Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) Mardin Milletvekili George Aslan, Ermeni tarihinin en önemli merkezlerinden olan Ani'deki kiliselerden Ani Katedrali'nin (Surp Asdvadzadzin) cami olarak ziyarete açılacak olmasıyla ilgili Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) soru önergesi sundu.
Aslan, Ani Katedrali gibi Türkiye’deki yüzlerce tarihi kilise ve manastırın bakımsızlıktan yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirterek, katedralin dünya kültürel mirası açısından önemine dikkat çekti.
.jpg)
Tarihten günümüze Ani’ye dijital bir yolculuk
Sorular
10. yüzyılda inşa edilen katedral ile ilgili basında çıkan haberleri hatırlatan Aslan’ın, Ersoy’a yönelttiği sorular şöyle:
- Ani Katedrali’nin restorasyonunun tamamlanmasının ardından cami olarak açılacağına dair iddialar doğru mudur? Doğru ise bunun gerekçesi nedir?
- Sök konusu tarihi yapının dini kimliğinin değiştirilerek camiye dönüştürülmesi kararı, Türkiye’nin çok dinli ve çok kültürlü yapısıyla çelişen bir uygulama değil midir?
- Ani Katedrali’nin camiye dönüştürülmesi yönündeki karar, yapının dini ve özgün kimliği dikkate alınarak yeniden değerlendirilecek midir?
- Bakanlığınız döneminde camiye dönüştürülen kilise veya manastırlar hangileridir? Son 20 yıl içerisinde camiye dönüştürülen kilise ve manastır sayısı kaçtır?
Ne olmuştu?
Anadolu Ajansı, 3 Temmuz’da “Anadolu'da ilk cuma namazının kılındığı Ani'deki ‘fetih camisi’ restore ediliyor” başlığıyla bir haber yayımladı.
Haberde yapının Hıristiyan kimliği görmezden gelinerek özgün adı olan Surp Asdvadzadzin (Tanrı’nın Kutsal Annesi) Katedrali ifadesi hiç kullanılmadı ve yapı yalnızca “Fethiye Camii” olarak anıldı.
Haberde Ani Katedrali'nin camiye çevrilmesi "Türk fetih geleneği" bağlamında aktarılırken, yapının özgün dini bağlamı yer almadı. Haberde ayrıca katedralin Ermeni halkı için taşıdığı tarihsel ve kültürel önemden, Ermenistan-Türkiye ilişkileri bağlamında ne anlama geldiğinden de söz edilmedi.
Ani Katedrali hakkında
Kars ili sınırlarında, Ermenistan sınırına çok yakın bir noktada yer alan Ani Antik Kenti’nde bulunan Ani Katedrali, 10. yüzyıla ait önemli bir Ermeni kilisesi.
Orta Çağ Ermeni mimarisinin en görkemli örneklerinden biri olarak kabul edilen yapı, tarihî ve kültürel açıdan büyük bir öneme sahip.
Katedralin yapımına 987 yılında Ermeni Kralı II. Smbat döneminde başlandı ve inşaat, Bagratlı Krallığı döneminde Kral I. Gagik’in eşi Kraliçe Katramide tarafından 1001 veya 1010 yılında tamamlandı. Yapının mimarı, dönemin tanınmış mimarlarından biri olan Dırtad’tır. Dırtad, aynı zamanda İstanbul’daki Ayasofya’nın 10. yüzyıldaki kubbe restorasyonunda da görev aldı.
Ani Katedrali, Bagratlı Ermeni Krallığı döneminde başkent olan Ani kentinin dinsel merkezi konumundaydı. Yapı yalnızca Ermeni halkı için değil, tüm insanlık için evrensel bir değer taşır. Bugün katedral, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Ani Arkeolojik Alanı’nın bir parçası olarak korunmaktadır.
Anadolu Kültür öncülüğünde hazırlanan Ani Mobil Uygulaması (Ani Mobile App), Ani Arkeolojik Alanı ve çevresinin kültürel mirasına kapsamlı biçimde yer veriyor.
Uygulamadaki bilgilere göre, Ani 1064 yılında Selçuklular tarafından fethedildikten sonra katedral kısa bir süre cami olarak kullanıldı ve “Fethiye Camisi” adıyla anıldı. Daha sonra 1199 yılında Gürcü-Ermeni Zakarid Hanedanlığı’nın şehri ele geçirmesiyle birlikte yapı yeniden Hıristiyanların kullanımına açıldı.
Yapının 1319’daki büyük depremde kubbesi çöktü ve kullanılamaz hâle geldi. 1988 yılında meydana gelen bir başka depremde ise kuzeybatı köşesi yıkıldı ve duvarlarında derin çatlaklar oluştu. (TY)
