* Fotoğraf ve haber: MA
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (BMİHYK) Sözcüsü Ravina Shamdasani, başörtüsünü "düzgün bağlamadığı" gerekçesiyle "ahlak polisi" tarafından gözaltına alındıktan sonra götürüldüğü karakolda komaya giren Jîna Mahsa Amini'nin öldürülmesi ve ardından ülkede başlayan protestolara güvenlik güçlerinin müdahalesi ile ilgili açıklama yaptı.
BM'nin Cenevre binasında bir basın toplantısı düzenleyen Shamdasani, protesto gösterilerine yönelik sert müdahaleler ile ülkedeki internet ve iletişim kısıtlamalarından endişe duyduklarını söyledi.
İletişim kısıtlamaları nedeniyle ölü ve tutuklamaların kesin sayısını belirlemenin zor olduğunu ifade eden Shamdasani, 24 Eylül itibariyle sadece devlet medyasına göre 41 kişinin yaşamını yitirdiğini kaydetti.
Shamdasani, durumu izleyen hak örgütlerinin, en az 11 ilde ve aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu ölü sayılarının çok daha fazla olduğunu ve yaralı sayısının da yüzlerle ifade edildiğini belirtti.
"Liderler göstericileri hedef gösteriyor"
"Bazı liderlerin protestocuları karalayan yorumlarından ve protestoculara karşı açıkça gereksiz ve orantısız güç kullanımından son derece endişe duyuyoruz" diyen BMİHYK Sözcüsü Shamdasani, ateşli silahların gösterileri dağıtmak için kullanılamayacağını söyledi.
Bölgeden gelen raporlara göre aralarında hak savunucuları, avukatlar, sivil toplum aktivistleri ve en az 18 gazeteci de olmak üzere yüzlerce kişinin tutuklandığını belirten Shamdasani, "Hükümet toplam tutuklama sayısını açıklamıyor. Polis şefi, yalnızca Gilan ilinde, üç gün süren protestolar sırasında 60'ı kadın olmak üzere 739 kişinin tutuklandığını söyledi" dedi:
İranlı yetkililere, adil yargılanma hakkını güvence altına almaya ve keyfi olarak özgürlüklerinden yoksun bırakılan herkesi serbest bırakmaya çağırıyoruz.
Cezasızlık
"İletişim hizmetlerindeki kesintinin, insanların bilgi alışverişinde bulunma, ekonomik faaliyetlerde bulunma ve kamu hizmetlerine erişim hakları üzerinde ciddi etkileri olduğunu" kaydeden Shamdasani, bu durumun başta ifade özgürlüğü olmak üzere birçok hakkı ihlal ettiğini söyledi.
Shamdasani, yetkililere internet erişimini tamamen eski haline getirme çağrısında bulundu.
Kasım 2019, Temmuz 2021 ve Mayıs 2022'de de güvenlik güçlerinin yapılan gösterilere karşı öldürücü güç kullandığını hatırlatan Shamdasani, tekrarlanan ihlaller göz önüne alındığında İran'da hak ihlalleri konusunda kalıcı anlamda bir cezasızlığın uygulandığı endişesi taşıdıklarını söyledi.
Shamdasani, Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi'ne taraf bir devlet olan İran'ı düşünce, ifade, barışçıl toplanma ve örgütlenme özgürlüğü haklarına tam olarak saygı göstermeye çağırdı.
Dünyada protestolar
İran'da 13 Eylül'de "başörtüsünü kurallara uygun biçimde takmadığı" gerekçesiyle "ahlak polisi" tarafından gözaltına alınan Jîna Mahsa Amini'nin gözaltında gözaltında hayatını kaybetmesi sonrası başlayan protestolar İran'da ve dünyanın pek çok kentinde devam ediyor.
Dün (26 Eylül) de İngiltere, Fransa, Kanada, Şili, Polonya ve Irak'ta destek yürüyüşleri yapıldı.
İngiltere'nin başkenti Londra'nın farklı noktalarında düzenlenen protestolarda eylemciler ve polis arasında çatışmalar yaşandı.
Polis, İran Büyükelçiliği önünden Marble Arch ve İngiltere İslam Merkezi'nin bulunduğu Maida Vale'ye doğru yürüyen eylemcilere saldırdı.
Londra polisi, Knightsbridge'de "eylemcilerin polise yabancı cisimler attığını ve polis barikatını aştığını, atılan şişeler nedeniyle beş polisin yaralandığını, 20 kişinin de gözaltına alındığını" açıkladı.
Fransa'nın başkenti Paris'te bir araya gelen göstericiler, Jîna Mahsa Amini'nin ölümü nedeniyle İran hükümetini protesto ederek hükümetin kadınlara karşı olan tutumunu kınadı. İran'ın dini lideri Ali Hamaney aleyhine sloganlar da atan eylemciler, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'u "Hamaney'in otokratik rejimine karşı tavır almaya" çağırdı.
Chatelet Meydanı'nda toplanan eylemciler de daha sonra Eyfel Kulesi'nin karşısında bulunan Trocadero Meydanı'nda bir araya geldi.
Trocadero Meydanı'nda toplanan yüzlerce eylemci, İran'ın Paris Büyükelçiliği'ne yürüdü. Polis, İran Büyükelçiliği'ne 200 metre kala kitleyi durdururken, polis ile eylemciler arasında çatışma yaşandı.
Kanada'nın en büyük kenti olan Toronto'da binlerce kişi Amini adına düzenlenen protestolarda yer aldı. Katılımın yoğun olduğu protestolarda, "dünyanın en uzun caddesi" olarak anılan Yonge Caddesi trafiğe kapatıldı. Başkent Ottawa'da ise İranlılar parlamento binası önünde toplandı.
Amini'nin 17 Eylül'de düzenlenen cenazesinin ardından kadınların başlattığı saç kesme eylemi, söz konusu eylemlerde de devam etti. (SD)
