Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) İzleme Komitesi, Türkiye'deki Anayasa değişikliği süreciyle ilgili bir bildiri yayınladı.
Bildiride Türkiye, referandum sürecini uluslararası ilkelere uygun olarak yürütmeye davet edildi.
Cumhurbaşkanı'na geniş yetkiler veren Anayasa değişikliğine dair kaygılarını dile getiren AKPM İzleme Komitesi, bildiride tutuklu siyasetçiler ile gazetecilere ve Olağanüstü Hal (OHAL) sürecine dikkat çekti.
OHAL’de referandum endişesi
Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) de açıklamasına göre, dün resmi internet sitesindne yayınlanan bildiri özetle şöyle:
* İzleme Komitesi, Nisan 2017’de yapılması öngörülen referandumun önünü açan, anayasa değişiklik teklifinin 18 maddesinin Meclis’te oylanması sürecini büyük bir ciddiyetle izledi.
* Türkiye halkının onaylaması durumunda, Anayasa değişikliği, parlamentodan devlet başkanlığı sistemine geçişle, Türkiye'nin siyasi sisteminde derin bir değişime neden olacak.
* Olağanüstü hal yürürlükteyken ve Türkiye'nin güneydoğusundaki güvenlik operasyonları sürdürülürken bir referandum yapılması konusunda ciddi şüpheler bulunuyor.
* Komite, teklifin parlamentoda kabul sürecinin hızlı, gergin tartışmalar ve gizli oylama ihlallerine sahne olmasına, önerilen değişiklikler konusundaki tüm parlamento tartışmalarının televizyonda sürekli yayınlanmamasına endişeyle dikkat çekiyor.
* Komite, cumhurbaşkanına geniş yetkiler verecek olan anayasa değişikliğinin demokratik toplumlar için bir ön şart olan güçler ayrılığı, denetleme ve yargının bağımsızlığının garanti edeceği konusunda derin kaygılar taşıyor.
Venedik Komisyonu’ndan görüş istendi
* Bu anayasa değişikliği, yasaların oluşturulması ve yürütmenin denetlenmesindeki temel rolünü büyük oranda parlamentondan alacak. İzleme Komitesi bu nedenle Venedik Komisyonu'ndan 10-11 Mart 2017'de yayınlanmak üzere bu temel meseleleri ele almak için anayasa değişiklikleri hakkında bir görüş hazırlamasını istedi.
* Vatandaşlar, sözü edilen konular hakkında usulüne uygun olarak bilgilendirilme hakkına ve muhalif görüşler de dahil olmak üzere tüm görüşlere yeterli bir şekilde ulaşma hakkına sahiptir. Bu bağlamda komite, geçmiş seçimler sırasında gözlemlenen, özellikle de tüm siyasi güçlerin medyaya eşit olarak ulaşması veya idari kaynakların kötüye kullanılması şeklindeki eksikliklerin giderilmediğini hatırlatır.
HDP’li milletvekillerinin tutuklanması
* Mayıs 2016'da 154 milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılmasıyla, HDP’li 11 parlamenterin tutuklu olması caydırıcı bir etki yarattı ve bu durum referandum sürecinde demokratik tartışmaların ciddi şekilde kısıtlanmasına yol açacaktır.
* Temmuz 2016'da olağanüstü hal ilan edilmesinden bu yana alınan orantısız önlemler (150 bin memurun işten çıkarılması, 100 bin kişinin yargılanması, 40 bin kişinin gözaltına alınması) ve KHK’lerin bireyler ve aileleri üzerindeki sonuçları son zamanlarda yetkililer tarafından yasal yollara başvurma adımlarını atılmış olmasına rağmen şüphe ve korku ortamı yarattı.
* Haziran 2016’daki AKPM kararını hatırlatan Komite, medya özgürlüğünün olmaması, halen gözaltında tutulmakta olan çok sayıdaki gazeteci (140'dan fazla), medya üzerinde önemli siyasi bir etkisinin olması, TV ve radyo yayınlarında yeterince editoryal bağımsızlığın olmaması, ceza kanununun ve terörle mücadele yasası hükümlerinin sorun yaratacak şekilde keyfi olarak yorumlanması ve gazeteci ve insan hakları savunucuları üzerinde baskı olması konularındaki derin endişelerini yineledi.
* Yayınlanan Kanun Hükmünde Kararname’ler (KHK) ile çok sayıda sivil toplum örgütü, dernek, vakıf ve medya kuruluşlarının kapanması, anayasa değişikliği ile gündeme gelen karmaşık konuların güvenli bir ortamda tartışılması olanağını olanaklarını daha da zayıflattı.
Uluslararası hukuka uygunluk çağrısı
* Türkiye'deki temel özgürlükler özellikle de ifade, medya ve örgütlenme özgürlüğü konusundaki mevcut kısıtlamalar ışığında, İzleme Komitesi, Türkiyeli yetkilileri referandumu Avrupa Konseyi ve Venedik Komisyonu yönergeleri ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde yer alan ilkelere uygun olarak organize etmeye ve yürütmeye çağırıyor.
* Yetkili makamlar bu konuları dikkate almazsa, Komite, sürecin ve yeni anayasanın kendisinin genel meşruiyetinin sorgulanabileceğinden endişeli.
TIKLAYIN - AKPM’DE TÜRKİYE RAPORU GÖRÜŞÜLMEDİ
* İzleme Komitesi, gerek Siyasi İşler Komitesi gerekse de İzleme Komitesi tarafından önerilen acil Türkiye tartışma talebinin oy kullanan AKPM üyelerinin yaklaşık yüzde 60'ının desteğine rağmen 23 Ocak 2017'deki oturumda üçte ikilik çoğunluğa ulaşamamasından esef duyuyor.
* Bu nedenle İzleme Komitesi, Nisan 2017 oturumu sırasında "Türkiye'de demokratik kurumların işleyişi" üzerine bir tartışma yapılmasını istedi. (AS)
* Bildirinin orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.
