Antakya’dan Çin’e ‘insanlık tarihinin en ölümcül depremleri’

* Fotoğraf: Muhammed Said / AA - İdlib / Suriye

Maraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremler, Türkiye ve Suriye'de 30 binden fazla yurttaşın hayatını kaybetmesine, on binlerce kişinin yaralanmasına neden oldu.

Depremler Türkiye'de özellikle hükümet tarafından "asrın felaketi" olarak adlandırılırken dünyada bugüne kadar kayıtlara geçen depremler incelendiğinde "en ölümcül" depremler arasında bugün Türkiye topraklarında bulunan ve yine Antakya'da etkili olan iki depremin de olduğu görülüyor.

"Our World in Data" (Verilerle Dünyamız) internet sitesinden Hannah Ritchie'nin derlediği verilere göre, dünyanın en çok can kaybına yol açan depremi, Çin'in Shaanxi bölgesinde 1556 yılında kayıtlara geçmiş ve 8.0 büyüklüğündeki bu depremde 830 bin yurttaş hayatını kaybetmişti.

115 ve 525 yıllarında Antakya'da meydana gelen 7.5 ve 7.0 büyüklüğündeki depremler ise toplam 510 bin kişinin ölümüne yol açmıştı.

2004 Sumatra ve 2010 Haiti depremleri

Ritchie'nin derlediği verilerden öne çıkanlar şöyle:

"2000 yılından bu yana yıllık ölü sayılarının tepe noktasına vardığı (100 binlere vardığı) iki yıl var: 2004 ve 2010. Depremlerden ölümler bu ölümlerin sırasıyla yüzde 93 ve yüzde 69'unu oluşturuyordu.

"Aslına bakılacak olursa, her iki olay da (yani 2004 yılındaki Sumatra depremi ve tsunami ile 2010'daki Port-au-Prince depremi) aşağıda paylaşılan en ölümcül deprem sıralamasında yer alıyor.

"Peki, insanlık tarihinin en ölümcül depremleri hangileriydi? Aşağıdaki görselde en yüksek sayıda ölüme neden olduğu bilinen 10 depremi haritalandırdık. Bu sıralama, Ulusal Jeofizik Veri Merkezi'nin (NGDC) ölü sayısı tahminlerine dayanarak hazırlandı."

"İnsanlık tarihinin en ölümcül 10 depremi"

Haritayı büyütmek için görselin üzerine tıklayın

"Verilerle Dünyamız" internet sitesinin derlediği verilere göre, insanlık tarihinin bilinen en ölümcül 10 depremi şöyle:

• 1.   1556 yılında Çin'in Shaanxi bölgesinde meydana gelen ve 8.0 büyüklüğünde olduğu tahmin edilen deprem, ülkedeki 97 bölgeyi ve yaklaşık 835 kilometrekare genişliğinde alanı etkilemiş, 830 bin kişinin ölümüne sebep olmuştu. Depremin bazı bölgelerde nüfusun yüzde 60'a yakınının ölümüne yol açtığı tahmin ediliyor.
• 2.   Haiti'nin başkenti Port-au-Prince'te 2010 yılında meydana gelen 7 büyüklüğündeki deprem, NGDC'nin verilerine göre, ülkede 316 bin kişinin ölümüne sebep oldu. Öte yandan, bu ölü sayısının gerçeği yansıtıp yansıtmadığı halen tartışılıyor; bazı kaynaklar Haiti depreminde 220 bin kişinin hayatını kaybettiğini ifade ediyor.
• 3.   115 yılında Antakya'da yaşanan ve 7.5 büyüklüğünde olduğu tahmin edilen depremde 260 bin kişinin hayatını kaybetmiş olabileceği tahmin ediliyor. Deprem sebebiyle o dönemde Suriye'nin Epemiye kenti ve Lübnan'ın başkenti Beyrut da ciddi zarar görmüştü. Lübnan kıyıları da depremin ardından oluşan tsunamiden etkilenmişti.
• 4.    525 yılında yine Antakya'da yaşanan ve 7.0 büyüklüğünde olduğu tahmin edilen depremde ise 250 bin kişinin yaşamını yitirmiş olabileceği tahmin ediliyor. O dönemde Bizans İmparatorluğu'nun sınırları içinde bulunan bu bölgedeki pek çok bölge ve yapı, depremden zarar görmüş, depremi takip eden yangınlar şiddetli rüzgarların da etkisiyle ciddi bir zarara yol açmıştı.
• 5.   Çin'in Tangshan bölgesinde 1976'de yaşanan 7.5'lik deprem sebebiyle 242 bin 769 kişinin hayatını kaybettiği ve deprem riski göz önünde bulundurulmadan yapılan inşaatlar sebebiyle bölgedeki yapıların yüzde 85'inin yıkıldığı tahmin ediliyor.
• 6.   Azerbaycan'ın Gyzndzha bölgesinde 1139 yılında yaşanan deprem, büyüklüğü tam olarak bilinmemekle birlikte 230 bin kişinin ölümüne yol açmıştı. Bu deprem, "Ganja depremi" olarak da biliniyor.
• 7.   Endonezya'nın Sumatra bölgesinde 2004 yılında meydana gelen 9.1 büyüklüğündeki deprem, Hint Okyanusu'daki ülke kıyılarının pek çok büyük tsunami ile karşı karşıya kalmasına neden olmuş, deprem ve yüksekliği 15 ila 20 metre arasında değişen tsunamiler sonucu 227 bin 899 kişi yaşamını yitirmişti. Depremden başta Endonezya olmak üzere toplam 14 ülke etkilenmiş, en çok etkilenen ülkeler arasında Sri Lanka, Hindistan ve Tayland da yer almıştı. Bölgede herhangi bir tsunami uyarı sistemi bulunmuyordu.
• 8.   İran'ın Damghan bölgesinde meydana gelen 7.9 büyüklüğündeki depremin 856 yılında 200 bin yurttaşın ölümüne yol açtığı tahmin ediliyor. Yaklaşık 355 kilometrelik bir alanı etkilediği tahmin edilen deprem sebebiyle Šahr-e Qumis şehrinin tamamen terk edildiği ifade ediliyor. Çin'in Gansu bölgesinde 1920 yılında yaşanan 8.3 büyüklüğündeki deprem de 200 bin yurttaşın ölümüne sebep olmuştu. Bu deprem, Çin'deki yedi vilayetin zarar görmesine yol açmıştı.
• 9.   Ermenistan'ın Dvin bölgesinde 893 yılında yaşanan ve büyüklüğü hakkında net bilgi bulunmayan depremde 150 bin yurttaşın yaşamını yitirdiği tahmin ediliyor. Deprem sonrasında Dvin'de sadece 100 binanın ayakta kaldığı ifade ediliyor.
• 10.   Son olarak, Japonya'nın başkenti Tokyo'da 1923 yılında yaşanan 7.9 büyüklüğündeki deprem, 142 bin 807 kişinin hayatını kaybetmesi ile sonuçlanmıştı. Listedeki en ölümcül 10. deprem olan bu deprem aynı zamanda yüksekliği 12 metreyi bulan bir tsunamiye de sebep olmuştu. Depremin ardından çıkan büyük yangınlar ise büyük bir hortumun etkisiyle hızla geniş bir alana yayılmıştı.

(SD)