Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), ByLock kullanımı iddiasına dayanılarak “silahlı terör örgütü üyeliği” suçundan mahkûm edilen 2 bin 420 kişinin yaptığı başvurularda Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesi (adil yargılanma hakkı) ile 7. maddesini (kanunsuz ceza olmaz) ihlal ettiğini hükmetti.
Mahkeme, Bozyokuş ve Diğerleri/Türkiye (131 başvuru), Karslı ve Diğerleri/Türkiye (1.435 başvuru) ile Seyhan ve Diğerleri/Türkiye (57837/19 ve 851 başvuru) dosyalarını üç ayrı kararla sonuçlandırdı. Kararlar kesinleşti.
“ByLock kullanan herkes örgüt üyesidir” yaklaşımına eleştiri
AİHM, mahkemelerin ByLock’a ilişkin “kategorik” yaklaşımı üzerinden karar kurdu. İhlallerin yalnızca yargılama usulüne ilişkin eksikliklerden değil, ceza sorumluluğunun kurulma biçiminden kaynaklandığını kaydetti.
Yüksek mahkeme, yerel mahkemelerin ByLock kullandığı tespit edilen herkesin yalnızca bu gerekçeyle silahlı terör örgütü üyeliğinden mahkûm edilebileceği yönündeki tutumunun, başvurucuları keyfi kovuşturma, mahkûmiyet ve cezalandırmaya karşı etkili güvenceden yoksun bıraktığını belirtti.
Bu yaklaşımın pratikte “ByLock kullanımı” ile “bilerek ve isteyerek örgüt üyeliği” arasında eşdeğerlik kurduğunu ifade eden AİHM; kişilerin adil yargılanma kapsamındaki savunma haklarının da haksız biçimde sınırladığını kaydetti.
Ayrıca mahkeme, dosyalarda ByLock dışında başka deliller bulunabileceğini dışlamadı; ancak somut davalarda ByLock kullanım tespitinin, iç hukukta “örgüt üyeliği” suçunun tüm unsurlarını otomatik biçimde kanıtlayan “kesin delil” gibi kullanıldığını saptadı.
Tazminat yok, ihlal kararı tek başına yeterli
AİHM, ihlal tespitinin başvurucuların uğradığı zarar bakımından tek başına yeterli, adil tatmin oluşturduğuna karar verdi.
Mahkeme, kararların ardından başvurucuların Türkiye’de yargılamanın yeniden açılması yoluna gidebilme ihtimaline işaret etti ve bunu “ilke olarak en uygun giderim” olarak değerlendirdi. Tazminat taleplerini reddetti.
Yalçınkaya çizgisini sürdürdü
Strasbourg mahkemesi, kararlarının arka planına Büyük Daire’nin 2023'te pilot karar olarak verdiği Yüksel Yalçınkaya kararını koydu. AİHM, bu dosyalarda da daha önceki ByLock davalarında ve kararlarında ulaştığı ihlal tespitlerinden ayrılmadı.
AİHM’in hakkında ihlal kararı verdiği 2 bin 420 kişi için, yargılamaların yeniden başlaması bekleniyor. Ancak Türkiye, Yalçınkaya ile birlikte Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş gibi isimlere ilişkin kararları da henüz uygulamış değil.
ByLock hakkında
ByLock, anonim kullanıcıların şifreli bir şekilde mesajlaşabilmesine olanak tanıyan bir telefon uygulamasıydı. 2014'te Google Play ve App Store'a yüklenerek kullanıcıların erişimine sunuldu. 2016’da kapatılana kadar toplam 600 bin kişi tarafından indirildi.
15 Temmuz 2016’daki darbe girişimi sonrasında uygulamayı kullananlar Türk Ceza Kanunu’nun 314/2 maddesi uyarınca “silahlı terör örgütü üyeliği” ile yargılandı. Mahkemeler, ByLock’un FETÖ/PDY üyelerinin münhasır kullanımı için tasarlandığı kabulüne dayanarak mahkûmiyet kurdu.
Anayasa Mahkemesi, başvurucuların bireysel başvurularını reddetti.
(HA)
