitelikler yasa değişikliğinde sırayla ve tek tek belirleniyor. Ancak, işe almada uygulanacak ölçütler bahsinde şu maddeler özellikle dikkat çekiyor:
Giriş sıvalarında "Başarılı olmak için yüz tam puan üzerinden en az; yazılı sınavdan elli puan, fiziki yeterlilik sınavından altmış puan, mülakat sınavından ise yetmiş puan alınması şarttır. Başarı sıralamasına esas puanı; adayın yazılı sınav puanın yüzde 25'i, fiziki yeterlilik sınav puanının yüzde 25'i ve mülakat sınav puanının yüzde 50'sinin toplamıdır."
Bu hesaplama yöntemine göre, yazılı sınavdan 100, fiziki yeterlik sınavından 100 alan bir aday mülakat sınavından 50 almışsa, toplamda 75 puana ulaşmasına karşın elenirken, yazılı sınavdan 50, fiziki yeterlik sınavından 60 ama mülakattan 100 puan alan aday 77,5 puanla ilk adayın önüne geçip işe girebilecek.
Bekçilere kendi takdirlerine göre elle arama yetkisi
Teklifin 41. Maddesiyle yürürlükteki 7245 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen (b) ve (g) bentleri "Görev bölgeleri içerisinde bulunan konut, işyeri veya araçların güvenliğini temin edecek tedbirleri almak," ve "Görev saatleri içinde görevlendirildikleri bölgede tespit ettikleri kabahat fiillerini önlemek ve genel kolluğa bildirmek," olarak değiştiriliyor.
Bu maddenin kanun teklifinden çıkartılması için CHP milletvekilleri Evrim Karakoz, Ali Öztunç, Yaşar Tüzün ve Murat Çan'ın "önerilen tedbirlerin ne ya da neler olabileceği[nin] belirsiz kalm[ası]" gerekçesiyle verdikleri önerge reddedildi.
Teklifin 42. Maddesiyle de 7245 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin altıncı fıkrası "Çarşı ve mahalle bekçisi durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah veya kendisinin veya başkasının yaşamını tehlikeye sokabilecek bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkasına zarar verilmesini önlemek amacıyla kişiler üzerinde yoklama suretiyle el ile dıştan kontrol yapabilir. Araçlarda ise aracın dışarıdan bakıldığında içerisi görünen bölümlerini kontrol edebilir. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez." şeklinde değiştiriliyor.
Bu maddenin de kanun teklifinden çıkartılması için gene CHP milletvekilleri Evrim Karakoz, Ali Öztunç,Yaşar Tüzün ve Murat Çan'ın verdikleri "Her hâlükârda arama yapamaz." ibaresinin eklenmesi önerisi iktidar bloku oylarıyla reddedildi.
(AEK)
