Anayasa Mahkemesi (AYM) Yeni Akit’in 17-25 Aralık sürecinde yayınladığı "İşin Öz’ü: Akşamdan Yenilen Hurmalar, Geceleyin Mideyi Tırmalar!" başlıklı haber nedeniyle Basın İlan Kurumu'nun (BİK) gazeteye verdiği bir günlük resmi ilan ve reklam durdurma cezasının ifade özgürlüğünün ihlali olduğuna hükmetti.
AYM yaptığı değerlendirmede gazetelerin yayın hayatlarını büyük ölçüde resmî ilan ve reklamların yayımlanmasıyla sağladığını belirterek BİK'in önüne gelen şikâyetlerle ilgili dengeleme kriterlerini çok sıkı bir şekilde uygulaması gerektiğine vurgu yaptı. AYM son çare olarak resmi ilan ve reklam durdurması cezası verilmesi gerektiğini belitti.
Zekeriya Öz düzeltme metni yayınlanmasını istedi
Yeni Akit, Hasan Karakaya imzasıyla 16 Ocak 2014’te yayınlanan İşin Öz’ü: Akşamdan Yenilen Hurmalar, Geceleyin Mideyi Tırmalar!" başlıklı yazıda FETÖ firarisi Zekeriya Öz hakkında çeşitli iddialara yer verdi.
Yayımlanan yazıdan sonra gazete 6 Şubat’ta söz konusu iddialara ilişkin "Zekeriya Öz’den Açıklama" başlıklı bir yazı yayımlanarak Öz’e söz hakkı tanıdı ama Öz mahkemeye başvurarak kişilik haklarına saldırıda bulunulduğu iddiasıyla cevap ve düzeltme metnine "aynen" yer verilmesini istedi.
Bakırköy 2. Asliye Ceza Mahkemesi 20 Şubat 2014’te cevap ve düzeltme metninin gazetenin aynı sayfasında, aynı sütun ve büyüklükte puntolarla yayımlanmasına karar verdi.
BİK'e şikayette bulundu
Öz daha sonra cevap ve düzeltme metninin gazetede yayınlanmadığını, bu nedenle de gazetenin basın ahlak esaslarını ihlal ettiğini ileri sürerek BİK'e şikâyette bulundu.
BİK 7 Temmuz 2014 tarihli kararında Yeni Akit’e reklam ve resmî ilanların bir gün süre ile kesilmesine karar verdi. Yeni Akit, cezaya itirazda bulundu fakat İstanbul 1. Asliye Hukuk Mahkemesi itirazın reddine kesin olarak karar verdi.
Yeni Akit AYM'ye taşındı
Yeni Akit daha sonra kararı AYM’ye taşıdı. Resmi Gazete’de bugün yayınlanan, 9 Ocak tarihli kararda AYM, Yeni Akit’in ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi.
AYM: Cezalandırma gerekçesi hatalı
Mahkeme söz konusu kararda şu değerlendirmeyi yaptı:
- "Basın özgürlüğünün tesisinin koşullarından biri ekonomik imkânların bulunmasıdır. Bilhassa süreli yayınlar açısından ekonomik imkânlar büyük ölçüde resmî ilan ve reklamların yayımlanmasıyla sağlanmaktadır.
- "BİK'in resmî ilan ve reklamların kesilmesi şeklindeki müdahale yetkisinin basının etik yönden niteliklerini artırmaya yönelik bir düzenleme olduğu, bir yaptırım aracı olarak öngörülmediği gözönünde bulundurulduğunda; BİK'in önüne gelen şikâyetlerle ilgili dengeleme kriterlerini çok sıkı bir şekilde uygulamasının ve anılan müdahale biçimini başvurulabilecek son çare olarak görmesinin basın özgürlüğü açısından hayati önem taşıdığı değerlendirilmiştir.
- "Somut olayda, Sulh Ceza Mahkemesi başvurucuya savunma ve delillerini sunma imkânı tanımadan, evrak üzerinden başvurucunun içeriğine müdahale edemeyeceği bir metnin yayımlanmasına karar vermiştir. BİK, maddi anlamda kesin hüküm teşkil etmeyen bu kararı dayanak alarak ilave hiçbir değerlendirme yapmaksızın cezalandırma gerekçesi yapmış, itirazı inceleyen derece mahkemesi de değerlendirmede bulunmaksızın itirazı reddetmiştir. Başvurucunun cevap ve düzeltme metnini yayımlamadığı gerekçesiyle sorumlu müdürün yargılandığı davada beraat ettiğine ilişkin esaslı savunması da dikkate alınmamıştır.
"BİK, yeterli gerekçe ortaya koymadı"
- "Cevap ve düzeltme metni yayımlamanın amacı şikâyetçinin görüşlerinin gazete okuyucusu tarafından öğrenilmesini sağlamaktır. Somut olayda ilgili yayın organında bir cevap ve düzeltme metnine yer verilmiştir. Mahkemenin başvurucuyla ilgili kararında bu hususu gözetmediği anlaşılmıştır.
- "Reklam ve resmî ilanların kesilmesi suretiyle maddî bir yaptırıma hükmedilmesinin başvurucu üzerinde caydırıcı etki yaratabileceği ve bu etki altında ileride düşünce açıklamalarından veya basın faaliyetlerini yapmaktan imtina edilebileceği riski bulunduğu değerlendirilmiştir.
- "Sonuç olarak başvurucunun yayımlanan haber nedeniyle resmî ilan ve reklamların kesilmesi şeklinde bir kararla cezalandırılmasının zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığı ilgili ve yeterli bir gerekçeyle ortaya konulamamıştır.
(HA)
