Atölye BİA’da CİSST ve İnan Kızılkaya İle Hapishane Haberciliği Konuşuldu

*Fotoğraflar: Murat Bayram/bianet

Kadın-LGBTİ+'lara yönelik şiddet davalarının takibini ve gazeteci/gazeteci adaylarının desteklenmesini amaçlayan atölye 11-15 Kasım tarihleri arasında gerçekleşti.

Atölyenin ilk oturumunda CİSST’ten (Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği) Berivan Emine Korkut ve Hilal Başak Demirbaş “Hapishane Haberciliği” sunumunda, şu başlıklara değindiler:

* Hapishanelere ilişkin haber yazarken nelere dikkat edilmeli?

* Haberlerin dili nasıl olmalı?

* Kullanılan kavramlarda (sosyolojik/hukuki) hangi hatalar yapılıyor ve bunların doğrusu ne?

* Toplumsal cinsiyet odaklı hapishane haberciliği nasıl olabilir?

* Kadın ve LGBTİ+'ların hapishanede yaşadıkları sorunlar ve bunların haberleştirilmesi ile ilgili tespitler/öneriler

CİSST’in çalışmalarını anlatarak başlayan Hilal Başak Demirbaş, derneğin savunuculuk, izleme, lobi faaliyetlerinden ve kampanyalarından bahsetti.

Hapishaneler ile ilgili haberler nasıl olmalı?

"Basının hapishanelere bakış açısı, Türkiye'deki hapishane algısından çok bağımsız değil" diyen Korkut, şöyle devam etti:

"Türkiye toplumunun hapishane ile ilgili algısı şöyle; hapsetmeyi tek başına bir ceza olarak görmüyor ya da hapsetmeyi destekleyen cezalandırmalar da olmalı diye düşünüyorlar.

"İnsanlar, kendine göre makbul olan-olmayan mahpuslar diye ayrımlar yapıyorlar. Her görüştüğümüz mahpus grubundan bir 'öteki' algısıyla karşılaşıyoruz. Siz 'onlarla' da mı çalışıyorsunuz sorusu geliyor. Çünkü herkesin bir makbul mahpus algısı var. Daha az suçlu, çok suçlu gibi ayrımlar var. 

"Herkes asgari düzeyde insan hakları noktasında bilgilere sahip ancak haber yaparken herkes kendine yakın olan makbul mahpusun hakkının sadece hak olduğu algısında.

"Hak temelli habercilik yapan basına bile, hak temelli hapishane haberciliği yaptırma noktasında çok zorlanıyoruz. 

"Mahpuslarla ilgili bir haber yapılacaksa, kişinin direkt işlediği suçu soruyorlar. Uğradığı hak ihlalinden ziyade suçuyla ilgileniyorlar. Ancak temel insan hakları vardır ve bu kişinin suçundan bağımsızdır. 

"Mahpusun suçunu söylemiyorsak ya da söylemeyi doğru bulmuyorsak, gazetecilere haber yaptıramıyoruz.

"İkinci olarak haber yaparken mahpuslara zarar verilememesi gibi bir temel noktamız var. Haberin 5N1K'sı vardır ama biz de bu bilgileri gizli tutmak istediğimiz zamanlarda yine haber yapımı konusunda zorlanıyoruz."

Hapishane haberi yapılacaksa, kavramlara ve literatüre hakim olmak gerektiğini söyleyen Korkut, "Tutukluluk ve hükümlülük kavramlarının kullanımına dair çok yanlış haberler görüyoruz" dedi ve şöyle devam etti:

"Haberlerde hasta mahpusların hastalıklarına dair durumları, tedavileri süreçleriyle ilgili bilgiler hep eksik oluyor.

"Raporuna yer verilmiş, suçu yazılmış ama kişinin bu sağlığına dair bilgi ya da sağlığa erişim hakkkının durumuna dair bilgiler de eksik.

* ‘22 yıldır tutuklu, tedavi edilmiyor’ başlıkları görüyoruz. Ama o tutuklu değildir artık hükümlüdür ya da o kadar yıl hapisteyse neden hakkında hüküm verilmemiş, o kadar yıldır neden tutuklu diye sorgulamak ve o şekilde haber yapmak gerekiyor.

LGBTİ+ odaklı hapishane haberleri

Cezaevi yerine hapishane, mahkum yerine tutuklu ya da hükümlü, gardiyan yerine ceza infaz kurumu memuru denilmesi gerektiğini vurgulayan Hilal Başak Demirbaş, “Her hareketin hangi dili ve kavramlarını kullandığına bakıp, özen gösteriyoruz. Kadın hareketi 'kurban' demiyorsa biz de kurban demiyoruz, LGBTİ+ hareketi 'cinsiyet geçiş süreci' denilmesini tercih ediyorsa biz de öyle diyoruz" dedi ve şöyle devam etti:

"LGBTİ+ mahpuslar kimliklerini gizli tutmak istiyorsa, biz de gizli tutuyoruz. Suç tipi, ismi isteniyor ama karşı taraf bunu istemiyorsa kullanılmamalı.

"Muhabirler mahpuslarla ilgili haber yaparken hızlı haber yapmak istiyorlar. Ama bilgiyi hızlı sağlayamıyoruz bu da bizim sık sık karşımıza çıkan bir durum.

"Haber yazarken LGBTİ+ mahpusların beyanı soruluyor, ancak kişinin beyanı yoksa bunun sorulmaması gerekiyor.

Hapishanede gazeteci olmak

CİSST’in oturumundan sonra gazeteci İnan Kızılkaya, hapishanede gazeteci olma konusunda deneyimlerini aktardı. Hapishane ve tecrit koşullarından bahsetti.

Kızılkaya, gazetecilikte duygu ve mantık eşitliliğinin kurulamadığını söyleyerek, haberin öznesi ve nesnesinin bazen iç içe geçtiği durumlar olduğunu söyledi ve şöyle devam etti:

"Haberlerde egemen bakış açısını kırmak gerekiyor.

"Egemenler açısından bilgi, bombadan daha tehlikelidir.

"Gazeteciliğin dönüştürme gücü vardır. Tuttuğunuz bir taraf ve pozisyon vardır çünkü. Gazeteci yaptığı haberden tarih ve toplum önünde sorumludur.

Kızılkaya, Özgür Gündem gazetesi ile dayanışmak için başlatılan "Nöbetçi Yayın Yönetmenliği" kampanyasını da anlattı.

Atölye, katılımcıların sorularıyla sona erdi.

(SO)

* Atölye BİA haberleri için tıklayın.

Hilal Başak Demirbaş hakkında 

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) Sosyoloji Bölümü’nden mezun olduktan sonra MSGSÜ Genel Sosyoloji ve Metadoloji Yüksek Lisans Programına kabul edildi. Lisans ve yüksek lisans eğitim süresi boyunca çeşitli projelerin alan araştırmalarında yer aldı. Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği / Türkiye Hapishane Çalışmaları Merkezi'nde Hapiste LGBTİ+ Ağı Temsilcisi ve  İzleme Değerlendirme Koordinatörü olarak çalışmaktadır.

Berivan Emine Korkut hakkında

Duisburg-Esse Üniversitesi  Sosyoloji Bölümü’nden Lisans ve Yüksek Lisans Programından mezun oldu. Kadın Danışma Merkezi, Başak Kültür ve Sanat Vakfında çalıştı. Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği’nde yönetim kurulu üyesi ve Savunuculuk Koordinatörü olarak çalışmaktadır.

İnan Kızılkaya hakkında

Gazeteci. 2016 Mart - Ağustos döneminde kapatılan Özgür Gündem gazetesi yazıişleri müdürüydü. Özgür Gündem'e 16 Ağustos 2016'da yapılan baskında gözaltına alındı, 22 Ağustos'ta tutuklandı, 441 gün Silivri'de kaldı. 31 Ekim 2017'de tahliye oldu. Esmer Dergisi Yazı İşler Müdürlüğü (2008 - 2010), Evrensel'de kültür-sanat (2007) ve Dicle Haber Ajansı'nda (DİHA) toplum-yaşam (2005) muhabirliği yaptı. Radikal Kitap ekine eleştiri-tanıtım yazıları yazdı. Erzurum Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü'nde (1994-96) okudu. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü'nü 2002'de bitirdi. 1977'de Erzurum-Tekman ilçesi Taşkesen köyünde doğdu.