Anayasa Mahkemesi (AYM), Cumhurbaşkanına “ekonomik faaliyetlerin önemli bir kısmını doğrudan etkileyen kararlar alma” yetkisi veren maddeyi anayasaya aykırı buldu.
Mahkeme, kuralın mülkiyet, sözleşme ve teşebbüs özgürlüğünü ilgilendirdiğini belirterek, “Temel hak ve özgürlükler yalnızca kanunla sınırlandırılabilir” vurgusu yaptı.
Cumhuriyet'ten Mustafa Çakır'ın haberine göre, AYM, düzenleme ile Cumhurbaşkanına, “ekonomik faaliyetlerin önemli bir kısmını yani döviz ve değerli malların ticaretini ve hareketini doğrudan etkileyen kararlar alabilme yetkisi” verildiğine, bu yetkinin nasıl kullanılacağına dair yeterli bir çerçeve çizilmediğine dikkat çekti.
“İç siyasetteki belirsizlikler ekonomi için endişe yaratıyor”
AYM Cumhurbaşkanı'nın yetkisini geniş bulundu
Danıştay 13. Dairesi, Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Yasa’nın birinci maddesinin anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle AYM’ye başvurmuştu. Yasanın itiraz konusu birinci maddesi şöyleydi:
“Kambiyo, nukut, esham ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine yarıyan her türlü vasıta ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı salahiyetlidir.”
Maddede, Temmuz 2025’te değişiklik yapıldı ancak özünde bir değişiklik olmadı.
AYM kararında, Cumhurbaşkanı’na geniş bir yetki tanındığına dikkat çekildi. Bu yetki, döviz, banknot, hisse senetleri ve tahvillerin alım-satımı, kıymetli maden ve taşlardan yapılmış veya bunları içeren eşyaların, ticari senetlerle ödeme sağlamak için kullanılan araç ve belgelerin ülke dışına çıkarılması veya ülkeye getirilmesini kapsıyor. Yetki, aynı zamanda Türk parasının değerinin korunması ile ilgili karar alma yetkisini de içeriyor.
Mehmet Şimşek’in ekonomi politikaları Maslow teorisini çürüttü mü?
Mülkiyet hakkı söz konusu
AYM, bu düzenlemenin mülkiyet hakkı, sözleşme özgürlüğü ve teşebbüs özgürlüğüyle yakından ilgili olduğuna dikkat çekti ve şu değerlendirmeyi yaptı:
“Anayasanın 13. maddesinde temel hak ve özgürlüklerin ancak kanunla sınırlanabileceği belirtilmektedir. Dolayısıyla Cumhurbaşkanına tanınan düzenleme yetkisinin anayasada münhasıran kanunla düzenlenebileceği belirtilen bir konuya ilişkin olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle kural kapsamındaki karar alma yetkisi konusundaki kanuni çerçeve oluşturma yükümlülüğünün daha katı olduğu söylenebilir.”
Geniş bir düzenleme alanını kapsayan bu yetkinin nasıl kullanılacağına, hangi şartlar altında ve hangi ilkeler doğrultusunda uygulanacağına dair yasada yeterli bir çerçeve çizilmediğine işaret eden AYM, şöyle devam etti:
"Kanun, yalnızca Türk parasının kıymetinin korunması amacıyla kararlar alınabileceğini belirtmekte ancak bu yetkinin sınırlarını belirleyen somut ilkeleri ortaya koyamamaktadır. Bu itibarla kural kapsamında döviz, banknot, hisse senetleri ve tahvillerin alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan yapılmış ya da bunları içeren her türlü eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle ödeme sağlamak için kullanılan her türlü araç ve belgenin ülke dışına çıkarılması veya ülkeye getirilmesinin düzenlenmesi, sınırlandırılması ve Türk parasının değerinin korunması hususlarıyla ilgili temel ilke ve esaslar kanunda belirlenmeksizin Cumhurbaşkanına doğrudan düzenleme yapma yetkisi verilmesinin yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesiyle bağdaşan bir yönü bulunmamaktadır.”
Karar 9 ay sonra yürürlükte
AYM, yasanın birinci maddesiyle bağlantılı 2. ve Ek 5. maddelerini de iptal etti. Birinci maddenin iptal kararı oyçokluğuyla alındı. Karar, iptal nedeniyle doğacak hukuksal boşluk kamu yararını ihlal edecek nitelikte görüldüğünden 9 ay sonra yürürlüğe girecek. Bu süre içerisinde iktidarın yeni bir yasal düzenleme yapması bekleniyor.
(NÖ)
