Anayasa Mahkemesi (AYM), 12 Eylül'de referanduma sunulacak Anayasa değişikliği paketini kısmen iptal etmesiyle ilgili açıkladığı gerekçeli kararında, "Anayasa Mahkemesi ve Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapısının değiştirilmesi Meclisin takdirinde" dedi.
Kararda, paketin esasına girilerek Anayasa'nın değiştirilemez maddelerine aykırılık taşıyıp taşımadığının incelenmesi konusunda, türban kararını da aşan ifadeler kullanıldı. Kararda "tali kurucu iktidarın asli kurucu iktidarın kurduğu sistemi değiştiremeyeceğine" vurgu yapıldı.
Milliyet gazetesine göre kararda, dolaylı olarak, darbe ya da devrim gibi bir süreç yaşanmadıkça, mahkemenin değişiklikleri Anayasa'nın değiştirilemez maddelerine uygunluk yönünden denetleyeceği vurgulandı.
"Öznel hareket ettiler"
Karara muhalif kalan AYM Başkanı Haşim Kılıç, mahkemeye sert eleştiriler yönelterek, "Anayasa'nın değiştirilemez kuralları dinamik bir dönüşüme tabi tutulmadığı takdirde tıkanan hukuksal yollar nedeniyle demokrasi dışı girişimlerin gündeme gelmesi kaçınılmazdır. Çoğunluk görüşü, Anayasa'nın gelecek kuşakların sorunlarına cevap verme olanağını ortadan kaldırmakla, esasen kendisi değiştirilemez hükümleri işlevsiz hale getirmektedir" dedi. Kılıç, üyeleri "öznel hareket etmek ve vesayet rejimi kurmak" ile de eleştirdi.
Resmi Gazete'de çıkan kararda, paketin "teklif değil tasarı gibi verildiği", "komisyonda usulsüz işlem yapıldığı", "oylamanın gizliliğine uyulmadığı", "paketin parti metni gibi hazırlandığı ve anayasal kurumların görüşünün alınmadığı", "tümüyle oylamaya götürülmesi" gibi istemlerin ağırlıklı olarak yetkisizlik kararı verilerek reddedildiği anlatıldı.
Neden bazı düzenlemeler iptal edilmedi?
AYM'nin yapısı ve çalışma usulü: Düzenlemeler tali kurucu iktidarın takdir yetkisi içinde kaldığından ve hukuk devleti ve kuvvetler ayrılığı ilkelerini anlamsızlaştıran ya da ortadan kaldıran değişiklikler olmadığından iptal isteminin reddi gerekir.
HSYK'nin yapısı ve çalışma usulü: Hukuk devleti ve yargı bağımsızlığı ilkeleri belli somut bir kurul yapısını gerektirmemekte, kurulun yargı bağımsızlığını ihlal etmediği sürece çok farklı modellerde tasarlanmasına olanak tanımaktadır. Bu modellerden hangisinin benimseneceği tali kurucu iktidarın takdir yetkisi içindedir.
İptal edilenler neden iptal edildi?
AYM ve HSYK'ye yargıdan üye seçiminde sadece bir kişi için oy kullanabilmesi: Oy kullanma hakkını ortadan kaldırmaktadır. Seçmen iradesini yansıtmaktan uzak olan bir seçim usulünün demokratik olmadığında kuşku yoktur. Bunun bağımsız ve tarafsız bir yargının oluşmasını engelleyeceği açıktır.
HSYK'ye, iktisat, siyasal bilimler ve üst kademe yöneticilerinden üye seçilmesi: Yargının işleyişi, sorunları ve yargısal görevlerin yerine getirilmesinde gözetilmesi gereken ilkeler hakkında yeterli ilgi, bilgi ve tecrübeye sahip olmayan iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile üst kademe yöneticilerinin kurulda görev almaları hukuk devleti ilkesini zedeler niteliktedir. (EÖ)
