Açılış törenine Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç'un yanı sıra Türkiye Ermenileri Patriği Mesrob II Ermenistan Kültür Bakanı Yardımcısı Gagik Gürciyan ve yaklaşık 30 ülkenin büyükelçisi ve Ermeni cemaatinin temsilcileri katıldı.
Patrik: Yılda bir ayin ve festival adaya ziyaretçi çeker
Patrik Mesrob II, 90 yılı aşkın bir süredir ibadethane olarak kullanılmayan kilisenin aslına uygun bir şekilde restore edilmesinin sevindirici olduğunu söyledi.
Patrik, yılda bir kez düzenlenecek bir ayinin ve ona bağlı olarak düzenlenecek bir festivalin, dünyanın her yerinden dua etmek insanları adaya çekeceğini söyledi ve şöyle dedi:
"Böylelikle bir gün belki iki toplum arasında bir türlü başarılamayan diyalog ortamının oluşabilmesini sağlayacak adımlar atılabileceğini ümit ediyorum. Binayı koruma altına alan ve yenilenmesi için elinden gelen özveriyi esirgemeyen hükümetimizin yılda bir kez bu özel günde gerçekleştirilecek geleneksel kutlama törenine olanak sağlayacağına kalben inanıyorum."
Açılış tarihi beş kez değiştirildi
915-921 yılları arasında Ermeni Kralı Gagik Arzruni tarafından yaptırılan Van-Akhtamar Surp Haç Kilisesi'nin restorasyon çalışmaları geçen yıl tamamlanmıştı. Ancak açılış tarihi dört kez değiştirildi.
İlk önce 4 Kasım 2006 olarak saptanan açılış tarihi bilindiği gibi daha sonra 24 Nisan 2007, ardından 11 ve 15 Nisan, son olarak da 29 Mart olarak değiştirildi. Haftalık Agos gazetesi, bu değişikliklerle ilgili "Akhtamar Komedisi" ve "Emin misiniz? Son Kararınız mı?" başlıklı iki haber yapmıştı.
Mildanoğlu: Kalıcı önlemler alınmalı
Ermeni cemaati adına restorasyon çalışmaların uzman gözlemci olarak katılan mimar Zakarya Mildanoğlu Agos gazetesine yaptığı değerlendirmede şunları söylemişti:
"Akhtamar restorasyonunun geldiği noktayı iki farklı açıdan değerlendirmek isterim. İlki işin mesleki yanıyla, restorasyon nasıl sonuçlandı (ya da sonuçlandı mı) sorusuyla ilgilidir. Restorasyonun oldukça başarılı bir şekilde geliştiğini, ülkemiz açısından önemli bir deneyim ve örnek bir çalışma olduğunu söylemeliyim. Ancak Akhtamar Surp Haç Kilisesi restorasyonunda henüz küçük bir adım atılmıştır. Sadece kilise restorasyonu tamamlanmış, kazı sonucu ortaya çıkan külliye doğa ve insan etkilerine karşı korumasız kalmıştır ve geçici önlemlerin ötesinde, kalıcı önlemlerin alınmasını beklemektedir. Ayrıca, uzun vadeli de olsa, adanın tümüne yönelik, kara kısmını da adanın sahil bölgelerini de içerecek bir çalışmanın programlanması gerekmektedir."
Haç temel öğe
Mildanoğlu aynı haberde, Kilise'nin restorasyon çalışmalarında yer verilmeyen haçla ilgili de şu bilgileri vermişti:
"Akhtamar Kilisesi'nin projeleri hazırlanırken restitüsyon projelerinde konik olan ana çatıda bu haça yer verilmiştir. Proje çizimlerinde bu haç yer almaktadır. Ancak ne hikmetse restorasyon projelerinde bu haça yer verilmedi. Haçın şekli şemali, malzemesi, ölçeği konusunda yeteri kadar veri olmadığı açıklaması ikna edici değildir. Yeteri kadar veri ancak yeterli araştırmalar sonucu elde edilebilir. Bu araştırmayı da ancak uzmanlar yapabilir. Ermeni mimarlık ve sanatı konusunda, özellikle Ermeni kilise yapıları ve özellikleri konusunda kulaktan dolma bilgiler dışında özel bir uzmanlığa ihtiyaç vardır.
"Genel geçer restorasyon ilkeleri ile bu yapı restore edilemezdi. Bu nedenle yüklenici firma sahibi Cahit Zeydanlı her tür fedakârlığı yaparak uzmanlardan destek almış ve bu başarılı sonucu elde etmiştir. Ayrıca yeteri kadar görsel malzeme ve birçok yayında Haç konusunda teknik bilgi de yer almaktadır. 1908 tarihli fotoğrafta, taştan yapılmış bir haç yer alıyor. Daha sonraki dönemlerde taşın yerini alan metal haçın bulunduğu fotoğraflar da var. Bu fotoğrafların yeterli kaynak oluşturduğunu düşünüyorum."
