AKB İnsan Haklarını İhlal Ediyor

Shalmali Guttal, Focus on the Global South adlı sivil toplum örgütünün koordinatörlerinden biri. Asya'da ezilenlerin, yoksulların, kadınların ve yerli halkların hakları için mücadele eden Focus on the Global South, uluslararası finans kuruluşlarının, çok taraflı kalkınma bankalarının yarattığı etkiler üzerine kampanyalar yürütüyor.

38. yıllık toplantısını İstanbul'da düzenleyen Asya Kalkınma Bankası'na (AKB) karşı etkinlikler kapsamında İstanbul'a gelen Guttal'a göre, uluslararası finansal kurumlar, fonların, borçların, yardımların karşılığında yasaların yeniden yazılmasını şart koşuyorlar. Bu süreç, yoksullaşmayı artırıyor. Birçok insanın temel hak ve özgürlükleri ihlal ediliyor.

"Yoksulluğun gerçek uzmanları AKB ve işbirlikçileri değil, yaygın kalkınma ve yoksulluğu azaltma programlarına karşın hayatta kalmayı başarabilmiş, Asya Pasifik'in sıradan insanlarıdır... Tartışmalarıyla ve eylemleriyle, modern yoksulluğun çözümlerinin maddi zenginliklerin birkaç kişi tarafından daha fazla tüketilmesinde değil, politik, toplumsal ve ekonomik adalette, kaynaklara ve bilgiye adil ve eşit bir biçimde erişmekte yattığını göstermişlerdir." Shalmali Guttal

Guttal, Banka'nın uygulamalarını, yoksulluğu azaltmak adına yapılanların yoksulluğu nasıl kalıcı hale getirdiğini ve insan haklarının nasıl ihlal edildiğini bianet'e anlattı.

"Asya Kalkınma Bankası, çok taraflı bir kalkınma bankası. Asya Pasifik bölgesindeki kalkınmayı finanse etmek üzere kurulmuş, devletlerin üye olduğu bir banka.

Kalkınma projeleri kapsamında, devletlere borç veriyor. Fakat bu borç ve fonları, belli politikaların uygulanması şartıyla veriyor. Hükümetler politikalarında bu değişiklikleri yapmak zorunda kalıyorlar.

Örneğin, teşvikler kaldırılıyor, pazarlar tamamen açık hale getiriliyor, her alanda tam bir özel sektör katılımı şart koşuluyor. Kamu hizmetleri özelleştiriliyor. Bütün bunlar için de, yasalar yeni baştan yazılıyor.

Dünya Bankası yapısal reformları, AKB de sektörel reformları şart koşuyor.

AKB, Asya Pasifik bölgesindeki en büyük ikinci finansal güç. İlki Dünya Bankası Grubu. Bu aynı zamanda inanılmaz bir politik güç demek.

Örneğin, 1997'deki Asya ekonomik krizinde, ana sorun likiditeydi. Fakat IMF, Dünya Bankası ve AKB'nin kriz sonrası ilk şartı, asgari ücretlerin dondurulması oldu. Böylece asıl krizi, bu sefer kalıcı olmak üzere yarattılar.

AKB'nin önerdiği politikalara bir örnek, "işgücü esnekliği". Bunun anlamı, işçileri istediğiniz zaman, istediğiniz koşullarda işe alıp, istediğiniz zaman kovabilmek demek. Tıpkı birer demirbaş, varlık kalemiymiş gibi.

Bir diğeri de çiftçilerin 'pazara uygun üretim yapmasını öğrenmesi'.

İşin garip yanı, AKB, makro ekonomik politikalarıyla, yoksulluğun azaltılması arasında bir bağlantı bulunmadığını kendisi de itiraf ediyor.

Benzer bir şeyi Türkiye'de de siz yaşıyorsunuz. Ekonomik krizin ardından IMF ve Dünya Bankası şartları uygulamaya koyuldu. Darbeler aynı; sadece kaynağı farklı."

Yoksulluk nasıl yaratılır?

"Güçlü ve dinamik bir özel sektör, uzun vadeli, hızlı bir ekonomik büyüme için vazgeçilmezdir. Bu büyüme de yoksulluğun sürekli olarak azaltılabilmesi için gerekli bir şarttır." Asya Kalkınma Bankası, Özel Sektör Büyüme Stratejisi, Mart 2001

Guttal, AKB'nin uygulamalarının yoksulluğu azaltmak bir yana, tam tersine kalıcı hale getirdiğini söylüyor.

"AKB politikalarının uygulanmasının birkaç vahim sonucu var:

* Yoksulluk yaratıyor, kalıcı hale getiriyor.

* Çevreyi yok ediyor.

* Büyük miktarda insanı yerlerinden ediyor.

Örneğin, Hindistan'da uygulanan kent altyapısı geliştirme programları. AKB, bu programlar için destek vermeyi kabul etti, ancak bir şart koştu: Program uluslararası bağımsız danışmanlık şirketleri tarafından tasarlanacaktı. Oysa bu şirketler ülkenin öznel koşullarını bilmiyorlardı.

Hindistan'da buna karşı çıkanlar, "Bu ülke nitelikli uzmanla dolu. Ülkeyi tanımayan danışmanlara ne gerek var?" dediğinde, Banka, "Yeterli entelektüel birikiminiz yok" diyerek şartında ısrar etti. Sonuçta, yarım kalmış, tamamlanmamış bir şey ortaya çıktı.

Bunun sorumluluğunu kimse üstlenmedi. Ne hükümet, ne banka ne de danışman şirketler. Fakat bu borcu geriye ödeyen bizleriz, yani halk.

Bu politikaların ana amacı, temel hizmetlerin özelleştirilmesi.

Kapitalizmin temel kurallarından biri burada da işliyor: En çok tüketicinin olduğu alanları özelleştiriyorlar. Su, kanalizasyon, elektrik, finans, sağlık, eğitim, perakende hizmetleri.

Bu politikalar, AKB'nin iddia ettiği gibi, ülkedeki özel sektörü de güçlendirmiyor. Tam tersine, uluslararası büyük şirketler ve birkaç yerli büyük şirket palazlanıyor."

AKB'nin dokunulmazlığı var

Guttal, AKB'nin tam bir dokunulmazlığa sahip olduğunu anlatıyor.

"Banka birçok şeyi gizlilik içinde yürütüyor. Üstelik kimseye hesap vermek zorunda değil. Tam bir dokunulmazlığa sahip.

Göstermelik bir teftiş mekanizması var. Tayland'daki uygulamalardan sonra, halkın baskısı sonucu bu teftiş mekanizması devreye girdi. Ve AKB'nin kendi projelerini ihlal ettiği ortaya çıktı. Peki bundan sonra ne oldu, biliyor musunuz? Banka, teftiş mekanizmasını gözden geçirme kararı aldı."

Hükümetler direnemiyor

"Yerli ve yabancı yatırımcılar için gerekli ortamın yaratılması ve devletin rolünün sahip üretici olmaktan kolaylaştırıcı-düzenleyici olmaya kaydırılması gereklidir." Asya Kalkınma Bankası, Özel Sektör Büyüme Stratejisi, Mart 2001

"AKB'nin şart koştuğu yasal düzenlemeler bir kez başladı mı, geri dönüşü neredeyse yok. Asya'da, AKB'nin karşısında iki tip devletten söz etmek mümkün.

1. Güçlü devletler: Çin, Hindistan, Pakistan gibi ülkeler, kalkınmayı devlet merkezli, büyük merkezi projeler üzerinden tanımlıyorlar. Bu ülkelerde bürokrasinin iktidarı, gücü çok yüksek. Dolayısıyla, tabandan, halktan gelen protestoların önü kesiliyor. AKB'yle yapılan anlaşmalar merkezde bitiriliyor. Yerel yöneticilerin, milletvekillerinin bölgeleri için alınan kararlardan haberi olmuyor, anlaşmaları görmüyorlar bile. AKB'yle hükümetler suç ortaklığı içindeler.

2. Zayıf devletler: Laos, Kamboçya gibi ülkelerin yanı sıra, Kazakistan gibi eski Sovyet cumhuriyetleri var. Bunlar Sovyetlerin çöküşünden sonra şok yaşamış olan ülkeler. Bu ülkelerin entelektüel birikimi çok düşük. Ne paraları var ne de bilgi birikimleri.

AKB bunlara tam bir sömürgecilikle yaklaşıyor.

Azerbaycan nüfusundan 2 milyon kişi Rusya'da yazıyor. Bu ülkeden her yıl 400 bin kadın, çalışmak için ayrılıyor."

"Bu şapşalları biz finanse ediyoruz"

Guttal, AKB ve diğer uluslararası finansal kuruluşlara karşı ne yapılabileceği sorusuna şöyle yanıt veriyor:

" Bu kuruluşların sahip olduğu güç, iktidar denetlenebilmeli. Halk kontrolü ele almalı. Bu şapşalları biz finanse ediyoruz.

* İnsanlar, bu mekanizmanın nasıl işlediğini öğrenmeli.

* Bu politikaları neyin yarattığı, neyin beslediği görülmeli.

* Kuruluşlar hesap verebilir hale gelmeli. Dokunulmazlıklarından arındırılmalılar.

* Politikalar, finansal borçların, fonların şartı olmamalı.

* Hükümetlerin bu koşullarla alıp insanların sırtına yüklediği 'kirli borçlar' ödenmemeli."

Kurumlarımıza, demokrasimize sahip çıkmalıyız

Guttal, halkın kendini ilgilendiren kararları kendi verebilmesi için "demokrasiye ve kurumlarına sahip çıkmak gerektiğini" söylüyor.

"Bunları yeniden ele geçirmemiz gerekiyor. Asya Kalkınma Bankası, insanların yaşamlarını etkileyen politikaları dayatıyor. Bunlarla ilgili hiçbir denetime izin vermiyor, bilgi de vermiyor. Diktatörlükleri destekliyor. İnsanları temel kamu hizmetlerinden mahrum bırakıyor. İnsan hakları ihlal ediliyor.

Sıradan insanlar, buna karşı çıkmak için yerel örgütlenmelere katılmalılar. Unutmayın, en güçlü olanlar 'sıradan insanlar'dır. Çünkü vergileri onlar veriyor. Sizin vergileriniz de AKB'ye gidiyor.

Eylemciler de kendi çevrelerinin dışına çıkmalı. Çiftçiler, işçiler, üniversite öğrencileri, ev kadınları birbirleriyle iletişim kurmalı. Bu politikalar herkesi etkiliyor." (TK)