Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nin Hukuk İşleri ve İnsan Hakları Raportörü Dick Marty'nin hazırladığı rapora göndermede bulunan 12 maddelik program, Uluslararası Af Örgütü (UAÖ), İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) Uluslararası Hukukçular Komisyonu (ICJ) ve İşkenceyi Önleme Derneği (APT) tarafından hazırlandı.
Örgütler, Avrupa ülkelerinden bu programı uygulayarak, teslimatların ve yasadışı alıkoymaların neden olduğu insan hakları ihlallerinin yeniden yaşanmasının önüne geçmelerini istiyor.
12 maddelik program şöyle:
Uçuşları durdurun, ihlalleri bildirin: Bütün yasadışı alıkoymaları ve gizli uçuşları durdurun. İstihbarat servislerine, kolluk kuvvetlerine ve ulaştırma birimlerine, gizli uçuş ve yasadışı alıkoymalara hiçbir yardım sağlamamaları ve devletin sınırlarında ya da yargı yetkisi içinde gizli uçuş ve yasadışı alıkoymalar hakkında her bilgiyi rapor etmeleri konusunda kesin talimatlar verin.
İhlalleri soruşturun: Hükümet birimlerinin yabancı istihbarat servisleri veya kolluk birimleriyle yaptığı işbirliklerinde, insan hakları ihlallerine sebep olup olmadığını inceleyecek, tam yetkili soruşturmalar yürütün. İstihbarat servileri de dahil olmak üzere, bütün birimlerin ellerindeki ilgili kayıtları soruşturmaya sunması koşulunu getirin.
ABD'ye dur çağrısı yapın: Amerika Birleşik Devletleri'ni teslimat uçuşlarını ve yasadışı alıkoyma uygulamalarını, dünyanın neresinde olursa olsun durdurmaya çağırın. Bu uygulamalara karışan herkesi sorumlu tutun.
İnsanları işkence görecekleri ülkelere geri göndermeyin: İnsanların zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı muameleyle, işkenceyle ya da diğer insan hakları ihlalleriyle karşı karşıya kalabilecekleri ülkelere geri gönderilmesiyle ilgili yasağa saygı gösterin, bu yasağı uygulayın. Buna karşı verilecek diplomatik güvencelere güvenmeyin.
Askeri anlaşmaları gözden geçirin: Askeri anlaşmaları, insan hakları ihlalleriyle ilgili iddiaların soruşturulmasına -askeri üslerin aranması da dahil- izin verecek şekilde gözden geçirin.
Bağımsız kurumlar kurun: İnsanların özgürlüklerinden mahrum bırakıldıkları ya da bırakılabilecekleri her türlü yere anında erişim yetkisi olan, etkili ve bağımsız ulusal kurumları kurun.
Suç işleyen istihbarat yetkililerini yargılayın: Yasadışı gözaltı, işkence veya kaybetme gibi yasadışı eylemlere karışmış ulusal veya yabancı istihbarat servisi yetkililerini yargı önüne çıkarın, bunlar üzerinde ceza yasasının etkili bir şekilde uygulayın.
Mağdurların haklarını güvence altına alın: Tüm teslimat ve gizli alıkoyma mağdurlarının etkili hak arama yollarına erişimini, zararın ödenmesi, tazminat, rehabilitasyon ve suçun tekrarlanmama garantisi de dahil olmak üzere yeterli, etkili ve acil tazmin haklarını güvence altına alın.
İşkence uçaklarını "devlet uçağı" olarak tanımlayın: Yabancı ordu, kolluk veya istihbarat organları tarafından kullanılan bütün uçak ya da helikopterlerin, özel bir şirketten kiralanmış olsa bile, devlet uçağı olarak tanımlanmasında ısrar edin.
Uçakla ilgili bilgiyi zorunlu kılın: İniş yapan veya inmek için izin isteyen tarife dışı uçakların operatörlerinin, uçakta özgürlüğünden mahrum bırakılmış biri olup olmadığını, bu kişilerin statüsünü, gideceği yeri ve transferlerinin yasal gerekçesini bildirmesini zorunlu kılın.
Uçakları soruşturun: Alıkonan kişileri taşıyan ya da taşıdığına inanılan tarifesiz uçakların iniş yapması durumunda, kolluk kuvvetlerinin soruşturma yapmasını dayatın. Uçağın yasadışı transferler için kullanıldığına dair mantıklı şüphe bulunduğunda, gerekli yasal işlem yapılana kadar uçağı alıkoyun.
Yetkililerin soruşturmalarda tam işbirliği yapmasını sağlayın: Tüm hükümet görevlilerini, istihbarat servisi görevlileri de dahil olmak üzere, Avrupa Konseyi'nin ve Avrupa Parlamentosu'nun yasadışı gözaltılar ve teslimatlarla ilgili soruşturmalarında, ilgili tüm kişilerin hazır olması ve ilgili tüm belgelerin soruşturmalar için sağlanması da dahil olmak üzere, tan bir işbirliği içinde bulunmalarıyla ilgili bilgilendirin. (TK/AD)
