Anayasa Mahkemesi (AYM), artigercek.com’da 15 Ekim 2019’da yayımlanan "Karakoldan 'havan mermisi' yanıtı: Deneme amaçlı biz atıyoruz" başlıklı haberin erişime engellenmesine ilişkin yapılan başvuruyu görüştü, ‘ifade ve basın özgürlüğünün ihlali’ kararı verdi.
Üye hakim Muhterem İnce karara muhalif kalarak karşıoy kullandı. İhlalin kanundan kaynaklandığını belirten AYM, 'keyfilik' vurgusu da yaparak sorunun Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) bildirilmesine hükmetti. Ayrıca gazetenin tazminat talebini reddetti.
artigercek.com, söz konusu tarihte Türkiye'nin Kuzey ve Doğru Suriye’ye yönelik saldırıları sırasında Mardin, Nusaybin’de sınırdaki iki kırsal mahallenin boşaltıldığını, diğer sınır mahallelerde yaşayan insanların ise atılan havan topları nedeniyle tedirginlik yaşadığını yazdı.
Boşaltılmayan Yolbilen (Erbete) Mahallesi sakinlerinin günü evlerin bodrum katlarında geçirdiklerini belirten artigercek.com, mahalle sakinlerinin “Neden bu kadar havan topu atılıyor" diye karakolu aradığını, karakol yetkililerinin de "Onları biz deneme olsun diye atıyoruz. Yoksa güvenliğinize tehdit değil” yanıtı aldıklarını belirtti.
EGM istedi, BTK olur verdi, mahkeme engelledi
Bunun üzerine Emniyet Genel Müdürlüğü 16 Ekim 2019’da Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'na (BTK) başvurarak söz konusu haberin de aralarında yer aldığı 46 URL'nin erişime engellenmesi talebinde bulundu.
Gerekçe olarak da haberlerin 'örgüt aleyhine kara propaganda' olduğunu iddia etti. Haberlerin “Türkiye’nin politik ve askeri kararlarını ve uygulamalarını haksız göstermek ve itibarını zedelemek amacıyla yayımlandığını” savundu.
BTK, aynı tarihte talebi kabul etti. 5651 sayılı kanundaki 8/A maddesini gerekçe göstererek 46 içerik hakkında idari tedbir kararı verdi. Ankara 5. Sulh Ceza Hâkimliği de erişimin engellenmesi kararını onayladı.
AYM, eski kararlarını hatırlattı
artigercek.com itirazları sonuçsuz kalınca 5 Aralık 2019'da AYM’ye başvurdu. Başvuruyu görüşen AYM, 14 Eylül 2023 tarihli kararında şöyle dedi:
Keskin Kalem Yayıncılık ve Ticaret A.Ş. ve diğerleri ([GK], B. No: 2018/14884, 27/10/2021) kararında 5651 sayılı Kanun ile getirilen erişimin engellenmesi usulü ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bahsi geçen kararda 5651 sayılı Kanun'un kişilik haklarının hızlı ve etkili bir şekilde korunması ihtiyacı nedeniyle öngörülen 9. maddesine dayanılarak yapılan müdahalelerin kanunilik şartı ile demokratik toplum düzeninin gereklerine ve ölçülülük ilkesine uygun olup olmadığı değerlendirilmiş, ihlalin doğrudan kanundan kaynaklandığı sonucuna varılmış ve yapısal sorunun çözümü için keyfiyetin yasama organına bildirilmesine karar verilmiştir.
Öte yandan Birgün İletişim ve Yayıncılık Ticaret A.Ş. (B. No: 2015/18936) kararında şiddeti öven, kişileri terör örgütünün yöntemlerini benimsemeye, şiddet kullanmaya, nefrete, intikam almaya veya silahlı direnişe tahrik ve teşvik eden yayınlar gibi internet ortamında demokratik toplum düzenini tehlikeye atan yayınların daha ileri bir inceleme yapmaya gerek olmaksızın ilk bakışta (prima facia) anlaşılabildiği hâllerde 5651 sayılı Kanun'un 8/A maddesinde öngörülmüş olan istisnai usulün işletilebileceği kabul edilmiştir.
Bununla birlikte Anayasa Mahkemesi bu durumun terörle bağlantılı her türlü içeriğin sınırlandırılabileceği anlamına da gelmeyeceğini vurgulamış, kamu gücünü kullanan organların bilhassa siyasi fikirlerin değerlendirilmesi gerektiği durumlarda terör nitelendirmesinin kötüye kullanımına karşı dikkatli olmalarının özgürlüklerin korunması açısından hayati önemde olduğunu, terörle bağlantılı hususlarda bilgi ve fikirlerin sağlıklı paylaşımının ancak ifade ve basın özgürlüğünün tam olarak korunması ile mümkün olabileceğini pek çok kez hatırlatmıştır.
Buna rağmen somut başvuruda olduğu gibi 5651 sayılı Kanun'un 8/A maddesi kapsamında yapılan müdahalelerde Anayasa Mahkemesi bugüne kadar hukuka aykırılığın ve kamusal menfaatlere müdahalenin ilk bakışta anlaşılacak kadar belirgin olduğunun ve zararın süratle giderilmesinin zaruri olduğunun ortaya konulabildiğini, kısıtlamanın zorunlu bir sosyal ihtiyacı karşıladığının, dolayısıyla müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olduğunun ilgili ve yeterli bir gerekçe ile gösterilebildiğini tespit edememiştir. Bu husus, internete erişimin engellenmesi şeklindeki müdahaleler söz konusu olduğunda idari ve yargısal makamların meseleyi ele alış biçimlerinde bir farklılaşma olmadığını, bu yönde yerleşik bir yanlış uygulamanın olduğunu göstermektedir.
Dolayısıyla somut başvuruda Keskin Kalem Yayıncılık ve Ticaret A.Ş. ve diğerleri kararındaki tespitlerden ayrılmayı gerektirecek bir durum bulunmadığı değerlendirilmiş; Kanun'un 9. maddesine benzer şekilde 8/A maddesinin de mevcut hâliyle kamusal makamların takdir yetkisini daraltarak keyfî davranışların önüne geçebilecek, ifade özgürlüğü ile demokratik toplumun terör örgütlerinin faaliyetlerine karşı kendisini korumaya ilişkin meşru hakkı arasında adil bir denge kurulmasını garanti edebilecek temel güvencelere sahip olmadığından ifade ve basın özgürlüklerini ihlal ettiği ve ihlalin doğrudan kanundan kaynaklandığı sonucuna varılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle ifade ve basın özgürlüklerinin ihlal edildiğine karar vermiştir.
2022'de 3 binden fazla haber sansüre uğradı
İfade Özgürlüğü Derneği’nin EngelliWeb raporuna göre 5651 sayılı kanunun yürülüğe girdiği 2006’dan bu yana 814 farklı kurum ve hakimlik 616 bin 239 kararla 712 bin 558 erişim engeli kararı verdi.
Dernek, 2022’de 8/A maddesi kullanılarak 72 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 461 kararla 260 haber sitesi ve alan adına, 452 Twitter hesabına, 901 tweet adresine, 22 Facebook içeriği ve 23 YouTube videosuna olmak üzere toplamda 1.668 adrese erişimin engellendiğini tespit etti.
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin (MLSA) projesi olan Free Web Turkey raporuna göre de 2022’de toplamda 35 bin 66’sı alan adı, 3 bin 196’sı haber, 2 bin 90’ı sosyal medya paylaşımı ve 184’ü sosyal medya hesabı olmak üzere en az 40 bin 536 URL erişime engellendi.
(HA)
