Anayasa Mahkemesi (AYM), Anadolu Üniversitesi’nde Ali İsmail Korkmaz anması afişi astığı için üniversite yönetiminin disiplin cezası verdiği öğrencinin ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi.
AYM, Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği'nin 5. Maddesi uyarınca uyarı cezası verilen öğrenciyle ilgili kararında, cezayı onayan mahkemelerin, “afişin somut olarak üniversitedeki düzeni hangi derecede etkilediğine, ne şekilde bozduğuna veya bozma tehlikesi meydana getirdiğine ilişkin hiçbir değerlendirmede bulunmadığını” yazdı:
“Ne idare ne de derece mahkemeleri söz konusu anmanın duyurulması için üniversite duvarının geçici olarak kullanılması dışında afişin görüntü veya çevre kirliğine neden olduğuna dair bir tespit yapmıştır.”
“Cezalar, öğrencilerde baskı oluşturabilir”
Kararda, üniversite ortamında öğrencilerin kimi mevzuat hükümleri ile çatışan davranışlarının soyut bir tehlikeye neden olacağından bahisle cezalandırılmasının başta ifade özgürlüğü olmak üzere çok sayıda Anayasal hak ve özgürlükler üzerinde bir baskı oluşturma potansiyeli olduğunu belirtildi:
“Bu sebeple üniversite ortamında yapılan bir düşünce açıklamasının cezalandırılabilmesi için olayın somut koşullarında belirli oranda tehlikeye veya zarara neden olduğunun gösterilmesi uygun olacaktır.”
“İfadelerini açıklama şekilleri keskin olabilir”
AYM ayrıca, bilimsel üretimin merkezlerinden biri olarak kabul edilen üniversite yerleşkesinde ifade özgürlüğü ortamının oluşturulmasının zorunlu olduğunu ifade etti:
“Bir kamu kurumu olmakla birlikte ceza infaz kurumu, karakol veya örgün eğitim yeri niteliğinde olmayan üniversitelerde ifade özgürlüğüne yönelik müdahalenin istisnai olması esastır. Bu bağlamda özgür düşüncenin ve eleştirel aklın beşiği olarak görülen akademide farklı düşüncelere sahip olan, ifadelerini açıklama şekilleri keskin olabilecek üniversite öğrencilerine daha fazla hoşgörü gösterilmesi gerekir.
“İfade özgürlüğü, üniversite öğrencileri de dâhil olmak üzere herkesin görüş ve fikirlerini serbestçe anlatabilmesi, başkalarına aktarabilmesi ve yayabilmesi imkânına sahip olması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla üniversite öğrencileri, söz konusu görüş ve fikirler tartışmalı olsa veya rağbet görmese dahi ifade etme özgürlüğünün sıkı korumasından yararlanmalıdır.”
“Hakaret, şiddete teşvik, nefret söylemi yok”
Mahkeme, afişin içeriğine dair de şu değerlendirmeyi yaptı:
“Afişin içeriği incelendiğinde başvurucu ile aynı üniversitenin aynı bölümünde okumuş ve Gezi Parkı protestoları sırasında hayatını kaybetmiş olan Ali İsmail Korkmaz'ı doğum gününde anma amacı taşıdığı görülmektedir.
“Afişin içerik ve biçim itibarıyla hakaret, şiddete teşvik, nefret söylemi veya isyana teşvik gibi bir içeriğinin olduğu iddia edilmemiştir. Dolayısıyla afiş yoluyla yapılan açıklamanın açıklamada bulunan kişinin kimliğine, açıklamanın zamanına ve açıklamadaki ifadelerin tamamına bir bütün olarak bakıldığında bir bağlamının bulunduğu değerlendirilmiştir.
“Sonuç olarak asılan afiş ile ilgili olarak başvurucu hakkında disiplin cezası uygulanmasının zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığına ilişkin ilgili ve yeterli gerekçe ortaya konulmamıştır. Dolayısıyla müdahalenin demokratik toplum gereklerine uygun olmadığı kanaatine varılmıştır.”
Ne olmuştu?
Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi İngilizce Öğretmenliği Bölümü öğrencisi Ali İsmail Korkmaz, Eskişehir’deki Gezi direnişi eylemlerine katıldığı sırada dövülerek öldürüldü.
Onunla aynı okulda, aynı bölümde öğrenci olan C.P., Eğitim Fakültesinin giriş kapısı yanındaki duvara 19 Mart 2018’de üzerinde Ali İsmail Korkmaz'ın fotoğrafı olan, “Öğrenci Kolektifleri” imzalı, “İyi ki doğdun Ali İsmail Korkmaz, Düşlerindeki özgür dünyayı biz kuracağız” yazılı afiş astı. Bu sebeple hakkında üniversite yönetimince disiplin soruşturması açıldı ve “izinsiz afiş asma” suçlamasıyla uyarı cezası verildi.
C.P. disiplin cezasının iptali istemiyle dava açtı, Eskişehir 2. İdare Mahkemesi de idari işlemin iptaline karar verdi. Ancak üniversite bu kararı temyiz etti.
Ankara Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesi de üniversiteyi haklı bularak mahkeme kararını kaldırıp davayı reddedince C.P. AYM’ye bireysel başvuru yaptı. AYM, gerekçeli kararını 2 Eylül 2022’de açıkladı. (AS)
