Fotoğraf: Esra Hacıoğlu / AA
2020'de geçerli olacak asgari ücreti belirlemek üzere Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplandı. Böylece asgari ücret pazarlığa da başlamış oldu. Masada işçiler adına en büyük konfederasyon olarak Türk – İş var. İşverenleri ise TİSK temsil ediyor. Ancak bu yıl ilk kez masada olmasalar da DİSK ve Hak İş de Türk İş'le birlikte çalışma kararı aldı.
DİSK yaptığı açıklamada asgari ücretin 3200 lira olması gerektiğini açıklarken, Türk – İş "2 bin 578 liradan aşağı düşmemeli" dedi. Hükümetin teklifi henüz belli değil fakat Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk iki tarafın haklarının korunacağını açıkladı.
Asgari ücret halihazırda 2 bin 20 lira ve komisyon ikinci toplantısını 10 Aralık'ta gerçekleştircek. Peki bu ücretin belirlendiği 2018 Aralık ayından itibaren Türkiye ekonomik anlamda ne kadar geriye gitti?
Enflasyon
Türkiye'de uzunca yıllar tek hanelerde seyreden enflasyon Şubat 2017 itibariyle yükselişe geçti. 2018'in yaz aylarında ise ekonomik krizin ve sürekli yükselen dövizin getirdiği koşullar karşısında yüzde 15 sevilerine dayandı. Yaz aylarını takip eden günlerde ise yüzde 25,24 (Aralık 2018) seviyelerini gördü. Bu tarihten itibaren düşmeye başlayan enflasyon 2019'un yaz aylarıyla birlikte toparlanma eğilimine girdi. Hatta Eylül ve Ekim aylarında 2017'den beri ilk kez tek haneleri gördü.
Enflasyon bu toparlanmaya rağmen kış aylarının yaklaşmasıyla birlikte tekrar çift hanelere çıktı. Merkez Bankası'nın ve Yeni Ekonomi Programı'ndaki (YEP) 2019 yılsonu için enflasyon beklentisi yüzde 12.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak geçtiğimiz hafta TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda yaptığı konuşmada 2020 için enflasyon beklentilerinin yüzde 8,5 olduğunu açıklamıştı. Buna göre 2020 için asgari ücrete yapılacak zammın yüzde 10 civarında kalması bekleniyor.
Fakat kış aylarında artış gösteren enflasyon dikkate alındığında 2020'de de enflasyonun çift hanelerde dolaşması kaçınılmaz. Türk-İş Genel Başkanı Ergün Atalay da 2 bin 578 TL olarak belirlenen yaşam maliyetinin altında bir ücreti kabul etmeyeceklerini açıklamıştı. Eğer Atalay'ın istediği rakam gerçekleşirse asgari ücrete yüzde 27'lik bir zam yapılmış olacak.
Dövizin seyri
Döviz ekonomik krizin en sert yaşandığı günlerin başında yani 1 Ağustos 2018'de tavan yaptı. Dolar/TL kuru 6,53'ü gördükten sonra getirilen sınırlamalar ve alınan önlemlerle birlikte düşme eğilimine girdi.
2019'a girildiği ilk günlerde 5,20 seviyelerine kadar düşen kur Mayıs ayında tekrar yükseldi ve 6 lira seviyesini hemen üzerini gördü. 6,21'de tepe yaptıktan sonra ise tekrar düşüşe geçti ve şu an için 5,75 seviyelerinde işlem görüyor.
Yıllara göre asgari ücret ve dolar karşılaştırmasına bakıldığında ise Türkiye 2019'da 2016 yılının gerisine düştü. TL'den 6 sıfırın atıldığı 2005'te 350 TL olan asgari ücret 261 dolar yaparken 2010 yılına gelindiğinde 599 lira olan asgari ücret 399 dolar yapıyordu.
2012'de 412, 2013'te 422, 2014'te 408, 2015'te 367, 2016'da 430, 2017'de 385, 2018'de 333, 2019'da ise 420 dolar karşılığına geldi asgari ücret. 2018'de enflasyon ve döviz karşısında hızla eriyen asgari ücrete yüzde 26'lık bir zam yapılarak bu durum hafifletidi ve 2016'daki seviye tekrar yakandı. 2020 asgari ücretinin belirlenmeye çalışıldığı şu günlerde yeni asgeri ücretin döviz karşılığı ise merak konusu...
Zamlar
Tarihe zamlarla boğuşulan yıl olarak geçen 2018'in ardından 2019'da zamların yılı oldu. Elektrikten suya, ekmekten doğalgaza neredeyse tüm temel ihtiyaç maddeleri bu yıl içerisinde zamlandı. 2018'de elektriğe yıl içerisinde beş kere zam yapılırken 2019'da bu rakam iki oldu. İki senede elektriğe yaklaşık yüzde 75 oranında zam gelmiş oldu.
- 1 Ocak 2018: Konutlarda kullanılan elektriğe yüzde 8,8, sanayi ve ticarethanelerdeki elektriğe yüzde 8,4
- 1 Nisan 2018: Elektrik fiyatlarına ortalama 2,89
- 1 Ağustos 2018: Konutlarda yüzde 9, sanayide yüzde 14
- 1 Eylül 2018: Konutlarda yüzde 9, sanayide yüzde 14
- 1 Ekim 2018: Konutlarda yüzde 9, sanayide yüzde 18,5
- 1 Temmuz 2019: Ortalama yüzde 15
- 20 Eylül 2019: 1 Ekim'den itibaren geçerli olmak üzere yüzde 14,9
Geçen yıl Ekim ayında elektrik faturasına 100 TL ödeyen bir tüketici, 2019 Ekim ayında aynı tüketim için artık 118,92 TL ödemek durumunda.
Doğalgaza da yıl içerisinde iki kere zam yapıldı:
- 01 Ağustos 2018: Konutlarda ve küçük ile orta ölçekli işletmelerde yüzde 9, büyük işletmelerde yüzde 14
- 01 Eylül 2018: Ortalama yüzde 9
- 01 Ekim 2018: Konutta yüzde 9, sanayide yüzde 18,5
- 1 Ağustos 2019: Konutta kullanılan doğalgaza yüzde 14,97, sanayide kullanılan doğalgaza yüzde 13,73
- 1 Eylül 2019: Yıllık 300 bin metreküp ve altı tüketiciler için ortalama yüzde 14,90
Tüm bu zamlara karşılık Aralık 2018 uluslararası piyasalardaki gaz fiyatlarında yaşanan yüzde 20 gerilemeyle birlikte sadece bir kez yüzde 10 oranında indirime gidildi.
Zamların gölgesinde asgari ücret
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğisi içerisinde yer alan ve Gelir İdaresi Başkanılığınca duyurulan 2019'un Yeniden Değerleme Oranı (YDO) yüzde 22.58 olarak öngörüldü. Yani trafik harcı ve cezaları, pasaport harçları, emlak vergisi ve benzeri kalemlere 2020 itibariyle geçerli olacak şekilde yüzde 22.5 zam yapılacak.
Bir başka değişle TÜİK'in oranları asgari ücret ve memur maaşları belirlerken esas alınırken, elektrik, su, doğalgaz, ulaşım ya da temel gıdaya yapılan zamlarda TÜİK parametresi esas alınmıyor. Eğer ki asgeri ücretliye yüzde 27'nin altında zam uygulanırsa asgari ücretle çalışan işçiye yaşam maliyetinin altında zam yapılmış olacak ve insanca yaşam için gerekli şartları yakalayamadıkları için 2020'in ekonomik ağırlığı altında ezilmiş olacak. (HA)
