Belgede AB'nin yeni üye alma kapasitesi, sürecin ucunun açıklığı ve müzakerelerin askıya alınabileceğine de atıf yapılıyor.
Çerçeve belgesi metni:
1- Müzakereler bizzat Türkiye'nin kendi değerleri üzerine temellenecek ve gidişat Türkiye'nin üyelik gereklerini karşılamak hususundaki ilerlemesine bağlı olacaktır. İlgili Başkanlık veya Komisyon, Konsey'in durumu düzenli olarak gözlem altında tutabilmesi için Konsey'i tam olarak bilgilendirmeye devam edecektir. Kendi payına birlik tarafı, ilerleyen süreçte müzakerelerin sonuçlandırılması için gereken koşulların yerine gelip gelmediğine karar verecektir; bu karar, Komisyon'un Türkiye'nin 4. maddede sayılan gereklilikleri yerine getirdiğini teyit eden raporu temelinde alınacaktır.
Müzakerelerin ortak hedefi üyeliktir. Bu müzakereler, sonucu önceden garanti edilemeyecek, açık uçlu bir süreçtir. 4. maddede atıfta bulunulan bütün Kopenhag Kriterleri göz önüne alındığında, eğer Türkiye üyeliğin bütün yükümlülüklerini tam olarak yerine getirir bir konumda değilse, Türkiye'nin Avrupa kurumlarına mümkün olan en güçlü bağla, tam olarak bağlanması sağlanmalıdır.
2- Müzakereler, Türkiye'nin 1993 Kopenhag Avrupa Konseyi tarafından belirlenen, büyük bölümü sonradan Avrupa Birliği Anlaşması'nın 6'ya 1 sayılı maddesinde vurgulanan ve İnsan Temel Haklar Şartı'nda ilan edilen siyasi kriterleri yeterince karşıladığının kabulü temelinde başlatılmaktadır.
Birlik Türkiye'den, reform sürecini devam ettirmesini ve özgürlük, demokrasi, insan haklarına saygı, temel özgürlükler ve hukukun üstünlüğü gibi konularda daha ileri gitmek yönünde çalışmasını; özellikle işkenceye ve kötü muameleye sıfır toleransla ilgili önlemlerin yasallaştırılması ve uygulanmasını güçlendirip yaygınlaştırılmasını; ifade özgürlüğü, dinsel özgürlük, kadın hakları, sendika haklarını içeren ILO standartları ve azınlık haklarına yönelik düzenlemeleri hayata geçirmesini beklemektedir.
Birlik ve Türkiye aralarındaki yoğun siyasi diyaloğu sürdüreceklerdir. Sayılan alanlardaki ilerlemenin, özellikle temel özgürlükler ve insan haklarına tam saygı konularında tam ve etkili uygulamayla birlikte geri döndürülemez olmasını sağlamak için, Komisyon söz konusu süreci yakından takip etmeyi sürdürecek ve Komisyon'dan bu konuda Konsey'e düzenli rapor sunmaya devam etmesi istenecektir.
3- Türkiye'nin, birliğin üzerine bina edildiği özgürlük, demokrasi, insan haklarına saygı, temel özgürlükler ve hukukun üstünlüğü gibi konuları ciddi ve sürekli bir biçimde ihlal etmesi durumunda, Komisyon, kendi inisiyatifiyle veya üye devletlerin üçte birinin isteğiyle, müzakerelerin askıya alınmasını tavsiye edecek ve daha sonra devam edebilmesi gereken koşulları önerecektir.
Komisyon böyle bir tavsiye kararını, Türkiye'yi de dinledikten sonra, nitelikli oy çoğunluğuyla alacaktır. Üye devletler, Hükümetlerarası Konferans'ta Konsey kararına göre, Uluslararası Konferans'taki genel oybirliği zorunluluğu uyarınca hareket edecektir. Avrupa Parlamentosu konuyla ilgili bilgilendirilecektir.
4- Müzakerelerin gidişatına, Türkiye'nin, ekonomik ve sosyal uyum çerçevesindeki üyelik hazırlıklarında kaydettiği ilerleme rehberlik edecektir. Bu ilerleme, özellikle aşağıdaki gerekliliklere göre ölçülecektir:
Üyelik için aşağıdaki gereklilikleri belirleyen Kopenhag Kriterleri:
"demokrasiyi garanti eden kurumların istikrarı, hukukun üstünlüğü, insan haklarına ve azınlıklara saygı ve azınlıkların korunması;
"işleyen bir serbest piyasa ekonomisinin varlığı ve birlik dahilindeki rekabet basıncına ve piyasa kuvvetlerine göğüs gerebilme kapasitesi;
"siyasi ve ekonomik hedeflere, yanı sıra ortak para birimi hedefine bağlılık da dahil, üyeliğin yükümlülüklerini hayata geçirme yeteneği ve müktesebata etkin bir biçimde uyum ve müktesebatı etkin uygulama yönünde yönetsel kapasite;
* Türkiye'nin iyi komşuluk ilişkilerine samimi inancı ve bütün sınır ihtilaflarını, gerekirse Uluslararası Adalet Divanı'nın bağlayıcı hükümleri de dahil olmak üzere, BM Şartı'na uygun barışçı çözüm ilkesine göre gidermeyi taahhüt etmesi;
* Türkiye'nin Kıbrıs sorununun BM çerçevesi ve birliğin dayandığı ilkelerle paralellik içinde nihai bir çözüme ulaştırılması çabalarına verdiği desteği sürdürmesi, nihai çözüm için gereken olumlu iklime katkı sağlayacak adımlar atması ve Türkiye ile, Kıbrıs Cumhuriyeti de dahil bütün AB üye devletleri arasındaki ikili ilişkilerin normalleştirilmesi yönünde ilerleme kaydetmesi;
* Türkiye'nin Ortaklık Anlaşması ve bu anlaşmayı AB'nin tüm yeni üyelerine genişleten ek protokolün ortaya koyduğu yükümlülüklerini, bilhassa AB-Türkiye Gümrük Birliği'ne dair olanları yerine getirmesi, yanı sıra düzenli olarak gözden geçirilen Katılım Ortaklığı'nı uygulaması.
5- Üyeliğe giden dönemde Türkiye'nin, üçüncü taraf ülkelere yönelik politikalarını ve uluslararası örgütler içindeki konumlarını, artan bir biçimde birlik ve üye devletler tarafından kabul edilmiş politikalara ve konumlara yakınlaştırması gerekecektir.
6 - Türkiye, kendi üyeliğiyle aynı zamanda gerçekleşen bütün diğer üyelik müzakerelerini kabul etmek durumundadır.
7 - Genişleme, birlik ve üye devletlerin içinde bulunduğu daimi oluşum ve entegrasyon sürecini güçlendirmelidir. Birliğin uyumu ve etkinliğini korumak için elden gelen yapılmalıdır. 1993 Kopenhag Avrupa Konseyi'nden çıkan sonuçlar uyarınca, Birliğin, Avrupa entegrasyonu ivmesini sürdürürken, bir yandan Türkiye'yi sindirme kapasitesi, hem birliğin hem de Türkiye'nin genel çıkarları bakımından önemli bir faktördür. Komisyon bu kapasiteyi müzakere süreci boyunca gözlemleyecektir.
Üyelik müzakerelerine paralel olarak, birlik Türkiye ile yoğun bir siyasi diyalog ve sivil toplum diyaloğu kuracaktır. Kapsayıcı sivil toplum diyaloğunun amacı, insanları bir araya getirerek karşılıklı anlayışı artırmak olacaktır.
Müzakerelerin özü
8 - Üyelik, birlik sistemine bağlı hakların ve yükümlülüklerin ve birlik 'müktesebatı' olarak bilinen kurumsal çerçevesinin kabulü anlamına gelmektedir. Türkiye, üyelik noktasına geldiğinde bunları uygulamak durumunda olacaktır. Yanı sıra, hukuksal uyuma ek olarak üyelik, müktesebatın zamanında ve etkin uygulanmasını ifade etmektedir.
Müktesebat sürekli olarak değişim geçirmekte ve aşağıdaki unsurları içermektedir:
- Birliğin temelini teşkil eden anlaşmaların içeriği, ilkeleri ve siyasi hedefleri;
- Anlaşmalara uygun olarak kabul edilen yasalar ve kararlar ve Adalet Divanı'nın içtihatları;
- Hukuki bağlayıcılığı olsun veya olmasın, kurumlararası anlaşmalar, kararlar, açıklamalar, tavsiyeler, kılavuzlar gibi, birlik çerçevesi içinde kabul edilen diğer kurallar;
- Ortak dış politika ve güvenlik politikası çerçevesindeki ortak eylemler, ortak pozisyonlar, açıklamalar, sonuçlar ve diğer kurallar;
- Adalet ve İçişleri çerçevesinde kabul edilen ortak eylemler, ortak pozisyonlar, imzalanan anlaşmalar, kararlar, açıklamalar ve diğer kurallar;
- Toplulukların kendi üye devletleriyle, birlikle ortaklaşa vardığı uluslararası anlaşmalar ve üye devletlerin birlik faaliyetleriyle ilgili olarak kendi aralarında vardığı uluslararası anlaşmalar.
Türkiye'nin, üyelikten önce müktesebatın Türkçe çevirilerini makul bir sürede hazırlaması gerekecektir. Yanı sıra, üyeliğine bağlı olarak AB kurumlarının doğru işlemesi için gereken yeterli sayıda çevirmeni eğitmesi gerekecektir.
9 - Türkiye'nin üye devlet sıfatıyla sahip olacağı bütün haklar ve yükümlülükler, Türkiye ile topluluklar arasındaki bütün mevcut ikili anlaşmaların ve Türkiye'nin taraf olduğu, fakat üyelik gerekleriyle uyuşmayan bütün diğer uluslararası anlaşmaların feshi anlamına gelmektedir. Ortaklık Anlaşması'nın müktesebata aykırı herhangi bir maddesi, üyelik müzakerelerinde emsal olarak gösterilemez.
10 - Türkiye'nin müktesebattan kaynaklanan hak ve yükümlülükleri kabulü, müktesebata özel uyumlar gerektirebilir ve istisnai olarak, üyelik müzakereleri sırasında belirlenmesi gerekecek geçiş tedbirlerine yol açabilir.
Gereken yerlerde müktesebata ilişkin özel adaptasyonlar, bu müktesebatı kabul ettiklerinde üye ülkelerin uyguladığı şekliyle müktesebatta bulunan ilke, kriter ve parametreler temel alınarak ve Türkiye'nin özellikleri dikkate alınarak kararlaştırılacaktır.
AB Türkiye'nin geçici önlemlere ilişkin taleplerini, süre ve kapsamlarının kısıtlı olmaları ve müktesebatın uygulanmasına dair açıkça tanımlanmış aşamaları bulunan bir plan eşliğinde sunulmaları koşuluyla, kabul edebilir.
İç pazarın genişletilmesiyle ilgili alanlarda, düzenleyici önlemler hızla hayata geçirilmeli ve geçiş dönemleri kısa ve az sayıda olmalıdır; büyük mali harcamalar gibi önemli çaba gerektiren kapsamlı uyum çalışmalarında sürekli, ayrıntılı ve bütçelenmiş bir uyum planı kapsamında uygun geçiş düzenlemeleri öngörülebilir.
Geçiş düzenlemeleri hiçbir şekilde AB'nin kural veya politikalarında değişikliğe yol açmamalı, kendi işleyişini engellememeli veya rekabette ciddi sapmalara yol açmamalıdır.
Bu bağlamda AB'nin ve Türkiye'nin çıkarları dikkate alınmalıdır.
Uzun geçiş dönemleri, derogasyonlar, özel düzenlemeler veya kalıcı kısıtlayıcı şartlar, yani kısıtlayıcı önlemler için kalıcı olarak temel alınabilecek şartlar düşünülebilir. Komisyon bunları uygun şekilde, kişilerin serbest dolaşım, yapısal politikalar veya tarım gibi alanlardaki önerilerine dahil edecektir.
Ayrıca kişilerin serbest hareket etmesinin nihai olarak sağlanmasıyla ilgili karar alma sürecinde tek tek üye ülkelerin maksimum düzeyde rolü olacaktır.
Geçiş düzenlemeleri veya kısıtlayıcı önlemler, rekabet veya iç pazarın işleyişi üzerindeki etkilerine göre gözden geçirilecektir.
Müktesebata teknik uyumun ayrıntılarının, üyelik müzakeleri sırasında tespit edilmesine gerek yoktur. Bunlar Türkiye ile işbirliği içinde hazırlanacak ve AB kurumları tarafından, üyelik tarihinde yürürlüğe girecek şekilde vaktinde kabul edilecektir.
11 - Türkiye'nin üyeliğinin mali yönleri, uygulanabilir Mali Çerçeve içinde ele alınmalıdır. Ancak Türkiye'nin üyeliğinin önemli mali sonuçları olabileceğinden, müzakereler ancak, 2014 yılından itibaren Mali Çerçeve'nin oluşturulmasının ardından, bunun getireceği olası mali reformlarla birlikte sonuçlandırılabilir.
12 - Türkiye üye ülke olarak kabul edildikten sonra ekonomik ve parasal birliğe bir derogasyonla katılacak ve Konsey'in, Türkiye'nin gereken koşulları yerine getirip getirmediğine yönelik bir değerlendirmeye dayanarak alacağı karar neticesinde, avroyu ulusal para birimi olarak kabul edecektir. Bu alanda geri kalan müktesebat, üyelik itibarıyla tümüyle geçerli olacaktır.
13 - Özgürlük, adalet ve güvenlik alanlarında AB üyeliği için, Türkiye'nin üye olurken bu alanlardaki müktesebatı, Schengen müktesebatı da olmak üzere tümüyle kabul etmesi gerekir.
Ancak bu müktesebatın bir kısmı Türkiye'de sadece, Türkiye'nin yürürlükteki Schengen müktesebatını uygulamaya hazır olup olmadığı değerlendirmesine göre, iç sınırlarda şahıslar üzerindeki kontrollerin kaldırılmasına yönelik bir Konsey kararını takiben uygulanabilecektir.
14 - AB, nükleer güvenliğin tüm yönleri dahil olmak üzere, yüksek düzeyde çevre korumasının önemini vurgular.
15 - Müktesebatın tüm alanlarında, Türkiye kurumlarını, yönetim kapasitesini ve idare ve yargı sistemlerini gerek milli, gerek bölgesel düzeyde, müktesebatı etkin şekilde hayata geçirme amacıyla AB standartlarına yükseltmeli, veya gerektiği durumda, bunları üyelik öncesi vaktinde hayata geçirebilmeye yetkin olmalı.
Genel anlamda bu, etkin ve tarafsız bir sivil kamu hizmeti üzerine inşa edilmiş iyi işleyen ve istikrarlı bir kamu idaresi, ve bağımsız ve etkin yargı sistemi gerektirir.
Müzakere prosedürleri
16 - Komisyon müktesebatı formel bir inceleme sürecine alarak ('tarama'), müktesebatı Türk makamlarına açıklayacak, Türkiye'nin müzakerelerin belirli alanlarını başlatmaya yönelik hazırlık durumunu değerlendirecek ve müzakerelerde büyük olasılıkla konu edilecek meseleler için ön bilgiler elde edecektir.
17 - Tarama işlemi ve ardından gelecek müzakereler için müktesebat, her biri belirli bir politika alanını kapsayan bir dizi bölüme ayrılacaktır. Bu bölümlerin bir listesi Ek'te verilmiştir. Türkiye veya AB tarafından müzakerelerin herhangi bir bölümü hakkında belirtilecek herhangi bir görüş, diğer bölümlerde alınacak tutumu hiçbir şekilde etkilemeyecektir.
Ayrıca müzakereler sürecinde kısmen de olsa belirli bölümler üzerine varılacak anlaşmalar, tüm bölümlere dair genel bir anlaşmaya varılmadıkça, nihai nitelik taşımayacaktır.
18 - Komisyonun Türkiye'nin üyeliğe ilerleyişi üzerine düzenli raporlarına ve özellikle Komisyonun tarama sürecinde elde ettiği bilgilere dayanılarak Konsey, Komisyon'un bir önerisi üzerine oybirliğiyle hareket ederek, her bir bölümün geçici olarak kapatılması ve gereken yerlerde açılması için kriterler belirleyecektir.
AB, bu gibi kriterleri Türkiye'ye bildirecektir. Bölümlere göre açıkça tarif edilen bu kriterler özellikle, müktesebat ile yasal uyumu ve yeterli idare ve yargı kapasitesinin varlığını gösterir şekilde, müktesebatın ana öğelerinin hayata geçirilmesinde tatmin edici ilerlemeleri konu alacaktır.
Gereken yerlerde kriterler ayrıca, Ortaklık Anlaşması'nda kararlaştırılmış olan ve bilhassa müktesebatın gereklerini yansıtan taahhütlerin yerine getirilmesini de kapsayacaktır. Müzakerelerin uzun bir dönemi kapsadığı veya yeni müktesebat gibi yeni öğelerin dahil edilmesi amacıyla bir bölüme yeniden dönüldüğü durumlarda, mevcut kriterler güncellenebilir.
19 - Türkiye'den, müktesebatla ilgili durumunu belirtmesi ve kriterleri karşılamada gösterdiği ilerlemeyi rapor etmesi istenecektir. Müzakelerin ilerleme hızını, Türkiye'nin müktesebatı, uygun idari ve yargı yapılarıyla etkili ve etkin uygulaması da dahil olmak üzere kendi sistemine doğru aktarması ve hayata geçirmesi belirleyecektir.
20 - Bu amaçla Komisyon, Türkiye'nin tüm alanlardaki ilerleyişini yakından izleyecek, kullanılabilir tüm araçları, Komisyon tarafından veya adına sahada yapılacak uzman incelemeleri de dahil olmak üzere, kullanacaktır. Komisyon AB Ortak Pozisyonları taslağını sunarken Konsey'i Türkiye'nin ilgili her alandaki ilerleyişi hakkında bilgilendirecektir. Konsey, o bölümle ilgili müzakerelerde alınacak sonraki adımları kararlaştırırken, bu değerlendirmeyi dikkate alacaktır.
AB'nin müzakerelerde her bölüm için ihtiyaç duyabileceği ve Konferans'a Türkiye tarafından temin edilecek bilgilere ek olarak, Türkiye'nin bölümlerden birinin geçici olarak kapatılmasından sonra dahi, müktesebata uyum ve müktesebatın hayata geçirilmesi çalışmalarına dair düzenli olarak ayrıntılı ve yazılı bilgi vermeye devam etmesi gerekecektir. Geçici olarak kapatılmış bölümlerde Komisyon, özellikle Türkiye'nin önemli kriterleri karşılayamaması veya taahhütlerini hayata geçirememesi durumlarında, müzakerelerin yeniden başlatılmasını önerebilecektir.(EÜ)
EK
BÖLÜM BAŞLIKLARININ ÖN LİSTESİ
(Not: Bu liste, müzakerelerin uygun bir aşamasında, konuların ele alınış sırasını hiçbir şekilde etkilemeyecektir.)
1. Malların serbest dolaşımı
2. İşçilerin serbest dolaşımı
3. İşletme hakkı ve hizmet verme özgürlüğü
4. Sermayenin serbest dolaşımı
5. Kamu satınalımı
6. Şirketler hukuku
7. Fikri mülkiyet hukuku
8. Rekabet politikası
9. Mali hizmetler
10. Bilgi toplumu ve medya
11. Tarım ve zirai kalkınma
12. Gıda güvenliği, hayvan ve bitki sağlığı politikaları
13. Balıkçılık
14. Taşımacılık politikası
15. Enerji
16. Vergilendirme
17. Ekonomik ve moneter politika
18. İstatistikler
19. Sosyal politika ve istihdam
20. Teşebbüs ve sanayi politikası
21. TransAvrupa ağları
22. Bölgesel politika ve yapısal araçların koordinasyonu
23. Yargı ve temel haklar
24. Adalet, özgürlük ve güvenlik
25. Bilim ve araştırma
26. Eğitim ve kültür
27. Çevre
28. Tüketici ve sağlık koruma
29. Gümrük Birliği
30. Dış ilişkiler
31. Dış politika, güvenlik ve savunma politikası
32. Mali kontrol
33. Mali koşullar ve bütçe koşulları
34. Kurumlar
35. Diğer konular
