2020’nin başlarında ortaya çıkan Covid-19 pandemisi, kısa sürede küresel bir sağlık krizine dönüştü. Bu süreçte virüsten korunmanın temel yollarından biri olan maske, gündelik hayatın parçası haline geldi.
Pandeminin en yoğun döneminde her ay kullanılan 129 milyar maskenin çoğu, polipropilen gibi plastiklerden yapıldı.
Maskelerin büyük kısmı dönüştürülmeden çöplere atıldı ya da sokaklara, parklara, plajlara, su yollarına ve kırsal alanlara bırakıldı. Bugün ise maskeler, hem karasal hem de sucul ekosistemlerde önemli miktarda bulunuyor.
Nesiller boyu sürebilecek risk
Coventry Üniversitesi Tarım Ekolojisi, Su ve Direnç Merkezi’nin yaptığı yeni bir araştırmaya göre, milyarlarca ton plastik maske parçalanarak mikroplastiklere ve çeşitli kimyasal katkı maddelerine dönüşüyor. Bu da insan sağlığı ve ekosistemler için nesiller boyu sürebilecek bir risk yaratıyor.
Çalışmanın başyazarı Anna Bogush, “Bu araştırma, maskelerin üretim, kullanım ve bertaraf biçimlerini yeniden düşünmemizin aciliyetini ortaya koyuyor,” dedi.
Bogush ve araştırma ortağı Ivan Kourtchev, maskelerin yalnızca suya bırakıldığında ne kadar mikroplastik saldığını ölçmek istedi. Çeşitli tipte yeni alınmış maskeleri 150 ml saf su içeren şişelere bırakarak 24 saat beklettiler. Sonrasında su süzüldüğünde, tüm maskelerin mikroplastik sızdırdığı görüldü. Özellikle FFP2 ve FFP3 tipi maskeler –virüse karşı en yüksek koruma sağlayan türler– diğerlerine göre dört ila altı kat daha fazla mikroplastik saldı.
Bisfenol B’nin açığa çıkışı
Daha endişe verici olan bulgu ise, yapılan kimyasal analizlerde tıbbi maskelerin aynı zamanda bisfenol B adlı maddeyi de açığa çıkarması oldu. Östrojen gibi davranan bu endokrin bozucu kimyasal, hem insan hem de hayvan sağlığı üzerinde ciddi etkiler yaratabiliyor.
Araştırmacılar, pandeminin zirvesinde üretilen tek kullanımlık maskelerin çevreye toplamda 128-214 kg bisfenol B salmış olabileceğini hesapladı.
The Guardian’da yayımlanan habere göre, Bogush şu çağrıyı yaptı:
“Tek kullanımlık maskelerin çevresel maliyetini göz ardı edemeyiz. Salınan mikroplastikler ve kimyasallar hem insan sağlığına hem de ekosistemlere zarar veriyor. Bundan sonraki süreçte, bu risklerin farkına varmalı, sürdürülebilir alternatiflerin geliştirilmesini desteklemeli ve hem sağlığımızı hem de çevreyi koruyacak bilinçli tercihler yapmalıyız.” (TY)
